«معجزه آبخیزداری» | ۱۸ راهکار برای جلوگیری از بروز سیلاب

به گزارش خبرگزاری تسنیم، کشور ایران در دهه­‌های اخیر شاهد سیلابهای مخرب و ویرانگر بوده است، سیلاب‌هایی که کشور را متحمل خسارات جانی و مالی فراوانی کرده است. سیل‌های اخیر در استان‌های گلستان، مازندران، فارس، سیستان و بلوچستان، لرستان و خوزستان از جمله مواردی است که خسارات مالی فراوانی را به‌دنبال داشته است.

اما آنچه در وقوع این سیل‌ها جای تعجب دارد، درس نگرفتن از درس­‌آموخته­‌های پیشین و غافلگیر شدن مسئولان در پی وقوع سیل است.

آمارها نشان می­‌دهند ایران در زمرۀ کشورهایی است که زمینۀ مساعدی برای وقوع سیل‌های مخرب و ویرانگر دارد و مطابق گزارش‌های معتبر 50درصد خسارت سیل‌های کشور در سالهای 1390 تا 1396 در هفت استان گیلان، مازندران، لرستان، فارس، گلستان و ایلام و بوشهر به وقوع پیوسته است.

تحلیل آمارها نشان می­‌دهد در این سال‌ها استانهای مازندران، گیلان و بوشهر با اختلاف نسبتاً زیادی در صدر استان‌های حادثه­‌خیز قرار داشته و در سال‌های اخیر سیل‌های مخرب و با قدرت زیاد در آنها اتفاق افتاده است.

جای شگفتی و تعجب بیشتر آنکه متأسفانه مسئولان به‌جای یافتن چاره و راه­‌حل برای پیشگیری از وقوع سیل‌های احتمالی، با بزرگ‌نمایی سیل، در صدد شانه خالی کردن از قصورهای احتمالی خود بوده‌اند؛ برای نمونه بررسی سیل امسال استان خوزستان نشان می­‌دهد علی‌رغم تمایل گستردۀ مدیران و مسئولان برای بزرگنمایی، سیل در این استان مسبوق به سابقه بوده و در 100 سال اخیر استان خوزستان سیل‌های سهمگین را تجربه کرده است، از جمله این سیلاب‌ها می­‌توان به سیلاب‌های سال 1312، 1325، 1347، 1358 و 1395 اشاره کرد. برای نمونه سیل سال 1395 استان خوزستان بیش از 1000میلیارد تومان خسارت به‌جای گذاشت.

نوار شمالی کشور و استان‌های گیلان، گلستان و مازندران نیز از سیل‌های سهمگین و مخرب در امان نبوده که وقوع چندین سیل مخرب و مهیب در 30 سال اخیر مؤید این مدعاست. سیل‌های مخرب در سال‌های 1370، 1380، 1381 از جمله سیلاب‌های استان‌های شمالی کشور است. طبق گزارش‌ها، سیل سال 1380 استان گلستان، علاوه بر خسارت انسانی قابل توجه، بیش از 60 میلیارد تومان خسارت مالی به‌جای گذاشت و یک سال بعد نیز در این استان بر اثر سیل 45 نفر کشته و بیش از 20 میلیارد تومان خسارت به‌جای ماند، چرا که 108 میلی‌متر در 4 ساعت بارش اتفاق افتاد.

از این رو انتظار می­‌رود مسئولان کشوری و استانی با اتخاذ تصمیمات صحیح و اصولی، از وقوع دوبارۀ سیلاب‌های مخرب و ویرانگر و ایراد خسارات سنگین مالی و جانی جلوگیری به‌عمل آورند و این مسئله جز با نگاه­‌های پیشگیرانه امکان‌پذیر نخواهد بود. انجام عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در سطح وسیع و گسترده و مشارکت‌های مردمی در این مسیر از جمله مسائل اصلی و اساسی خواهد بود که در بروز سیلاب‌های مخرب نقشی اساسی دارد و تجربیات مختلف و متعدد نیز این ادعا را ثابت می­‌کند.

علاوه بر آبخیزداری و آبخوان‌داری (پخش سیلاب) باید فعالیت‌ها و اقدامات اساسی نیز توسط مسئولان مورد توجه واقع شود، برخی از این اقدامات عبارت است از:

1. توجه به مدیریت جامع و یکپارچۀ حوزۀ آبریز
2. توجه به طبیعت در برنامه­‌ریزی­‌های شهری و عدم دخالت در آن به‌بهانه­‌های توسعه‌ای نادرست
3. اتخاذ راهبردهای صحیح و دقیق برای مقابله با سیل در سطح ملی و منطقه­‌ای
4. تهیۀ نقشه­‌های مناطق و پهنه­‌های سیل‌خیز در مقیاس‌های کلان سرزمینی، منطقه­‌ای، محلی و شهری
5. جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی به‌خصوص جنگلها و مراتع کشور
6. جلوگیری از تعدّی و دست­‌اندازی به حریم و بستر رودخانه‌ها و نهرها با ایجاد ابنیه و ساختمان‌ها، معابر ترافیکی، فضای سبز، پارک، اماکن تفریحی و گردشگری و غیره
7. رعایت اصول شهرسازی مبتنی بر تاب‌آوری
8. رعایت اصول آمایش سرزمین در توسعۀ شهری و روستایی و جانمایی دقیق و صحیح اماکنی مثل بیمارستان، فرودگاه، راه‌آهن و خطوط ریلی، پادگانها و غیره و قرار ندادن آنها در مسیر سیل
9. انجام عملیات آبخیزداری در بالادست حوزۀ آبریز و سدها
10. توجه جدی به مدیریت کاربری اراضی و توسعۀ شهری
11. مدیریت مناسب مخازن سدها و جلوگیری از ورود گل­‌ولای به سدها با انجام عملیات آبخیزداری و کشاورزی در بالادست حوزۀ آبریز
12. ایجاد سامانۀ پایش و هشدار سیلاب در حوزه­‌های شهری و روستایی به‌خصوص مناطق مستعد سیل
13. توجه جدی به توسعۀ پایدار و همه‌جانبه در بالادست حوزۀ آبریز
14. جلوگیری یا محدود کردن توسعۀ جدید در نواحی سیل­‌خیز
15. آموزش همگانی و عمومی (به‌خصوص برای افرادی محلی که در مناطق مستعد سیل زندگی می­‌کنند)
16. نظارت دقیق بر منابع طبیعی کشور به‌ویژه جنگل‌ها و مراتع به‌منظور جلوگیری از تعدی و دست­‌اندازی با استفاده از تصاویر ماهواره­‌ای
17. توجه به کشت روی اراضی شیب‌دار
18. جبران خسارت با بیمه به‌خصوص برای مناطقی که مستعد سیل هستند.

انتهای پیام/+