گزارش| بزرگ‌ترین حزب مخالف اردوغان در آستانه تغییر

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ٬ احزاب جدید داوود اوغلو و باباجان در شرایطی قدم به میدان سیاست نهاده‌اند که مخالفین قدیمی و پیشکسوت٬ در سالیان گذشته توانسته‌اند مسیر طلایی موفقیت و پیروزی همیشگی حزب عدالت و توسعه را پراز سنگ و مانع کنند.

به ویژه شکست بزرگ یاران اردوغان در انتخابات محلی و واگذاری شهرداری سه قلعه مهم استانبول٬ آنکارا و آدانا به مخالفین٬ این احتمال را تقویت کرده که در آینده٬ جبهه گسترده‌ای از احزاب مخالف٬ اصطلاحاً قالی را از زیر پای اردوغان و باغچلی بکشند.

به زودی قرار است کنگره حزب جمهوری خلق برگزار و مشخص شود که این حزب برای ایجاد تغییرات بنیادین در نظام سیاسی ترکیه٬ چه برنامه‌هایی دارد. اما با آن که مدت کوتاهی به برگزاری کنگره حزب جمهوری خلق باقی مانده٬ هنوز در مورد تغییر مشی سیاسی و همچنین احتمال تغییر رهبر حزب٬ اطلاعاتی به بیرون درز نکرده است.

تاریخچه‌ای کوتاه

حزب جمهوری خلق (CHP) درست به اندازه جمهوری ترکیه عمر دارد و شاید بتوان آن را یکی از قدیمی ترین و سالمندترین احزاب جهان دانست. چرا که مصطفی کمال٬ به محض تاسیس جمهوری ترکیه در سال 1923 میلادی٬ این حزب را به عنوان یگانه حزب قانونی کشور تاسیس کرد و تا سال 1950 میلادی که قانون تک‌حزبی حکمفرما بود٬ حزب مصطفی کمال توانست قدرت را به صورت یک‌قبضه در اختیار داشته باشد.

حزب جمهوری خلق به عنوان یک حزب سوسیال دموکرات٬ عمیقاً به دو اصل لاییسم و کمالیسم پایبند است و خود را مامور حفظ این دو اصل می داند. 

از مصطفی کمال تا کمال کلیچدار اوغلو

بزرگترین حزب مخالف دولت در ترکیه٬ در عمر 97 ساله خود تاکنون فقط 7 رهبر به خود دیده است:

مصطفی کمال در سال 1923 میلادی حزب جمهوری خلق را تاسیس کرده و رهبر آن شد. چند سال بعد از آن٬ قانون شناسنامه تصویب شد و مصطفی کمال به کمک یک هیات مشاور٬ لقب آتاتورک به معنی پدر ترک‌ها را برای خود انتخاب کرد.

او از سال 1923 میلادی تا زمان مرگ یعنی تا سال 1938 و به مدت 15 سال رهبر حزب جمهوری خلق  بود.

زمانی که آتاتورک٬ رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب جمهوری خلق بود٬ پست نخست وزیری در اختیار ژنرال عصمت اینونو بود. او که یار غار آتاتورک و مرد شماره 2 جمهوری به شمار می‌رفت٬ پس از مرگ بنیان‌گذار جمهوری٬ هم رهبر حزب جمهوری خلق یا ج.ه.پ شد و هم رئیس جمهور.

دوران ریاست جمهوری اینونو کوتاه بود اما به مدت 34 سال یعنی از سال 1938 تا سال 1972 و تا چند ماه پیش از مرگ٬ رهبر ج.ه.پ ماند.

پس از اینونو٬ بلنت اجویت رهبر حزب شد که دارای محبوبیت مردمی و جاذبه‌های فرهنگی و روشنفکری بود. اما کودتای مهلک سال 1980 میلادی٬ حزب جمهوری خلق را نیز مانند احزاب دیگر تعطیل کرد و به این ترتیب یک وقفه 12 ساله در حیات سیاسی این حزب ایجاد شد.

در سال 1992 میلادی و در شرایطی که با ظهور تورگوت اوزال٬ فضای سیاسی ترکیه بازتر شده بود٬ دنیز بایکال رهبر حزب شد. اما در آن دوران٬ فضای سیاسی ترکیه به شدت متحول شده و حزب جمهوری خلق٬ در کنار رقبای قدرتمندی همچون سلیمان دمیرل٬ تانسو چیللر٬ نجم الدین اربکان٬ دولت باغچلی٬ مسعود ییلماز و دیگران٬ چندان قدرتمند نبود و بلنت اجویت و همسرش رخشان خانم هم٬ راه خود را از دوستان قدیمی جدا کرده و حزب دیگری تاسیس کرده بودند.

دنیز بایکال از سال 1992 تا 1995 رهبر حزب بود. اما در سال 1995 میلادی٬ یک سیاست مدار قدیمی کُرد به نام حکمت چتین٬ کرسی رهبری را از او گرفت. حکمت چتین اهل لیجه دیاربکر٬ سابقه چندین دوره نمایندگی مجلس٬ وزارت امور خارجه و ریاست مجلس ملی ترکیه را در کارنامه داشت و همواه می‌گفت: من ترک هستم و فقط ریشه من کُردی است.

البته توجه او به مسائل کُردی در همین حد بود و اتفاقاً در حفظ آرمان‌های کمالیستی و ترکی٬ از دیگر رهبران حزب٬ تندروتر بود.

با این همه٬ دوران ریاست او کمتر از 1 سال دوام آورد و دنیز بایکال٬ باز هم از سال 1995 تا سال 1999 میلادی٬ رهبر حزب شد.

در سال 1999 میلادی٬ سیاست‌مدار و روزنامه‌نگاری به نام آلتان اویمن٬ رهبر حزب شد. اما او نیز به سرنوشت چتین دچار شد و پس از یک سال دوباره ناچار شد کرسی را به دنیز بایکال تحویل دهد.

از سال 2000 میلادی تا سال 2010 میلادی دنیز بایکال همچنان رهبر حزب بود اما به خاطر انتشار فایل تصویری یک رسوایی جنسی٬ ناچار به استعفا شد.

هنوز هم مشخص نیست که‌ آیا انتشار آن فایل ویدیویی٬ توطئه‌ای از جانب شاگردان متنفذ فتح‌الله گولن بود که در همه جا نفوذ کرده و حتی اتاق خواب سران ترکیه را شنود می‌کردند٬ یا پای یک اختلاف داخلی در میان بود.

به هر حال٬ دنیز بایکال رفت و کرسی رهبری حزب باز هم به یک کُرد رسید. یعنی فردی به نام کمال کلیچدار اوغلو از کردهای علوی اهل درسیم که برخلاف حکمت چتین٬ تاکنون هیچگاه حاضر نشده خود را یک کُرد یا علوی بنامد و همواره خود را از این مباحث دور نگه داشته است.

او در سال 2013 میلادی و در شرایطی که مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک در جریان بود٬ به دیاربکر سفر کرد. در آن سفر٬ عثمان بایدمیر شهردار دیاربکر و از سیاست‌مداران وابسته به پ.ک.ک یک فرهنگ لغت کُردی به کلیچدار اوغلو هدیه داد و گفت: با توجه به این که خود شما هم کُرد هستید٬ امیدواریم این هدیه برایتان سودمند باشد.

کلیچدار اوغلو٬ هدیه را مودبانه پذیرفت اما حتی یک کلمه٬ حرف نزد. شاید او حدس نمی‌زد که بعدها مجبور شود٬ با کردهای وابسته به پ.ک.ک٬ علیه اردوغان٬ هم‌جبهه شود.

چالش های حزب و کلیچدار اوغلو

محرم اینجه سیاست‌مدار آینده‌دار ترک٬ در رقابت با اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری٬ توانست بالای 30 درصد از رای مردم ترکیه را به دست بیاورد که به طرز مشهودی بالاتر از آرای حزب او در انتخابات مجلس بود.

به همین خاطر او پس از انتخابات٬ خواهان کناره‌گیری کلیچدار اوغلو شده و اعلام کرد که حق طبیعی خود می‌داند رهبر حزب شود. اما با وجود فشار بخش قابل توجهی از اعضا٬ او به هدف خود نرسید. حالا مشخص نیست که آیا او نامزد رهبری خواهد شد و آیا خواهد توانست در کنگره پیش رو٬ کلیچدار اوغلو را شکست دهد یا خیر.

بر اساس قوانین سیاسی ترکیه٬ حزب جمهوری خلق٬ دارای اعضای رسمی رده بالایی است که در این حزب حق رای دادن دارند و بر اساس همان سنت انتخاباتی آمریکایی٬ آنان را به عنوان دیلیگیت می‌شناسند.

حزب جمهوری خلق٬ در سراسر ترکیه دارای 1376 دیلیگیت است که البته یکی از آنان فوت کرده و در کنگره پیش رو٬ 1375 دیلیگیت حزب٬ تکلیف کرسی رهبری و انتخابات دیگر اجزای حزب را روشن می‌کنند.

بر اساس قوانین داخلی٬ هر فردی که بخواهد نامزد رهبری شود٬ باید امضای تاییدیه دست کم 5 درصد از دیلیگیت‌ها را در اختیار داشته باشد.

حالا چنین به نظر می‌رسد که قدیمی ترین حزب سیاسی ترکیه٬ برای قدرتمندتر شدن و هموارسازی راه شکست اردوغان در آینده٬ نیاز به آن دارد که از این چند چالش مهم عبور کند:

1.ارائه سیاست‌های آلترناتیو در مورد وضعیت اقتصادی ترکیه.

2.مواجهه این حزب با مساله کردها و کسب رضایت حزب خوب به عنوان شریک این حزب در ائتلاف ملت برای همراهی با کردها.

3.تعیین تکلیف رهبری حزب.

4.ایجاد تغییراتی جدی در استراتژی و سیاست‌های کلان حزب در مورد محافظه‌کاران و دین‌داران.

انتهای پیام/