«چه» و «چگونگی» روایت داستان از زبان جمال میرصادقی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کمتر کسی است که در حوزه داستان‌نویسی فعالیت کند، اما نام جمال میرصادقی را نشنیده باشد. میرصادقی در سال‌های گذشته با انتشار منابع متعدد در حوزه داستان‌نویسی دست بسیاری از محققان، دانشجویان و داستان‌نویسان را گرفته و آنها را با دنیای رمزآلود داستان آشنا کرده است. نام او بیش از 60 سال است که با داستان گره خورده است؛ حضوری مستمر و مداوم که در کمتر کسی می‌توان سراغ گرفت. او که دهه 80 حیات خود را سپری می‌کند، می‌گوید این سال‌ها سال‌های خلاقیت اوست.

«فرهنگ داستان‌نویسان» یکی از تازه‌ترین آثار اوست که به کوشش فرهنگ معاصر به چاپ رسیده است. کتابی که در آن میرصادقی شیوه‌های روایت داستان‌نویسی را با ارائه نمونه‌هایی از داستان‌های موفق در آن زمینه بررسی کرده است. در واقع او در این اثر، به یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین عناصر داستان می‌پردازد؛ عنصری که اگر به درستی انتخاب و هنرمندانه به کار گرفته نشود، همه آنچه نویسنده رشته، پنبه خواهد شد.

او در پیشگفتار این کتاب درباره اهمیت «روایت» و شیوه کارش در این کتاب می‌نویسد: امروز داستان‌نویسی حیطه جنبه‌های رنگارنگ و متنوع فنی و تکنیکی است و به ضرس قاطع می‌توان گفت که نویسنده‌ای در کار خود بیشتر موفق خواهد شد که بتواند برای موضوع‌های گوناگون خود، در انواع (ژانر) داستان، شیوه‌های روایت مناسب و درخوری به کار ببرد و تسلط به نسبت کامل‌تر و مؤقرتری نسبت در شیوه روایت موضوع داستان‌ها داشته باشد. در انواع داستان از دیرین‌ترین و کهن‌ترین آنها، از قصه‌های کوتاه و بلند سنتی بگیرم تا داستان‌های کوتاه و رمان‌های امروزی، شیوه روایت حرف اول و آخر را می‌زند.

میرصادقی معتقد است تغییر در نحوه زندگی و دگرگونی در درک و دریافت از زندگی، بر انواع داستان‌گویی تأثیر گذاشته و لاجرم هرکدام شیوه‌های روایی خود را خواهند داشت: انسان در هر دوره به لحاظ شناخت و تصور و دریافتش از زندگی، نوعی از داستان(قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان و نولت) را آفریده و ادبیات تخیلی شفاهی و نوشتاری را به وجود آورده است. هرکدام از این انواع، تکنیک‌های بیانی و شیوه‌های روایتی خود را داشته‌اند و همچون آینه‌های چند بعدی تحولات ذهنی و روایی انسان را در طی قرن‌ها به نمایش گذاشته‌اند. از این رو با تحول ذهنی انسان و پیشرفت علم و دانش، تصویر او در این آینه‌ها نیز تغییر کرده و در نتیجه، تکنیک‌ها و شیوه روایت‌های دیگری برای نشان دادن این تغییرات و تحولات به وجود آمده است. از اینجاست که شییوه‌های روایت «بازگویی» و «بازنمایی» داستان‌نویسی، پا به پای این تحولات و تغییرات، خود نیز دگرگونی‌هایی پذیرفته و به موازات آنها همچنان تغییر می‌کند و شیوه‌های روایت تازه‌تر و تکنیکی‌تر برای ارائه آنها به وجود آمده و خواهد آمد.

در این کتاب، شیوه‌های مختلف روایت تشریح شده و میرصادقی برای هر شیوه، نمونه‌ای از داستان‌های خود یا نویسنده‌های دیگر را آورده است. میرصادقی روایت را خونی می‌داند که به ایده و معنای داستان غذا می‌رساند و امکانات، درستی و صحت بیان حقیقی و مجازی، قوه تخیل، گردآمدن تناوبی جمله‌ها، ضرب‌آهنگ پنهان و آشکار نثر و موسیقی آن را فراهم می‌آورد. نویسنده روایت را در حکم «فرهنگی» برای داستان‌نویسان می‌داند: از این نظر شیوه روایت راهبردی بنیادی است برای نویسندگان تا از انواع گوناگون داستان شناخت پیدا کنند و در دستیابی به آن موفق شوند، زیرا همان‌طور که گفته شد، هر نوع داستان شیوۀ روایت خاص خود را می‌طلبد و غفلت از این مهم، موجب ناکامی و شکست نویسنده می‌شود و قناسی و ناهماهنگی ساختاری داستان را به بار می‌آورد.

میرصادقی در کتاب حاضر 47 شیوه روایت متفاوت را مورد بررسی قرار داده است. شیوه آشنایی‌زدایی، شیوه اسطوره‌ای، شیوه بازگشت به گذشته، شیوه پیرنگ باز، شیوه تبلیغی، شیوه تقلید طنزآمیز، شیوه تکه‌گذاری یا کولاژ، شیوه جویسی، شیوه خواننده‎وار نویسنده‌وار، شیوه بینامتنی، شیوه پروستی، شیوه پیرنگ موازی و ... از جمله این شیوه‌هاست که هرکدام به همراه نمونه‌ای از داستان‌ها ارائه شده است.

فرهنگ معاصر «فرهنگ داستان‌نویسان» میرصادقی را در هزر نسخه و در 767 صفحه در دسترس علاقه‌مندان به دنیای جادویی داستان قرار داده است.

انتهای پیام/