مواجهه دولت با اقتصاد کرونازده، هوشمند یا سردرگم؟ حسن‌خانی: تصویب وام، بزرگترین هنر دولت شده؛ از مالیات و مسکن غافلیم
یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بزرگترین هنر دولت تصویب وام است، معتقد است با وجود کرونا تقاضا به‌زودی تقریباً به جایگاه قبلی خود باز خواهد گشت اما باید نگران سیاستهای حمایتی کلی و بدون هدف دولت در مقابله با آثار کرونا بود.
حسن حسن‌خانی مدرس اقتصاد در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به دوقطبی گزینش اقتصاد و سلامت، گفت: به‌نظر بنده این سؤال چندان درست نیست چرا که ما یک تابع مطلوبیت اجتماعی داریم که در آن عناصر متفاوتی وجود دارد، برای مثال قند و چای را با یکدیگر باید داشت تا بتوانند مطلوبیت را ایجاد کنند، یعنی اگر ما اقتصاد داشته باشیم و امنیت نداشته باشیم چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد یا اگر امنیت داشته باشیم و اقتصاد نداشته باشیم، بنابراین تابع رفاه اجتماعی ما قابل تفکیک و اجزای مختلفی مثل اقتصاد و سلامت نیست، تابعی از مجموعه این عناصر است و اگر هر کدام از این عناصر در آن لحاظ نشود، آن تابع مطلوبیت از حیز انتفاع می‌افتد، حتماً باید این دو را با هم داشته باشیم.
به‌گفته این کارشناس اقتصادی، به‌نظر می‌رسد این دوگانه‌ای است که عده‌ای مدام به‌دنبال ایجاد آن هستند، عمداً هم اگر نیست در پازل فکری یک جریان خاصی اتفاق می‌افتد. برخی به‌دنبال این هستند تا به‌قیمت حفظ سلامت، اقتصادمان ضربه بخورد و بتوانند دوگانه‌ای را در جامعه ایجاد کنند. همه می‌دانند که حداقل از لحاظ اجتماعی سلامت در درجه اول است و در مرحله بعد اقتصاد، اگر راه‌حل این باشد که چرخشی داشته باشیم یا نرمشی داشته باشیم می‌خواهند فضاسازی را ایجاد کنند.
تأثیر کرونا بر مصرف اقلام مختلف یکسان نیست
وی در خصوص تأثیر کرونا بر اقتصاد گفت: کرونا هم به‌روی عرضه و هم به‌روی تقاضا تأثیر گذاشته، اما به‌روی تقاضا بیش از عرضه تأثیر داشته است. سناریوهای مختلفی برای چنین شرایطی وجود دارد؛ اولاً این شرایط روی تقاضا در همه بخش‌ها اثر منفی نداشته است، برای مثال در بحث شوینده‌ها، مواد بهداشتی و همین‌طور نظام سلامت تقاضا افزایش پیدا کرده است یا در اکثر مواد خوراکی کاهش تقاضا نداشتیم، شاید حتی در مواردی افزایش تقاضا نیز داشته باشیم.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: گرچه در اقتصاد کشور ما خیلی داده‌ها شفاف نیستند اما به‌نظر می‌رسد مصرف برنج و میوه مردم چندان تغییر خاصی نکرده است، البته باید موضوع مصرف رستورانها را تفکیک کرد. مواردی که در آن تقاضا کاهش پیدا کرده است بیشتر مربوط به مراکز رفاهی خارج از خانه است، مثل رستورانها، هتل‌ها و غذاهای فست‌فودی و کاهش سفرها، بنابراین در بعضی از بخش‌ها تقاضا کاهش پیدا کرده اما در بعضی نیز کاهش پیدا نکرده است. در آن بخشهایی که کاهش تقاضا پیدا نکرده لزومی ندارد تحریک تقاضا انجام بدهیم، ما باید سیاستهای خود را دقیق روی قسمتهایی متمرکز کنیم که دچار کاهش تقاضا شده‌اند.
4 سؤال ضروری قبل از سیاست‌گذاری مقابله با کرونا
وی گفت: اگر به‌صورت کلی بخواهیم به این سؤال پاسخ بدهیم، هر سیاستی که می‌خواهد اجرا شود باید به چهار سؤال اساسی پاسخ دهد، الآن شرایطی نیست که ما هر سیاستی را پیشنهاد دهیم و بعد ببینیم که پس از آن چه شد و چه اتفاقی خواهد افتاد؛
اول. مشکل دقیقاً چیست؟
دوم. سیاست پیشنهادی ما با چه مکانیزم دقیقی قرار است مشکل را حل کند؟ اگر سیاست‌گذار به این نتیجه رسید که مشکل کاهش تقاضا است، باید توضیح دهد که سیاست پیشنهادی با چه مکانیزمی این تقاضا را که کاهش یافته است افزایش خواهد داد.
سوم. تبعات اجرای سیاست پیشنهادی چیست؟ آیا ممکن است وقتی نرخ سود بانکی کاهش داده شود و مردم وام بیشتری دریافت کردند نکول وامها هم بیشتر می‌شود یا خیر و آیا فکری برای این اتفاق شده است؟
چهارم. آیا سیاست بهتری وجود نداشت؟ آیا نمی‌شد برای تحریک تقاضا مثلاً به‌جای کاهش نرخ سود بانکی کار دیگری انجام شود، مثلاً فرض بفرمایید روی ضمانت بانکی کمی نرمش نشان دهیم؟
حسن‌خانی ادامه داد: برای مثال در بحث بنزین این اشتباه را مرتکب شدیم، گروه‌های مختلف با نظرات متفاوتی بر این عقیده بودند که این کار باید انجام شود، از جمله آن کاهش آلودگی هوا، اصلاح الگوی مصرف، کاهش قاچاق و کاهش کسری بودجه دولت بود. برای یک نمونه عرض می‌کنم که با وجود آنکه 10 الی 15 سناریو وجود داشت برای آنکه این کار انجام شود و کارشناسان مختلف چندین سناریو پیشنهاد دادند، دولت آمد ساده‌ترین و بدترین روش را اجرایی کرد، هم سهمیه‌بندی کردند و هم افزایش قیمت دادند.
من فقط راجع به قاچاق عرض می‌کنمکه قبل از سهمیه‌بندی دلار 11 هزار تومان بود و بنزین در ترکیه یک دلار و 22 سنت و مارجین اسمی قاچاق بنزین برای یک لیتر 12 هزار و 500 تومان بود، هفته بعد از هدفمندی بنزین و افزایش قیمت آن، نرخ دلار از 11 به 13 هزار تومان افزایش پیدا کرد. اگر بنزین با همان قیمت یک دلار و 23 سنت بگیریم، مارجین اسمی قاچاق به‌خاطر افزایش قیمت ارز، نه‌تنها کاهش نیافت بلکه به 13 هزار و 500 تومان افزایش یافت.
تقاضا به جایگاه قبلی خود بازمی‌گردد
این کارشناس اقتصادی گفت: درخصوص دوران پس از بحران کرونا، تقاضا به‌زودی تقریباً به جایگاه قبلی خود باز خواهد گشت، یعنی یک ماه تا دو ماه دیگر احتمالاً شاهد سفرها خواهیم بود و رستورانها شروع به کار خواهند کرد، البته که تأثیر کرونا از بین نخواهد رفت و حتماً تأثیر آن یک الی دو سال ادامه خواهد داشت، اما با یک شیب ملایم و آرام آرام تقاضا به جای اولش بر خواهد گشت.
عملیاتی‌سازی جهش تولید/ عرضه هر محصول بدون بازاری به جهش تولید کمک نمی‌کند
این کارشناس اقتصادی، با اشاره به الزام تحقق جهش تولید با وجود کرونا گفت: همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند در کشور باید به‌دنبال جهش تولید باشیم، جهش تولید هم تعریف خاصی دارد این طور نیست که ما هر چیزی و به هر قیمتی و بدون توجه به بازار مصرف تولید کردیم اسم جهش تولید بر آن بگذاریم، این موارد به جهش تولید کمک نمی‌کند. یکی از مهمترین مواردی که می‌شود امروز در خصوص عرضه و تقاضای آن کار کرد بحث مسکن است.
تصویب وام، بزرگترین هنر دولت
به‌گفته حسن‌خانی، متأسفانه دولت یازدهم و دوازدهم بزرگترین هنرش تصویب کردن وام است، یعنی به‌جای آن که دولت بیاید و در کالاهایی مثل مسکن مثل توسعه شبکه ریلی و بحث جاده‌سازی یا زیرساخت‌ها کار کند، در اتاقهای دربسته خودش تسهیلات فلان تصویب می‌کند، اما پاسخ نمی‌دهد که چه‌کسی این وامها را گرفت، چه‌کاری کرد، کجا تأثیر آن نشان داده شد، در کدام بخش و کدام گروه از مردم تأثیر داشت و تبعات و مشکلات و فساد آن چه نتایجی به‌دنبال داشت. دولت به هیچ سؤالی از این جهت جواب نمی‌دهد.
نگران تأثیر سیاستهای مقابله با کرونا هستیم
در حال حاضر چیزی که باید نگران آن باشیم سیاستهایی است که به‌غلط برای ترمیم اقتصاد دنبال می‌شود. به‌نظر بنده به‌جای آنکه نگران تأثیرات کرونا بر اقتصاد باشیم باید بیشتر از سیاستهایی که به تبعات کرونا کمک می‌کند نگران باشیم، چرا که فساد بیشتری دارد و جلوی تولید را می‌گیرد، بنابراین اینها را باید مراقبت کرد. نکته دیگری که باید به آن اشاره شود این است که ما به‌شدت باید با قاچاق مبارزه کنیم. قاچاق یکی از مواردی است که متأسفانه هم به زیرساخت‌های تولید کشور ضربه می‌زند و هم به عرضه و تقاضا ضربه وارد می‌کند.
مالیات‌ستانی از دلالها امکان عبور از تنگنای مالی دولت در کوتاه‌مدت را فراهم می‌کند
وی در واکنش به این پرسش که در شرایط تنگنای مالی تأمین منابع لازم برای مقابله با آثار اقتصادی کرونا چگونه انجام شود، گفت: در این شرایط راهکار اصلی برای اقتصاد ما مالیات است، افزایش پایه‌های مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی باید در اولویت قرار گیرد، اما در حال حاضر برخی میلیاردها تومان فرار مالیاتی می‌کنند. از طرف دیگر بعضی از تدابیر برای مقابله با فرار مالیاتی مناسب بوده و غالباً پزشکان دارند از دستگاههای پوز استفاده می‌کنند ولی همچنان برخی از... و دلالان از مالیات فرار می‌کنند. نظام مالیاتی ما متناسب با فضای فعلی کشور نیست و نیاز به اصلاح دارد.
با جلوگیری از فرار مالیاتی اصلاً نیازی به نفت نداریم
حسن‌خانی گفت: در هلند یک پزشک از 100 دلار حقوقی که دریافت می‌کند 78 دلار آن را مالیات می‌دهدیعنی 78 درصد حقوق را مالیات می‌دهد. در کشور ما بزرگترین و پردرآمدترین اصناف هیچ کدام بیش از 10 درصد مالیات نمی‌دهند. مالیات باید پلکانی و پایه‌های مالیاتی باید گسترده و شفاف باشند. ما اگر بتوانیم جلوی فرار مالیاتی را در کشورمان بگیریم اصلاً نیازی به نفت نداریم.
این مدرس اقتصاد گفت: در کشورهای پیشرفته به‌طور متوسط 20 درصد حقوق مردم یا درآمدها برای مالیات کسر می‌شود و بعضی کشورها تا 40 درصد مالیات پرداخت می‌کنند. در کشور ما این رقم در بالاترین شرایط به 7 درصد رسیده است. ما حداقل سه برابر ظرفیت داریم که پایه‌های مالیاتی را افزایش دهیم، طبقه‌بندی مالیاتی را پوشش دهیم و مالیات جذب کنیم. در حال حاضر در بودجه کشور 150 هزار میلیارد تومان مالیات در نظر گرفته شده است، اگر این مبلغ را سه برابر کنیم تبدیل به 450 هزار میلیارد تومان می‌شود که در این صورت دولت دیگر کسری بودجه نخواهد داشت. در حال حاضر بیشتر حجم مالیاتی را کارمندان و حقوق‌بگیران می‌دهند و قبل از اینکه حقوق به حساب‌ها واریز شود مالیات آن کسر می‌شود.
مالیات‌ستانی راهکار بلندمدت نیست و به تأمین مالی دولت برای مقابله با کرونا کمک می‌کند
حسن‌خانی ابراز کرد: استفاده از مالیات، راهکار بلندمدتی نیست. به‌شرطی که مدیران ما خواب نباشند، می‌شود در مدت کوتاهی مدیریت را در این حوزه سامان بخشید. اصلاً هیچ نظامی به‌اندازه نظام پرداخت در کشور ما شفاف نیست، یعنی شما اگر یک‌هزار و 200 تومان بخواهید عوارض پرداخت کنید در گردش حساب شما درج خواهد شد، اما دولت چقدر توانسته روی این نظام کار کند و روی تراکنشهای بانکی سرمایه‌گذاری کند، بنابراین می‌شود مالیات را به‌عنوان راهکار کوتاه‌مدت هم در نظر گرفت.
وی افزود: در حال حاضر سیستم نظام مالیاتی به سامانه بانکی و سامانه وزارت رفاه متصل نیست، نتیجه آن می‌شود که یک فردی با گردش حساب میلیاردی هم یارانه و هم کمک‌هزینه معیشتی را دریافت می‌کند و هیچ اتفاقی هم برایش نمی‌افتد. این اتفاقات وجود دارد چرا که شفاف‌ترین سامانه ما که نظام بانکی است، دست‌نخورده باقی مانده است آن هم با یک استدلال کاملاً پوپولیستی که "ما نمی‌خواهیم در حساب‌های مردم سرک بکشیم."
زمانی برای کلی‌گویی در اقتصاد نداریم/پایه‌های مالیاتی افزایش یابد
این کارشناس اقتصادی گفت: در حال حاضر زمان برای حرف‌های کلی نیست و ما پیشنهاد می‌کنیم که پایه‌های مالیاتی افزایش پیدا کند و گسترش یابد و نرخ مالیات کاهشی باشد، یعنی مالیات بر ارزش افزوده که در برنامه پنجم و ششم توسعه سالی یک واحد درصد افزایش پیدا می‌کند، خود این افزایش در ارزش افزوده باعث کاهش تقاضا است. ابزارهای مختلف و مالیات‌های مختلفی نیز وجود دارد، برای نمونه مالیات بر مصرف کالاهای لوکس مثل خودروهای خارجی را می‌توان گفت. باید مالیات‌ها را با شدت و به‌صورت هدفمند و طبقه‌بندی‌شده اجرا کنیم. خیلی راحت می‌توان با مالیات از نفت جدا شد به‌شرطی که بخواهیم.
انتهای پیام/+
