یادداشت| آکپارتی و انتخاب بین بقا، کارآمدی و دموکراسی در ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، پس از دو دهه کار و فعالیت، حالا در شرایطی قرار گرفته که در داخل، منتقدین و مخالفینی دارد و اگر چه همچنان به شکل یک قبضه، قدرت را در اختیار دارد، اما با این حال در شرایط اوج محبوبیت نیست.

حزبی که روزگاری سران آن، به عنوان جمعی از شاگردان خارج شده از زیر شنل نجم الدین اربکان، با تاکید بر میانه روی، اعتدال، لیبرالیسم اقتصادی و گشایش سیاسی در داخل و خارج و نیز عدالت و شایسته سالاری به میدان آمدند، حالا در میدان عمل، رفته رفته از برخی اهداف و آرمان‌های ایستگاه نخست فاصله گرفته است.

انتقادات رفقای دیروز و مخالفین امروز

عبدالله گل، رئیس جمهور سابق ترکیه و از مهمترین موسسین حزب عدالت و توسعه "ملی گرا شدن محافظه کاران" و فاصله گرفتن از اصل تفکیک قوا و دموکراسی را به عنوان اصلیترین انتقادات علیه آکپارتی مطرح می‌کند.

علی باباجان که زمانی، از موسسین جوان و مغز متفکر اقتصادی آکپارتی بود، بر این باور است که این حزب، بدون برنامه پیش میرود و اصل مدیریت شایسته سالارانه و کفایت را از یاد برده و در عین حال، باوری به آزادی بیان ندارد.

احمد داوود اوغلو نخست وزیر و رهبر سابق حزب نیز، کفایت سیاسی و اجرایی و همچنین خط سیاست خارجی آکپارتی را به چالش کشیده و در عین حال، هر سه چهره مزبور، بر این باورند که آکپارتی، با کنار نهادن ساختار سیاسی پارلمانی و پافشاری بر نظام ریاستی، فرصت و مجرای تنفس را از دموکراسی گرفته و حزب و رئیس جمهور را، تمامیت خواه بار آورده است.
علاوه بر سران سابق و جدا شده آکپارتی، مخالفین سنتی هم، دل پری از اردوغان و حزب حاکم دارند و طیف گسترده ای از انتقادات را مطرح می کنند.

از رانت زایی و ایجاد فرصت برای رانت خواری خانواده‌های متنفذ و قدرتمند وابسته به حزب حاکم تا تبعیض در استخدام و گزینش، از بی توجهی به حقوق کردها و علویان تا تبعیض و نابرابری اقتصادی و همچنین انتقاد از بر باد رفتن استقلال دستگاه قضا و تبدیل پارلمان به دستگاه و پرینتر قانون به نفع حزب حاکم. اما در کانون اصلی انتقادات، موضوعی به نام بی توجهی به دموکراسی و آزادی بیان وجود دارد.

از نظر منتقدین، بها دادن به اندیشه ناسیونالیسم و کارآمدی به عنوان کانون اهداف سیاسی و اجرایی به موازات تمایل به تمامیت خواهی و کم توجهی به دموکراسی، از ویژگی‌های بارز مشی سیاسی حزب عدالت و توسعه در چند سال اخیر است.

یادداشت|کرونا و آرایش نیروهای سیاسی ترکیه

دموکرات یا کارآمد؟
در دو دهه اخیر، دیپلماتها، مدیران و کارگزاران برآمده از حزب عدالت و توسعه و استراتژیستهای اتاق فکر این حزب، در حوزه‌هایی همچون توسعه روابط خارجی، توریسم، تجارت، خدمت رسانی، دولت الکترونیک، عمران و شهرسازی و حوزه‌های رسانه‌ای و فرهنگی، نمونه‌های موفقی از مدیریت کارآمد، کادر پیشرو و به روز و عملیات اجرایی شایان تحسین را به نمایش گذاشته‌اند و نمی‌توان دولت برآمده از آکپارتی و مجموعه مدیریتی آن را، دولت ناکارآمد قلمداد کرد.

اما واقعیت این است که این حزب در حال حاضر، دو مشکل مهم دارد:
1.رفع تبعیض و نابرابری تا حد قابل توجهی زیر سوال رفته و فقر، درحال  دامن گستر شدن است.
2. مشی سیاسی و اجرایی کنونی این حزب، به گونه ای است که گویی، مردم ترکیه را با چنین وضعیتی روبرو میکند: انتخاب با شماست، دولت دموکرات میخواهید، یا دولت کارآمد؟

به گونه‌ای که گویی، اساساً کارآمدی و کفایت و کسب رضایت آحاد مردم، نمی‌تواند منطبق با دموکراسی و آزادی بیان باشد. انگار قرار است مفاهیم و موضوعات مهمی همچون دموکراسی، آزادی بیان و مطبوعات، تحمل مخالفین، شایسته سالاری، تلاش برای انسجام ملی و پرهیز از دوقطبی سیاسی و اجتماعی، استقلال دستگاه قضا و دادرسی عادلانه و مفاهیم دیگری از این دست، کم اهمیت تر از توسعه اقتصادی و بقای ملی، نشان داده شوند و چنین القا شود که نمی‌توان هم کارآمد بود، هم دموکرات.

در پایان باید گفت، تحلیل اجمالی تابلوی کنونی تحولات سیاسی و اجتماعی ترکیه، گویای این واقعیت است که بنا به دلایل بسیار، جامعه و ساختار سیاسی و حزبی ترکیه، هنوز هم ظرفیت و توانایی قابل توجهی برای تولد یک نیروی جایگزین قدرتمند ندارد که بتواند به عنوان یک آلترناتیو برنامه دار و محبوب، حزب عدالت و توسعه را کنار نهد و ترکیه را در مسیر جدیدی هدایت کند.

چرا که دوقطبی سیاسی و اجتماعی در ترکیه، کاری کرده که اولاً تحلیل و ارزیابی بخش قابل توجهی از محافظه کاران هوادار آکپارتی، چنان "دیگری ستیز" شوند که بخش قابل توجهی از ضعفهای حزب حاکم را تحمل کنند اما میدان را به چپها و کمالیستها واگذار نکنند.

در همین حال، ماشین تبلیغاتی عظیم وابسته به حزب عدالت و توسعه، چالش رای 11 درصدی کردهای هوادار پ.ک.ک و  بی برنامه بودن مخالفین، کاری کرده که فضا به نفع اردوغان و تیم او باشد.

اما نمیتوان از این واقعیت صرف نظر کرد که افت مشهود کیفیت دموکراسی در ترکیه، عدم تحمل مخالفین و دوقطبی سیاسی و اجتماعی، رفته رفته ترکیه را با مشکلات جدیدی روبرو می کند.

نویسنده: محمدعلی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه

انتهای پیام/