مدیر سابق وزارت اقتصاد: شکست طرح حذف صفر پول تورم سنگین در پی دارد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، رفرم  پولی تغییر برابری ارزش پول ملی با ارزهای معتبر خارجی اطلاق می شود. رفرم پولی درجهت کاهش دادن ارزش پول را    Devaluation  و درجهت تقویت ارزش پول ملی راRevaluation میگویند. بیشتر کشورها که دچار تورم بسیار شدید شدند، مبادرت به اصلاح (رفرم) پولی نمودند. کشور آلمان بعد از جنگ جهانی دوم دچار آنچنان تورم شدید و کاهش ارزش پول ملی شد که افراد برای خرید مایحتاج روزانه خود  با گونی پر از اسکناس به بازارهای کالا رجوع می کردند وبانک مرکزی نیز مجبور به چاپ اسکناسهای یک میلیاردی شد. کشورهایی مانند بولیوی، آرژانتین، برزیل ، ترکیه و رژیم صهیونیستی با توجه به بالا بودن نرخ تورم بسیار بالا مجبور به رفرم پولی شدند. در عمل یک یا در مواقعی حتی چند بار مبادرت به کاهش ارزش پول ملی خود شدند و مقیاس آن  را تغییر دادند.

طرح رفرم پولی یکبار در اواخر دهه اول انقلاب اسلامی به طور محرمانه به وزارت امور اقتصادی و دارایی مأموریت داده شد تا روی طرح رفرم پولی کار کند. گروهی منتخب از کارشناسان اقتصادی روی این موضوع کار تحقیقاتی کردند. تجربه کشورهایی نظیر آلمان ، برزیل ، آرژانتین ، بولیوی و رژیم صهیونیستی مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی وتحقیقات انجام شده قرار شد یک صفر از پول ملی حذف شود و عنوان واحد پول ملی تغییر یافته  " ریال جدید " نامگذاری شود. البته ساز و کار و مراحل اجرایی کار فراهم گردید. منتهی ملاحظاتی که با بررسی و تحقیق تجارب کشورهایی که رفرم پولی انجام داده بودند، مطرح شد.کشورهای مورد مطالعه به دو دسته تقسیم شدند. گروه اول کشورهایی که دارای اقتصاد کوچکی بودند، نسبتاٌ در انجام رفرم پولی موفق بودند. ولی کشورهای با اقتصاد بزرگ کمتر توانستند موج افزایش نرخ تورم و کاهش مداوم ارزش پول ملی را متوقف نمایند.

ضمناٌ در اقتصادهای با سازوکارهای ضعیف، رفرم پولی به مثابه یک آمپول گاما گلوبین عمل می کند. ممکن است در مقابل بیماری مصونیت ایجاد کند یا بعداً بی اثر شود. سومین نکته مهم که گفته شد، نرخ تورم پایین نسبت به کشورهایی که دارای تورم بالای عدد سه رقمی بودند، مبادرت به رفرم پولی کردند. ولی در ایران ، نرخ تورم دو رقمی نشده بود . این نکات مواردی بود مسئولین ارشد سیاسی و اقتصادی وقت را از انجام رفرم پولی باز داشت .

مطرح شدن رفرم پولی، ابتدا در مسئولیت رییس کل بانک مرکزی با پیشنهاد حذف چهار صفر از پول ملی مطرح شد. ولی این طرح همچنان مسکوت ماند . در نیمه دوم سال 98 ، مجدداً طرح رفرم پولی با حذف چهار صفر از پول ملی توسط رییس کل بانک مرکزی فعلی مطرح گردید. سپس طرح مزبور برای تصویب به هیأت وزیران ارسال شد و هیأت دولت پس از تصویب، طرح رفرم پولی را تحت لایحه ای اصلاح قانون پولی و مالی کشور ، در ماههای پایانی سال 98 تقدیم مجلس شورای اسلامی نمود. طبق آخرین اقدامات انجام شده، طرح مزبور مورد تصویب کمسیون تخصصی مجلس واقع شده و برای طرح در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی ارسال گردید. متأسفانه در جلسه علنی مجلس در شرایط حاکمیت ویروس کرونایی مورد تصویب قرار گرفت.

گذشته از آن که آیا همه ملاحظات اجرای طرح رفرم پولی با دقت مورد بررسی قرارگرفته است یا نه؟ بحث دیگری است. ولی اجرای طرح با حذف چهار صفر مناسب است یا خیر؟  ذیلاٌ نکاتی از دیدگاه کارشناسی اشاره می نماید:

در محاسبات انجام شده، از ابتدای سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران نرخ رسمی پول ملی نسبت به دلار در پنج شوک ارزی در دولت های گذشته و دولت فعلی تاکنون 69 برابر و نرخ غیر رسمی ( نرخ بازار ) 74 برابر کاهش داشته است. در صورت رفرم پولی با حذف یک صفر از پول ملی ده برابر و حذف دو صفر صد برابر نسبت برابری ریال نسبت دلار یا سایر ارزهای معتبر خارجی تغییر میکند.

با توجه به لایحه پیشنهادی دولت به مجلس شورای اسلامی که قرار است چهار صفر از ریال حذف شود درواقع ده هزار برابر نسبت پول ملی به ارزهای خارجی تغییر خواهد کرد. سؤال اینجا است وقتی تورم در ایران هرگز  به مرز سه رقمی نرسیده آیا با حذف دو صفر از پول ملی اهداف رفرم پولی برآورده نمی شد؟ البته همانطور که اشاره شد با حذف دو صفر نسبت برابری پول ملی به ارزهای معتبر جهانی  صد برابر تغییر را در بر خواهد داشت و این تغییرات بیشتر از 69 برابر کاهش ارزش پول ملی در برابر دلار است.

در انجام رفرم پولی باید دو اصل ملحوظ شود :

اولاٌ، رفرم پولی باید در زمانی انجام شود که از رشد نرخ تورم کاسته شده دارای یک شیب ملایم باشد.

ثانیاٌ ، بهتر است بعد از انجام رفرم پولی عنوان " ریال جدید " جایگزین " ریال " شود. زیرا با حذف دو صفر از مقیاس پول ملی ، اصالت پول ملی حفظ خواهد شد و ازطرف دیگر در وهله اول از هزینه های گزاف چاپ و انتشار پول جدید تا مدتی اجتناب شده  و به مرور اسکناسهای جدید صرفاً توسط بانکها در هنگام مراجعه مشتریان برای انجام خدمات بانکی ،  در صورت تقاضای مشتری اسکناسهای جدید با اسکناسهای قدیمی معاوضه خواهد شد . به عنوان مثال از تاریخ اعلام اجرای رفرم پولی، هر اسکناس 10000 ریالی 100 ریال جدید مورد محاسبه قرار خواهد گرفت وتبادل ریال وکالا وخدمات با همان اسکناسهای قدیم  با مقیاس ریال جدید خواهد گرفت. یعنی در واقع ارزش اسکناسهای 10000 ریالی در واقع 100 ریال مورد محاسبه قرار گرفته و دادوستد می‌شود. همانطور که اشاره شد استفاده از اسکناسهای جدید با عادی شدن رفتار بازار ، به صورت کامل جایگزین خواهد شد.

گرچه مجلس شورای اسلامی پیشنهاد دولت را در رابطه با با حذف چهار صفر از پول ملی را پذیرفت و لایحه دولت مورد تصویب مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و برای تأیید شورای نگهبان ارسال شده است. ولی بهتر است در این مورد مهم که چاپ و انتشار اسکناسهای جدید و مراحل اجرایی آن، هزینه های زیادی به دولت تحمیل خواهد کرد، درصورت عدم موفقیت طرح، موجب افزایش قیمت کالاها و خدمات و افزایش شدید نرخ تورم خواهد شد، تأمل بیشتری نسبت به کلیه جوانب طرح مبذول شود و طرح رفرم پولی مورد بازنگری مجدد قرار گیرد و در یک فرصت دیگر مورد بازنگری قرار گیرد.

امین دلیری- مدیر پیشین وزارت اقتصاد و رئیس سابق سازمان اموال تملیکی

انتهای پیام/