گرته‌برداری از ادبیات غرب آسیب بزرگی برای کتاب‌های دفاع مقدس است/ نوشتن "مهباد" ادای دینم به انقلاب بود
منیرسادات موسوی نویسنده رمان "مهباد دختر کردستان" می‌گوید: شبیه‌نویسی از رمان‌ها و ادبیات غرب بزرگ‌ترین آفت برای ادبیات دفاع مقدس خواهد بود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، انتشارات کتاب نیستان اخیراً رمانی بنام "مهباد دختر کردستان" را به قلم منیرسادات موسوی منتشر کرده است که روایتی پرکشش و عاشقانه از انقلاب، دفاع مقدس و امروز است.
موسوی در این کتاب داستانی را در روزهای پرآشوب منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی روایت می‌کند، روایتی عاشقانه و پرهیجان از دل روزهای پرتب و تاب دانشگاه تهران در بحبوحه سال‌های پایانی حکومت پهلوی. دختر جوانی که در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران درس می‌خواند و به وضوح با بسیاری از هم‌دوره‌ای‌های خود متفاوت است. دختر خانواده‌ای شیرازی دارد و وضع مالی نسبتا خوب، در زمره دانشجویان مسلمان و مقید است و بسیاری از آداب دانشجویی در زمانه خودش را به خوبی ادا می‌کند، اهل کو‌ه‌نوردی است و مطالعه و موضوعاتی از این دست. داستان کتاب از مواجهه عجیب پسر جوانی با نام شوان با وی آغاز می‌شود. پسری که مدعی است مدت‌هاست او را تحت نظر دارد و در همان مواجهه اولش از او خواستگاری می‌کند. شوان اهل کردستان است و گرفتار یک درگیری درازدامن قومی و قبیله‌ای. دختر پیشنهاد ازدواج شوان را می‌پذیرد و همین مسأله او را وارد یک ماجرای پرتعلیق و طولانی می‌کند.
منیرالسادات موسوی نویسنده‌ای پرکار و حرفه‌ای است، سال‌های فعالیت ادبی در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و تحصیل در رشته تاریخ به او کمک کرده است که بتواند به خوبی از عهده روایت داستانی تاریخی بربیاید. روایتی که هم وفادار به جزئیات حوادث تاریخی در زمان رخداد آن است و مشخصات یک داستان با تمامی فراز و فرودهای لازم برایش را داراست.
موسوی در زمره داستان‌نویسانی است که قصه و ظرافت‌های رویدادی آن بیشتر از فرم روایت دغدغه اوست. او ساده می‌نویسد اما در سطر به سطر داستانش تعلیقی را به جان مخاطب وارد می‌کند که او را آشکارا ناچار از ادامه دادن و دل‌سپردن به متن داستان می‌کند. داستان بلند مهباد نیز از این ویژگی مستثنی نیست و در کنار آن ظرافت‌های قابل تاملی در راستای پیوند سنت‌های کلامی و زیستی مردمان منطقه کردستان و جنوب ایران را در دل خود به همراه دارد.
خبرگزاری تسنیم به مناسبت انتشار رمان «مهباد دختر کردستان» گفت‌وگویی با منیرسادات موسوی انجام داده است، موسوی در این گفت‌وگو از دغدغه‌هایش برای خلق رمان انقلاب، تلاش 5 ساله‌اش در نگارش این رمان و آسیب‌های رمان‌نویسی در عرصه انقلاب و دفاع مقدس سخن گفت. این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
* تسنیم: رمان «مهباد دختر کردستان» جزو معدود رمان‌هایی است که داستان 3 نسل را از سه دوره تاریخی مهم ایران در 100 سال اخیر روایت می‌کند، آن هم در مضمونی عاشقانه. درباره رمان بگویید.
بله، االبته متن اصلی رمان در حدود 1400 صفحه بود که به پیشنهاد ناشر بازنویسی و در 700 صفحه خلاصه شد، امیدوارم در فرصت دیگری ناشر متن اصلی رمان را نیز منتشر کند.
این رمان اگرچه 4 شخصیت اصلی و محوری دارد، اما 50 شخصیت دیگر آن نیز هر کدام برای خود شخصیت‌های محوری به شمار می‌روند و تا آخرین قسمت‌های رمان حضور فعالی دارند."مهباد دختر کردستان" یک رمان اجتماعی ـ عاشقانه است که خیلی قبل‌تر از انقلاب و از زمان صفویه و بعد از آن شروع می‌شود با روزهای انقلاب و پس از آن دفاع مقدس ادامه پیدا می‌کند و به روزگار معاصر می‌رسد.
* تسنیم: چه شد که به سراغ نگارش چنین رمانی رفتید؟
رهبر انقلاب در یکی از دیدارهایی که با نویسندگان دفاع مقدس داشتند، فرمودند که سعی کنید رمانی مانند "دن آرام" شلخوف بنویسید که وضعیت کشور را در یک دوره معاصر در برگیرد و عظمت انقلاب را به خوبی نشان دهد، نگارش رمان "مهباد دختر کردستان" 5 سال طول کشید و من شخصا چهار بار آن را ویرایش کردم، در طول نگارش این رمان یک جراحی سخت داشتم ولی با این حال از تلاش برای رمان برنداشتم.
شخصیت‌هایی که برای رمان برگزیده‌ام، شخصیت‌های ملموسی‌اند که تلاش کردم نمونه‌هایی در جامعه داشته باشند، شخصیت اصلی کتاب سادات از شاهزاده‌های زندیه شیراز است که دانشجوی دانشگاه تهران می‌شود، یکی از هم‌دانشگاهی‌های او بنام شوان به او ابراز علاقه می‌کند و با هم ازدواج می‌کنند، راوی کتاب که سادات است در طول رمان بارها به عقبه خود اشاره می‌کند. من در این رمان نیز مانند سایر رمان‌هایم از تم عرفانی استفاده کرده‌ام و اینجا سادات رازی در سینه دارد که به خانواده‌اش قول داده آن را به فرزندش منتقل کند.
انقلاب، انقلاب فرهنگی، تعطیلات دانشگاه‌ها، دفاع مقدس، جنگ‌های داخلی کردستان و ... در این کتاب منعکس شده‌اند. فرزند شوان و سادات در کردستان به دنیا می‌آید و «مهباد» نام می‌گیرد. پس از تولد مهباد شوان در جنگ مفقودالاثر می‌شود و ادامه داستان با بزرگ شدن مهباد و رفتن او به دانشکده پزشکی شکل می‌گیرد.
در ادبیات نسبت به انقلاب و دفاع مقدس کوتاهی کرده‌ایم
* تسنیم: خانم موسوی نویسنده‌های ما امروز به نظر می‌رسد که بیشتر به دنبال رمان‌هایی با حجم اندک‌اند تا اینکه بخواهند چند سالی وقت صرف نوشتن یک رمان که چند دوره تاریخی را در بربگیرد کنند، چرا چنین است، آیا اساساً نوشتن چنین رمان‌هایی برای نویسندگان ما دشوار است؟ یعنی ظرفیت نوشتن آن را ندارند؟
نوشتن چنین رمانی دغدغه ذهنی من از دوران جوانی بود، من 5 سال مداوم هر روز 8 ساعت وقت برای تحقیق و نگارش این رمان صرف کردم، زمانی که دن آرام را می‌خواندم، احساس کردم ما در ادبیاتمان خیلی کوتاهی کرده‌ایم، بنابراین نگارش این رمان را نوعی ادای دین می‌دانم.
از طرفی دیگر برای نویسنده‌ها دشوار است که بخواهند به سراغ رمان‌هایی با موضوع تاریخ معاصر با همه خط قرمزهای موجود بروند، اساساٌ رعایت همه خط قرمزهای سیاسی، اخلاقی و اجتماعی در چنین رمان‌هایی بسیار دشوار است.
* تسنیم: به نظر می‌رسد نداشتن مطالعه در بین نویسندگان به ویژه نویسندگان جوان یکی از دلایل کوتاهی در ادبیات معاصر است که به آن اشاره کردید؟
بله، من همیشه معتقدم نویسنده باید مطالعات تاریخی فراوان داشته باشد، مستندهای تاریخی را مشاهده کند، به شرایط زمانی و مکانی تاریخی که می‌خواهد از آن بنویسد، واقف باشد شاید نبود چنین مطالعاتی موجب می‌شود فیلمی درباره انقلاب و دفاع مقدس ساخته شود، اما شخصیت‌های آن لباس‌های امروزی بر تن دارند.
عجول بودن نویسندگان از آفت‌های ادبیات است
این یکی از آفت‌های نویسندگی است که جوانان نویسنده می‌خواهند سریع کتابشان را منتشر کنند تا اسمشان به عنوان یک نویسنده ثبت شود، نویسندگان جوان ما امروز عجول‌اند، از همین‌رو کارهای ماندگاری خلق نمی‌کنند. نویسنده‌ای که می‌خواهد از انقلاب بنویسد، باید بداند شاهی که بر کشور حکومت کرد که بود، چه کرده و چه فرهنگی داشت که یک ملت علیه‌اش خروشیدند. اگر از نویسندگان جوان امروز بپرسیم که چرا انقلاب ما از دانشگاه‌ها و حوزه‌ها شروع شد؟ چه تحلیلی ارائه می‌کنند؟ چرا تحلیلشان مجاب کننده نیست؟ چون مطالعه ندارند.
نویسندگان جوان بر اساس شنیده‌های خود به سراغ ادبیات انقلاب می‌روند
* تسنیم: پس چون کار تاریخی کردن نیاز به مطالعه دارد و دشوار است، مشاهده می‌شود که نویسندگان بیشتر به دنبال طرح دغدغه‌های روزمره خودند.
بله، از سوی دیگر همان نویسنده‌هایی هم که به سراغ انقلاب و دفاع مقدس می‌روند، بر اساس شنیده‌‌ها اغلب دست به قلم می‌برند، نه تحقیقات خود. این موضوعی است که باید آسیب‌شناسی شود.
انتقاد از ممیزی‌های نابجا در خاطرات دفاع مقدس
موضوع دیگری که من می‌خواهم به آن اشاره کنم، سیستم ممیزی است، گاهی دیده می‌شود که ممیزان ارشاد زندگینامه شهدا و خاطرات دفاع مقدس را نیز ممیزی می‌کنند. در حالی که به نظرم چنین اتفاقی حداقل در این حوزه نباید رخ دهد.
محتوای ادبیات دفاع مقدس با ادبیات جنگ در دنیا متفاوت است
* تسنیم: در سال‌های اخیر هیئت داوران جشنواره‌های مختلف بیان کرده‌اند که نویسنده‌های جوان اغلب داستان‌هایی بدون پشتوانه بومی و ملی تولید می‌کنند، داستان‌هایی که در آن‌ها تنها اسم کاراکترها ایرانی است وگرنه داستان کپی شده ادبیات غرب است، در حوزه انقلاب و دفاع مقدس هم می‌توان چنین چیزی را گفت.
بله، در حوزه انقلاب و دفاع مقدس هم نمونه‌ها به وفور قابل مشاهده است، نویسنده می‌رود کتاب وداع با اسلحه را می‌خواند و بعد عیناٌ نمونه وطنی آن را تولید می‌کند، در حالی که باید گفت، آنچه ادبیات دفاع مقدس در جامعه ما را از ادبیات جنگ و ضد جنگ در جهان جدا می‌کند، محتوا و درونمایه این ادبیات است. در همه جهان جنگ، جنگ است و از سال‌های مخرب و مرگ‌آور برای شکست دشمن استفاده می‌شود.
آنچه جنگ تحمیلی هشت ساله ایران را با همه جنگ‌های جهان متمایز کرده است، درونمایه و محتوای این جنگ بوده است و آن درونمایه توانسته است شکلی حماسی و بی‌نظیر به این جنگ ببخشد و نام دفاع مقدس را شایسته آن سازد.
بزرگ‌ترین آسیب ادبیات دفاع مقدس شبیه‌سازی آن با ادبیات جنگ در غرب است
* تسنیم به نظر شما بیشترین آسیبی که ادبیات دفاع مقدس و انقلاب در سال‌های اخیر دیده است، چیست؟
آنچه به اطمینان می‌توان گفت بزرگ‌ترین آسیب را به ادبیات دفاع مقدس وارد خواهد ساخت، شبیه‌سازی ادبیات دفاع مقدس است با نوع ادبیات جنگ در غرب و یا الگو گرفتن از شخصیت در رمان‌های جنگی غرب و ساختن قهرمانانی که از فرهنگ و اعتقادات و ایمان مذهبی به دور بوده‌اند، یا آفریدن شخصیت‌هایی که ضعف و زبونی را به نمایش بگذارند.
برای نویسندگانی که جنگ را ندیده و آن را تجربه نکرده‌اند، این آسیب جدی‌تر خواهد بود، زیرا آنان برای خلق یک داستان و رمان به ذهن خویش یا ادبیات جنگ در جهان که به وفور بازار ادبیات را قبضه کرده‌اند رجوع خواهند کرد.
شبیه‌نویسی از رمان‌ها و ادبیات غرب بزرگ‌ترین آفت برای ادبیات دفاع مقدس خواهد بود. اما باید همت کرد و به دور از تعصبات گروهی و نویسندگی، تمامی آنچه را در زمینه دفاع مقدس نوشته می‌شود موشکافی کرد و مانع از ورود ادبیات بازاری و بی محتوا به خانواده ادبیات دفاع مقدس شد.
باید از آنچه به دور از هویت ملی، آموزه‌های مذهبی و آنچه روح حماسه را برای نسل آینده بی‌رنگ می‌سازد پرهیز کرد.
انتهای پیام/