خانواده ایرانی|روشی برای جلب محبت و اعتماد در خانواده/ بخشیدن مهریه از سوی خانم‌ها چه آثاری در دنیا و آخرت آن‌ها دارد؟
مهریه زنان را به‌طور کامل به‌عنوان یک بدهى یا عطیه به آنان بپردازید، ولى اگر آن‌ها چیزى از آن را با رضایت خاطر ببخشند، حلال و گوارا مصرف کنید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شاید تصور شود که فقط زمانی که موضوع جدایی میان همسران مطرح شود و در شرایط خاص، خانم‌ها می‌توانند مهریه خود را ببخشند و یا مطالبه کنند؛ اما طبق آیین اسلام، خانم‌ها از زمان خواندن خطبه عقد این حق را دارند که مهریه خود را ببخشند و یا آن را از همسر خود مطالبه کنند؛ اما مشخص است که بخشیدن مهریه، موجب شکل گرفتن اعتمادی میان همسران می‌شود که محبت و دوستی را می‌توان از ره‌آوردهای این جلب اعتماد دانست، در عین حال که خیر و برکت‌های بسیاری به‌سوی چنین خانواده‌ای جریان پیدا می‌کند و دوستی و توافق را میان آن‌ها افزایش می‌دهد. در این دوران که در حین افزایش مشکلات اقتصادی و گرفتاری‌های مالی، مهریه در بعضی از خانواده‌ها با سال تولد و شماره شناسنامه تعیین می‌شود و سر از رقم‌های نجومی درمی‌آورد، خوب است بخشیدن مهریه به‌عنوان یکی از شیوه‌های برگشتن آرامش به زندگی‌ها بازگو شود تا مرد خانه به‌جای آنکه نگران بدهی سنگین به همسرش باشد، آرامش داشته باشد که همسرش نه‌تنها بر مشکلات و گرفتاری‌های او اضافه نمی‌کند، بلکه همراه و دلسوز اوست.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام دکتر رضا صدر، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر دینی، انجام داده است به بررسی این دستورالعمل در سبک زندگی اسلامی پرداخته است. این کارشناس دینی درخصوص وظایف همسران در این مورد تأکید کرده است: «این یک واقعیت است وقتی زنی مهریه‌اش را به‌صورت کامل یا حتی جزئی به همسرش می‌بخشد، این کار باعث می‌شود که اعتماد و محبت مرد را به خودش جذب کند و این نکته را به او یادآوری کند که پول و مادیات در برابر مهر و محبتی که نسبت به او دارد، ناچیز و بی‌ارزش است. در مقابل، مرد هم باید قدردان لطف و محبت همسرش باشد و به‌ازای پرداخت نکردن مهریه، مهر و محبت خود را به او نشان بدهد، به این شکل است که پایه‌های الفت و دوستی بین همسران مستحکم شده و اعضای خانواده با یکدیگر مهربان و همدل خواهند بود.»
البته بعضی از خانم‌ها با شرط و شروط حاضر به بخشیدن مهریه خود هستند، مثلاً با همسر خود شرط می‌گذارند که «اگر اجازه بدهی ادامه تحصیل بدهم یا فلان کار را انجام بدهی، مهریه‌ام را به تو می‌بخشم». حجت‌الاسلام صدر در این مورد توضیح می‌دهد: «در بخشیدن مهریه هیچ شرطی نمی‌شود گذاشت. البته می‌توان شرط و شروط را جدا از بحث بخشیدن مهریه ثبت کرد، در عین حال این نکته هم باید مورد نظر باشد که به هر حال بخشیدن مهریه از طرف خانم برای این است که صلح و صفا در خانواده ایجاد شود، نه اینکه هر کسی به‌دنبال حق خودش باشد و همسرش را از یاد ببرد.»
روشی برای جلب اعتماد و محبت
بخشیدن مهریه در برخی از خانواده‌ها به‌عنوان یکی از مسائل مطرح است. رویکرد اسلام نسبت به موضوع بخشیدن مهریه از سوی خانم‌ها چیست؟
در کتاب وسائل الشیعه به‌نقل از امام حسین علیه السلام آمده است: روزی پیامبر صلّی الله علیه و آله در مجلسی نشسته بودند و درباره آداب معاشرت میان همسران صحبت می‌کردند، در ضمن صحبت‌هایشان فرمودند: «هر زنی که قبل از عروسی و در زمان عقد مهریه‌اش را به شوهرش ببخشد، خداوند متعال به‌ازای هر یک دیناری که او از مهریه‌اش بخشیده، پاداش آزاد کردن یک بنده اسیر را به حساب نامه اعمالش خواهد نوشت». یکی از افراد آن جمع پرسید: «اگر زنی مهریه‌اش را بعد از عروسی و در زمان زندگی کنار همسرش به او ببخشد، چه پاداشی دارد؟»، پیامبر صلّی الله علیه و آله در جواب فرمودند: «این کار باعث افزایش مودت و الفت بین آن‌ها می‌شود.»
بیشتر بخوانید: توصیه‌های اسلام درباره پرداخت مهریه زنان/ چرا پرداخت‌نکردن مهریه به‌عنوان کثیف‌ترین گناه دانسته شده؟
طبق این روایت باید نتیجه بگیریم که بخشیدن مهریه از سوی خانم‌ها موجب جلب محبت همسر می‌شود؟ در این صورت آقایان در برابر همسر خود چه مسئولیتی دارند؟
بله. این یک واقعیت است که وقتی زنی مهریه‌اش را به‌صورت کامل یا حتی جزئی به همسرش می‌بخشد، این کار باعث می‌شود که اعتماد و محبت مرد را به خودش جذب کند و این نکته را به او یادآوری کند که پول و مادیات در برابر مهر و محبتی که نسبت به او دارد، ناچیز و بی‌ارزش است.
در این صورت، مرد هم باید قدردان لطف و محبت همسرش باشد و به‌ازای پرداخت نکردن مهریه، مهر و محبت خود را به او نشان بدهد، به این شکل است که پایه‌های الفت و دوستی بین همسران مستحکم شده و اعضای خانواده با یکدیگر مهربان و همدل خواهند بود.
مالی که حلال می‌شود
موضوع دیگری که حتی قبل از بخشیدن مهریه مطرح می‌شود، میزان مهریه است که قبل از ازدواج و در دوران خواستگاری مطرح می‌شود. توصیه اسلام در مورد مقدار مهریه چیست؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم آیا اسلام مبلغ و مقدار مشخصی برای مهریه خانم‌ها تعیین کرده است؟
آیات و روایات بسیاری درباره مهریه وجود دارد. به مردان توصیه شده که مهریه همسر خود را به‌اندازه‌ای تعیین کنند که توان پرداخت آن را داشته باشند، در مقابل به زنان هم توصیه شده که حتی‌الامکان مهریه خود را به‌طور کامل یا حتی جزئی به همسر خود ببخشند.
خداوند در آیه چهارم سوره نساء می‌فرماید: «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَیءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکلُوهُ هَنیئاً مَریئاً؛ مهر زنان را به‌طور کامل به‌عنوان یک بدهى یا عطیه به آنان بپردازید (اگرچه فریضه واجب شما و عطیه الهی آن‌ها است) ولى اگر آن‌ها چیزى از آن را با رضایت خاطر به شما ببخشند، حلال و گوارا مصرف کنید.»
در حقیقت مهریه حقی است که زن بر همسر خود دارد و زن مالک آن است، در این شرایط، برای هیچ کس حتی پدر زن حلال نیست که مهریه او را از شوهرش بگیرد و برای خودش بردارد؛ مگر در حالتی که زن از این کار راضی باشد، چون مهریه حقی است که به‌عهده مرد است و او وظیفه دارد این حق را ادا کند؛ چه زنش را طلاق بدهد و چه با او زندگی کند.
حتی اگر مرد از دنیا برود، مهریه زن از ارث آن مرد برداشته شده و به او داده می‌شود، در این شرایط، اگر زنی مهریه خود را به همسرش ببخشد، از آن به بعد مسئولیت پرداخت مهریه از مرد برداشته می‌شود.
پاداش ابدی بخشیدن مهریه
اشاره کردید که بخشیدن مهریه، موجب افزایش دوستی و محبت میان زن و شوهر می‌شود. کنار خیر و محبت در دنیا، آیا پاداش وسیع‌تر و اخروی هم در انتظار خانمی که مهریه خود را برای رضای خدا به همسرش می‌بخشد، خواهد بود؟
بله. زنی که به‌دلیل مهر و محبت نسبت به همسرش، مهریه خود را به او می‌بخشد و از گرفتن پول، سکه و مادیات چشم‌پوشی می‌کند تا علاقه خود را به همسرش نشان بدهد، نه‌تنها در این دنیا از برکات این کار خود بهره‌مند می‌شود بلکه در آخرت هم پاداش دریافت می‌کند.
علامه حرّ عاملی در کتاب وسائل الشیعه روایتی به‌نقل از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله نوشته، مبنی بر اینکه آن حضرت فرمودند: «سه گروه از زنان هستند که خداوند متعال عذاب قبر را از آن‌ها برطرف کرده و آنان را در روز قیامت با دخترم فاطمه محشور خواهد کرد». مردم با خودشان فکر کردند چه‌کسانی هستند که تا این اندازه مورد لطف و مهربانی خدا قرار می‌گیرند. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله این 3 گروه از زنان را این طور معرفی کردند؛ «اول زنی است که در برابر غیرت شوهرش صبر کند. دوم زنی است که در برابر بداخلاقی همسرش شکیبا و بردبار باشد. سوم زنی است که مهریه‌اش را به شوهرش می‌بخشد.»، سپس در ادامه تأکید کردند: «خداوند متعال به هر دسته از این زنان، پاداش هزار شهید را می‌دهد و برای هر یک از آنان عبادت یک سال را می‌نویسد».
هدیه‌ای که بر آقایان حلال است
بنابراین مهریه‌ای که زن به همسرش می‌بخشد، برای مرد کاملاً حلال خواهد بود.
همین طور است. در اسلام تأکید شده هر چیزی را که انسان از راه حلال به دست بیاورد، برایش گواراست. درآمدهایی که از راه حلال به دست می‌آیند کم نیستند، اما یکی از آن‌ها همین مهریه‌ای است که خانم از روی محبت و با رضایت کامل به همسرش می‌بخشد.
آیا این نکته هم مصداق روایی دارد؟
بله. امام صادق علیه السلام ماجرایی را تعریف کرده‌اند که چطور مهریه بخشیده‌شده یک خانم، همسر او را از بیماری نجات داد. ماجرا از این قرار بوده که مردی با حالت بیماری و درد خدمت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام رفت و گفت «در ناحیه شکم دردی دارم که هر درمانی انجام می‌دهم، فایده‌ای ندارد و دردم آرام نمی‌شود». امام علی علیه السلام از او پرسیدند: «آیا همسر داری؟» مرد جواب مثبت داد. امام فرمودند: «از همسرت درخواست کن مقداری از مهریه‌اش را به تو ببخشد. البته باید او را راضی کنی تا با رضایت کامل این کار را انجام دهد. سپس با پول مهریه به بازار برو و با آن کمی عسل بخر. آن عسل را در آب باران حل کن و بنوش تا دردت آرام شود».
مرد دستور حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام را اجرا کرد و خیلی زود دردش آرام شد و شفا پیدا کرد اما از حکمت این دستورالعمل متعجب بود، به همین دلیل یک‌بار دیگر خدمت آن حضرت رفت و حکمت کار را پرسید.
امام با توجه به آیات قرآن فرمودند: به سه دلیل این کار باعث شفای تو شد؛ نخست اینکه طبق آیه چهارم سوره نساء خداوند می‌فرماید: «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَیءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکلُوهُ هَنیئاً مَریئاً؛ اگر همسران شما با رضایت قلبى چیزى از مهر خود را به شما بخشیدند، میتوانید آن را حلال و گوارا بخورید.»
دوم مربوط به خاصیت عسل است که در آیه 69 سوره نحل آمده: «یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیةً لِقَوْمٍ یتَفَکرُونَ؛ از درون شکم آن‌ها، نوشیدنى‌ای با رنگ‌هاى مختلف خارج مىشود که در آن شفا براى مردم هست به‌درستی که در آن نشانه‌ای برای مردمی است که اهل تفکر هستند.»
دلیل سوم هم در آیه 9 سوره «ق» درباره آب باران است که آمده: «وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبارَکاً؛ و از آسمان آبى پربرکت نازل کردیم.»
چگونه مهریه‌ام را ببخشم؟
به هر حال هر کاری آداب و شرایط خاص خودش را دارد که باید به آن‌ها توجه داشت. آیا بخشیدن مهریه هم دارای شرایط خاصی است که باید رعایت شود و یا هر خانمی به‌راحتی می‌تواند برای بخشیدن مهریه خود به همسرش اقدام کند؟
بخشیدن مهریه هم حساب و کتاب دارد و نباید بی‌گدار به آب زد. حالا اگر خانمی تصمیم قطعی گرفته باشد که مهریه‌اش را به‌طور کامل یا حتی بخشی از آن را به همسرش ببخشد، باید خودش و همسرش شرایطی را رعایت کنند.
چه شرایطی؟
اولین شرط این است که خانم فکر همه جوانب و شرایط را بکند و اگر آن‌قدر به همسرش علاقه‌مند است و به او اعتماد دارد که در زندگی پشتش را خالی نمی‌کند، می‌تواند از گرفتن مهریه صرف‌نظر کند چراکه عده‌ای معتقدند بخشیدن مهریه به‌عنوان «هبه» محسوب می‌شود که برگشتن آن هم ممکن است.
یعنی اگر خانمی مهریه‌اش را ببخشد، بعد‌ها می‌تواند دوباره آن را مطالبه کند؟
بله. این اتفاق به‌راحتی و با رعایت قوانین اسلامی ممکن است. البته عده‌ای هم مهریه را «دین» دانسته‌اند و معتقدند پس‌گرفتنی در کار نیست، یعنی این طور نیست که اگر زنی مهریه‌اش را بخشید، بعداً پشیمان شود و دوباره آن را مطالبه کند.
شرط دیگر در بخشیدن مهریه این است که مرد هم این خواسته زن را قبول کند، درواقع مهریه بخشیده‌شده، هبه و بخششی از طرف زن است و مرد باید آن را بپذیرد تا بخشیدن مهریه محقق شود.
این بخشش شرط نمی‌پذیرد
گاهی اتفاق می‌افتد که خانمی مهریه خود را با شرایطی می‌بخشد، آیا شرط گذاشتن برای بخشیدن مهریه صحیح است؟
همان طور که در سؤال اشاره کردید مورد دیگر برای بخشش مهریه این است که بعضی از خانم‌ها می‌خواهند برای بخشیدن مهریه خود شرط بگذارند که همسرشان کارهایی را انجام بدهد، مثلاً خانم را طلاق ندهد یا اجازه درس خواندن و ادامه تحصیل را به او بدهد.
در این موارد باید توجه داشت که در بخشیدن مهریه هیچ شرطی نمی‌توان گذاشت. البته می‌توان شرط و شروط را جدا از بحث بخشیدن مهریه ثبت کرد.
در عین حال این نکته هم باید مورد نظر باشد که به هر حال بخشیدن مهریه از طرف خانم برای این است که صلح و صفا در خانواده ایجاد شود، نه اینکه هر کسی به‌دنبال حق خودش باشد و همسرش را از یاد ببرد.
اجبار نکنید
برخی از آقایان، همسر خود را مجبور می‌کنند که مهریه خود را ببخشد، رویکرد اسلام به این رویه چیست؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم که آیا این کار در اسلام مجاز دانسته شده است؟
طبق دستورات اسلامی یکی از دلایلی که پرداخت مهریه بر مردان واجب شده، رسیدن به آرامش و ایجاد امنیت مالی برای خانم‌هاست، در عین حال به زنان هم توصیه شده که مهریه خود را به همسر خود ببخشند تا از این طریق، برکت و مهربانی به خانه‌ها وارد شود.
در این شرایط، اگر مردی با زور و اجبار و تهدید، همسر خود را مجبور کند که مهریه‌اش را به او ببخشد، نه‌تنها خلاف قوانین اسلام عمل کرده و مرتکب گناه شده بلکه دیگر نمی‌تواند از همسرش انتظار داشته باشد با محبت و الفت با او برخورد کند چراکه او را از حق طبیعی و شرعی‌اش محروم کرده است.
خداوند متعال در آیه 19 سوره نساء در همین خصوص می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لایَحِلُّ لَکمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ کرْهاً وَ لاتَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیتُمُوهُنَّ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما حلال نیست که زنان را با اکراه به ارث برید و بر آنان سخت بگیرید تا بعضی از آنچه را به آنان بخشیده‌اید، خود ببرید.» در این آیه، به‌طور کلی مردان از اینکه به هر شیوه‌ای به زنان خود سخت بگیرند نهی شده‌اند تا آن‌ها مهریه خود را ببخشند.
البته این حکم هم تبصره و استثنایی دارد که در سوره نساء آمده و مربوط به زنانی است که عمل زشت آشکار مرتکب شده باشند؛ به‌طوری که ادامه زندگی مشترک به مخاطره بیفتد یا حتی ادامه دادن به آن زندگی به‌صلاح هیچ‌یک از زن و شوهر نباشد. اما در مجموع مردان اجازه ندارند که به زنان باعفت خود سخت بگیرند و آنان را در فشار روحی و روانی قرار بدهند تا مهریه‌شان را ببخشند.
انتهای پیام/+
