سکوت فارسی‌زبانان درباره بهترین شاعر پارسی‌سرای هند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «امیرخسرو دهلوی: شاعر شاهان و صوفیان»، به قلم سونیل شارما به کوشش شهروز خنجری از سوی نشر نامک منتشر و در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک قرار گرفت. 

 کتاب حاضر برگرفته از مجموعه «سازندگان جهان اسلام» است که به سرپرستی زابین اشمیتکه و محمد الرهیب تدوین و منتشر شده است. نشر نامک با انتخاب شخصیت‌های مرتبط با فرهنگ ایرانی، اقدام به ترجمه این آثار کرده است. «امیرخسرو دهلوی؛ شاعر شاهان و صوفیان» در واقع یکی از آثاری است که در مجموعه «سازندگان جهان ایرانی – اسلامی» به منظور آشنایی افراد غیرمتخصص اما علاقه‌مند به پژوهش‌های مستند درباره تاریخ و تمدن ایران و اسلام منتشر شده است.

سونیل شارما در مقدمه‌ای بر این ترجمه نوشته است: امیرخسرو دهلوی، بی‌گفت‌وگو، یکی از بزرگترین شاعران پارسی کهن بود، با این همه، در کمال شگفتی، پژوهش‌های اندکی درباره وی، به فارسی انجام گرفته است. در واقع هیچ کتابی درباره او به فارسی نوشته نشده است. این شاید بدان سبب باشد که او اگرچه اشعار پرشماری را در قالب‌ها و موضوعات گوناگون ادب کهن سروده، اما در گسست میان جهان ادبی ایران و هند قرار گرفته است. مسئله دیگری که در این کتاب بدان پرداخته‌ام، شخصیت دوگانه امیرخسرو نزد خوانندگان فارسی‌زبان و مخاطبان وی در شبه‌قاره است. آنگاه که وی به سبب سرودن خمسه(که نخستین نمونه از پاسخ‌های شاعران به نظامی است) و غزل‌هایش در ایران و افغانستان و تاجیکستان شهرت دارد، مجموعه کوچک اشعار هندی/ هندوی وی، که در آیین‌های قوالی صوفیان خوانده می‌شود، در هند و پاکستان شناخته‌ شده‌تر است.

مثنوی‌های مبتکرانه امیرخسرو که تاریخ روزگار ممدوحانش، یعنی سلاطین دهلی، را گزارش می‌کند انگار فراموش شده است. هدف به دست دادن تصویری تاریخی از این شاعر بوده است، نه فقط آن کس که شاعری و مردی سرشناس در عهد کهن بوده، بلکه آن کس که امروز نیز اشعارش در جوامع پارسی‌گو خوانده و به آواز شنیده می‌شود.

نویسنده کتاب خود را با نگاهی به زندگی امیرخسرو آغاز می‌کند و در ادامه به طرح مباحثی چون ادبیات پارسی در هند، ادبیات دنیاگرا و معنوی، افسانه و تاریخ در شعر داستانی، بررسی آثار منثور، امیرخسرو و سنت‌های فرهنگی در هند مانند موسیقی، قوالی و شعر هندوی می‌پردازد  و در نهایت جایگاه این شاعر را در عصر حاضر مورد بررسی قرار می‌دهد. 

در بخش‌هایی از این کتاب با اشاره به اهمیت و جایگاه امیرخسرو دهلوی در پیوند میان فرهنگ ایرانی و هندی می‌خوانیم: در خاطرۀ مشترک فرهنگی مردم شبه‌قاره، امیرخسرو دهلوی (651 ـ 725 ق) طوطی هندوستان است؛ چون او را برترین شاعر هندی می‌دانند که به پارسی شعر سروده است. برای گروهی خاص از پژوهشگران که با تاریخ صوفی‌گری در هند آشنایند او «ترک هندوستان» است؛ این لقبی است که پیشوای معنوی‌اش به سبب ثبات قدم وی در احکام اسلام بدو بخشید. امروزه نزدیک به هفت قرن است که امیرخسرو جایگاه خود را در تاریخ تمدن هندوستان حفظ کرده و همچنان یک شخصیت برجستۀ فرهنگی شمرده می‌شود.

امیرخسرو شاید محبوب‌ترین چهره در فرهنگ اسلامی هند باشد؛ به‌ویژه او را بنیان‌گذار فرهنگ هندوستانی می‌دانند که خود محصول آمیزش عناصر هندو و مسلمان است. کوشش‌های وی منجر به اعتلای عناصر تمدن اسلامی هند شد؛ چراکه او در حوزه‌های گوناگون فرهنگی نظیر موسیقی سنتی هندی، تصوف اسلامی، قوّالی (قول و غزل صوفیانه) و ادبیات پارسی به خلق آثاری ارزنده دست زد و در شناساندن و گستراندن زبان هندوی، زبان محلی در نواحی دهلی که منشأ هر دو زبان اردو و هندی امروزین است، نقشی بارز داشت. او هم درباری بود و هم خانقاهی، هم نویسنده بود و هم شاعر، هم نغمه‌پرداز بود و هم نوازنده؛ افراد معدودی را در تاریخ‌ می‌توان با چنین کسی قیاس کرد.

نشر نامک کتاب حاضر را در 184 صفحه و در 880 نسخه در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است. 

انتهای پیام/