گزارش نشریه قرار| چرا اقتصاد ترکیه طی ۲ سال گذشته در وضعیت نامساعد بوده؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ٬ ترکیه در دو دهه گذشته و در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه٬ به عنوان یک کشور در حال رشد و توسعه اقتصادی٬ در حوزه‌هایی نظیر تجارت و توریسم و جذب سرمایه‌های خارجی٬ موفقیت‌های قابل توجهی به دست آورده است.

اما در دو سال گذشته٬ مجموعه‌ای از عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا اقتصاد ترکیه در شرایط نسبتاً دشواری قرار گرفته و شاهد کاهش ارزش واحد پولی ملی این کشور یعنی لیره در برابر دلار باشیم.

در حال حاضر مشکلاتی همچون افزایش شمار بیکاران٬ کمبود منابع ارز٬ بدهی‌های سنگین خارجی و تورم روزافزون٬ از اصلی‌ترین مشکلات اقتصاد ترکیه به شمار می‌آیند.

پروفسور شبنم قلملی اوزجان از دانشمندان اقتصادی ترکیه و استاد دانشگاه مریلند آمریکا٬ در گفت‌وگو با طاها آکیول روزنامه نگار و تحلیل‌گر ارشد روزنامه قرار٬ نظرات خود را در مورد سیاست‌های مالی و اقتصادی ترکیه بیان کرده است.

خانم قلملی اوزجان٬ از سابقه کار به عنوان مشاور ارشد صندوق بین‌المللی پول٬ کارشناس ارشد بانک مرکزی آمریکا٬ کارشناس ارشد بانک مرکزی انگلیس و فعالیت در نهادهای اقتصادی اتحادیه اروپا برخوردار است و تاکنون دو بار موفق به کسب جوایز علمی برتر در آمریکا و اروپا شده است.

کرونا٬ اروپا و اقتصاد ترکیه

ظاهراً کشورهای اروپایی٬ به خاطر کرونا دچار خسارات زیادی خواهند شد. آیا همین طور است؟ ترکیه تا چه اندازه تحت تأثیر قرار می‌گیرد؟

بله. میزان کوچک شدن اقتصاد جهان بین 5 تا 8 درصد است اما برای اتحادیه اروپا٬ رقم 10 درصد پیش بینی شده است.

از آنجایی که کرونا زود به اروپا رسید٬ نتوانستند مرزهایشان را ببندند به روی هم ببندند و جمعیت سالمندی دارند که بیشتر از دیگر کشورها در معرض خطر قرار گرفتند و کوچک شدن اقتصاد آنان نیز٬ مشهودتر خواهد بود.

اما اگر آمریکا نتواند به زودی کرونا را تحت کنترل بگیرد٬ این احتمال وجود دارد که کوچک شدن اقتصاد آمریکا٬ حتی از اروپا هم بیشتر شود.

کوچک‌تر شدن اقتصاد اروپا بر اقتصاد ترکیه تأثیری بسیار منفی خواهد گذاشت چرا که اولاً بخش عظیمی از میزان صادرات کالاهای ترکیه به مقصد کشورهای اروپایی صورت می‌گیرد. دوم این که درآمد توریسم ترکیه ارتباط مستقیمی با آمدن گردشگران اروپایی دارد و سوم این که بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ مالی اروپایی بخش مهمی از فاینانس و سرمایه خارجی بازار ترکیه را تأمین می‌کنند و بنا به این دلایل سه گانه٬ اقتصاد ترکیه تحت تأثیر مشکلات اقتصادی اروپا قرار خواهد گرفت.

البته لازم است به این مسئله هم اشاره کنم که اقتصاد ترکیه٬ قبل از کرونا هم حال و روز خوبی نداشت. چرا؟ علم اقتصاد به ما آموخته که رشد اقتصاد و بزرگ‌شدن اقتصادی٬ منوط و مشروط به تداوم و استمرار است.

شما زمانی می‌توانید از بزرگ‌شدن اقتصاد یک کشور در حال توسعه حرف بزنید که به عنوان مثال در کشوری همچون ترکیه که دارای جمعیت جوان است٬ دولت دست به سرمایه‌گذاری بلند مدت بزند و سرمایه‌گذار خارجی را به سوی خود جلب کند. اگر نه در یک اقتصاد بسته که راندمان و بازده بالایی ندارد٬ چرخه٬ معیوب شده و نخواهد توانست کارآیی مداوم داشته باشد.

ارتباط سرمایه‌گذار با استیلای حقوق و قانون

چند سال پیش و در شرایطی که مذاکرات ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا به شکل جدی پیش‌می‌رفت٬ سالانه دست کم 20 میلیارد دلار از اروپا وارد ترکیه می‌شد. چه شد که حالا خودشان را از ترکیه دور می‌کنند؟

ببینید! سرمایه‌گذارهای اروپایی٬ شرایط ترکیه را در نظر می‌گرفتند. آنها هم مانند دیگران٬ نسبت به آینده اصل سرمایه خود بسیار بسیار حساس هستند.

تصویر اول این بود: «خوب...این کشور٬ دارد عضوی از اتحادیه می‌شود و از قوانین مالی اروپا تبعیت خواهد کرد. پس اصل مال من محفوظ است و سود آن را نیز از دست نخواهم داد.» تنها با در نظر گرفتن این مؤلفه٬ سرمایه می‌آوردند. اما حالا آن روند عملاً متوقف شده است.

سرمایه‌گذار٬ بر روی این مسئله زوم می‌کند که آیا در کشوری که مال و سرمایه‌ام را به آنجا منتقل می‌کنم٬ قوانین ثابت و محل اعتماد جاری و ساری است؟ آیا همه چیز تحت استیلای حقوق و قانون است یا خیر؟ الان نشانه‌های آن فضا وجود ندارد.

استقلال بانک مرکزی

به باور شما و بر اساس آن چه از سوی اغلب اقتصاددانان جهان بیان می‌شود٬ هنوز هم استقلال بانک مرکزی مهم است؟ از دید شما که با بانک مرکزی چندین کشور مهم جهان کار کرده‌اید٬ از دور٬ چه تصویری از وضعیت کاری و سیاست مالی بانک مرکزی جمهوری ترکیه دیده می‌شود؟

بله. هنوز هم بسیار مهم است. در ادبیات اقتصادی و از منظر مؤسسات بزرگ اعتبارسنجی جهان٬ چیزی که به عنوان اصلی‌ترین معیار سنجیده می‌شود٬ میزان استقلال بانک مرکزی و تعیین سیاست‌های پولی و مالی است.

من در فعالیت‌هایی که در کنفرانس Jackson Hole انجام دادم٬ دیدم که سرمایه‌گذاران بزرگ جهان٬ به شدت به این مسئله توجه می‌کنند. من با بانک مرکزی آمریکا کار کرده‌ام و چیزی که در آنجا متوجه شدم٬ این است که سیاست‌های باز بانک مرکزی و مسیر همواری که ایجاد می کنند٬ در سرمایه‌گذار هم حس امنیت ایجاد می‌کند و هم حرص و اشتیاق.

در نتیجه٬ سیاست پولی باز در بانک مرکزی آمریکا٬ کار را برای کشورهای در حال توسعه سخت‌تر می‌کند. چرا که سرمایه‌گذار ترجیح می دهد پولش را جایی ببرد که هم امنیت و اعتبار دارد و هم راه را برایش صاف کرده‌اند و مانعی در کار نیست.

در چنین شرایطی٬ آن چه اهمیتی دارد؟ نوع نگاه من به بانک مرکزی جمهوری ترکیه نیست بلکه نوع نگاه سرمایه‌گذاران بزرگ جهانی است. راستش را بخواهید٬ آن چه در مورد ترکیه در رسانه‌های جهان می‌بینیم٬ شک و تردید به دل سرمایه‌گذار می‌اندازد.

40 میلیارد دلار نیاز فعلی ترکیه

گفته می‌شود ترکیه برای خروج از بحران اقتصادی دست کم به 40 میلیارد دلار منابع ارزی نیاز دارد. به باور شما این پول باید چگونه تامین شود؟

قبل از آنکه به مسئله این 40 میلیارد دلار اشاره کنیم باید این موضوع مهم را به خاطر داشته باشیم که ترکیه در سال 2020 میلادی برای پرداخت 170 میلیارد دلار بدهی خارجی باید آمادگی داشته باشد. البته بخش عظیم این بدهی خارجی مربوط به بخش خصوصی یعنی بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ تولیدی در ترکیه است اما در هر حال این پول یا باید پرداخت شود و یا اینکه تمدید شود.

در مورد 40 تا 50 میلیارد دلار پول جدید که برای جان دادن به بخش تولید و تجارت به آن نیازمند هستیم٬ باید این را بگویم که تأمین چنین پولی ارتباط مستقیمی با درک ما از وضعیت فعلی اقتصاد جهان دارد.

ببینید! از سال 1930 میلادی به این سو بحرانی همچون کرونا اقتصاد جهان را به لرزه در نیاورده است. ما در حال حاضر در شرایطی به سر می‌بریم که همه کشورها به دلار نیاز دارند.

از شما می‌پرسم شرکت‌هایی که دلار در دست دارند٬ آیا ترجیح خواهند داد پولهای خود را به سوی ترکیه سرازیر کنند یا آن را به کشورهای دیگر بفرستند؟ پاسخ سوال ما چنین است: ما باید کاری کنیم که زمینه برای جذب سرمایه خارجی روز به روز بیشتر و بیشتر شود.

تنها در این صورت است که هم می‌توانیم بدهی‌هایمان را پرداخت کنیم و هم منابع مالی جدیدی برای ارتقای میزان تولید صنعت و تجارت در اختیار داشته باشیم.

من مطالعه گسترده‌ای انجام داده ام که در آن برنامه اقتصادی 80 کشور جهان در روند زمانی 22 ساله 1996 میلادی تا 2018 میلادی مورد بررسی قرار گرفته و به طرح این موضوع پرداخته‌ام که طی این بازه زمانی٬ کشورهای مختلف چگونه سرمایه جذب کردند و به چه شکلی توانستند با نظام اقتصادی جهان٬ ارتباط خود را حفظ کنند.

چیزی که فهمیدیم این است که سرمایه گذار باید مطمئن شود که کشور٬ می‌تواند سرمایه را بازگرداند. این مهم ترین فاکتور است.

مشکل سوآپ ارزی

چرا سوآپ ارزی ترکیه با بانک مرکزی آمریکا به نتیجه نرسید؟

این فقط مشکل ترکیه نیست. بخواهیم یا نخواهیم٬ هنوز هم کلید اقتصاد جهان٬ وابسته به دلار است و بانک مرکزی آمریکا در این ماجرا نقش اساسی دارد. آنان ترجیح دادند فقط با 3 کشور دارای اقتصادی قدرتمند و تضمین شده کار کنند که شامل کره جنوبی، مکزیک و برزیل است.

نقش حیاتی صرفه‌جویی

دست زدن به اصلاحات ساختاری اقتصادی٬ زمان بر و طولانی مدت است. در کوتاه‌مدت چه معضلی را می‌توان حل کرد؟

در کوتاه‌مدت باید 2 کار اساسی انجام داد:

نخست: به نقش حیاتی صرفه‌جویی توجه کرده و اجازه ندهیم مخارج کشور بالا برود و جلو ریخت و پاش‌ها گرفته شود.

دوم: کاری کنیم که بانک‌ها٬ نهادهای سیاسی و اجرایی و مؤسسات اقتصادی ما شایان اعتماد باشند و در مورد تصمیمات کشور٬ هیچگونه بلاتکلیفی و ابهامی وجود نداشته باشد.

معتقدم که مسئله صرفه‌جویی٬ بسیار بسیار مسئله مهمی است. اگر به اهمیت این موضوع پی نبریم٬ ناچاریم مداوماً٬ از بانک‌ها و شرکت‌های خارجی پول قرض کنیم و به گرفتن وام خارجی٬ عادت می‌کنیم و وابسته می‌شویم. باید کاری کنیم که ترکیه برای سرمایه‌گذاران خارجی٬ یک فضای امن و قابل اعتماد باشد تا فن‌آوری، علم و سرمایه خود را به کشورمان بیاورند.

منبع: روزنامه قرار

انتهای پیام/