بیکاری ۲ میلیون نفری در بهار ۹۹ به دلیل شیوع کرونا

 به گزارش خبرگزاری تسنیم، جواد حسین زاده، رئیس مرکز آمار ایران در تشریح نتایج طرح نیروی کار بهار 99 گفت: این طرح با هدف شناخت ساختار ووضعیت جاری نیروی کار کشور وتغییرات آن اجرا می شود . این هدف از طریق "برآورد شاخص های فصلی وسالانه نیروی کار در سطح کل کشور و استانها " ، "برآورد تعداد سالانه نیروی کار درسطح کل کشور واستان ها " ، برآورد تغییرات فصلی و سالانه شاخص های نیروی کار در سطح کل کشور " و " برآورد تغییرات سالانه شاخص های نیروی کار در سطح استانها " تامین می شود .

اشتغال و بیکاری از جمله موضوعات مهم واساسی اقتصاد هر کشوری است ، به گونه ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری ، به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع تلقی می شود .

نرخ بیکاری یکی از شاخص هایی است که برای ارزیابی شرایط اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرد. از سال ١٣٧٦ اطلاعات بازار کار کشور از طریق طرح آمارگیری از ویژگی های اشتغال و بیکاری خانوار حاصل میشد که به منظور بهبود کیفیت وانطباق بیشتربا مفاهیم بین المللی به ویژه سازمان بین المللی کار (ILO) مورد بازنگری قرار گرفت و به صورت طرح فعلی و با عنوان "طرح آمارگیری نیروی کار " به اجرا درآمد و تاکنون در ماه میانی هر فصل اجرا شده است.

باتوجه به اهمیت نتایج طرح در توصیف و برآورد نیروی انسانی شاغل و بیکار و همچنین چارچوب علمی این طرح از نظر کارشناسان و برنامه ریزان اقتصادی کشور ، روابط عمومی مرکز آمار ایران در گفت وگویی با دکتر حسین زاده رئیس مرکز آمار ایران ، در خصوص تغییرات بوجود آمده در نتایج این طرح در فصل بهار ٩٩ و تاثیرات مسائلی نظیر بیماری کووید  ١٩ نظر ایشان را جویا شده است .

هدف از اجرای طرح آمارگیری نیروی کار چیست؟

"طرح آمارگیری نیروی‌کار" با هدف شناخت ساختار و وضعیت جاری نیروی کار و تغییرات آن اجرا می‌شود. این هدف از طریق «براورد شاخص‌های فصلی و سالانه‌ نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها»، «براورد تعداد سالانه نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها»، «براورد تغییرات فصلی و سالانه‌ی شاخص‌های نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها» و «براورد تغییرات سالانه‌ی شاخص‌های نیروی کار در سطح استان‌ها» تأمین می‌شود.

جامعه تحت پوشش طرح آمارگیری نیروی کار چه کسانی هستند؟

جامعه تحت پوشش طرح آمارگیری نیروی کار مجموعه افرادی است که طبق تعریف، عضو خانوارهای معمولی ساکن یا گروهی در نقاط شهری یا روستایی کشور هستند. لذا، این طرح اعضای خانوارهای معمولی غیر ساکن و اعضای خانوارهای موسسه­ای را پوشش نمی­دهد.

طرح آمارگیری نیروی کار با چه روشی نمونه گیری اجرا می شود؟  و به چه تعداد خانوار نمونه مراجعه می‌شود؟

در این طرح، برای بهبود براورد تغییرات، از روش نمونه‌گیری چرخشی استفاده شده است. برای دست‌یابی به براوردهای فصلی و با توجه به ماهیت اقلام و سؤال‌های پرسش‌نامه، آمارگیری در ماه میانی فصل در دو هفته‌ی مشخص انجام می‌شود و برخی سؤال‌های پرسش‌نامه در مورد هفته‌ی قبل از آن دو هفته (هفته‌های مرجع) پرسیده می‌شود. در طی یک دوره‌ی نمونه‌ی پایه[١] از هر خانوار نمونه، حداکثر چهار بار آمارگیری به عمل می‌آید.

در سال ١٣٩٩در هر فصل به ٦� ٦٤٨ خانوار معمولی ساکن و گروهی نمونه مراجعه می‌شود، که از این تعداد ٣٧٣٩٢ خانوار در مناطق شهری و ٢٣٢٥٦ خانوار در مناطق روستایی ساکن هستند.

دوره مرجع و دوره اجرای طرح آمارگیری نیروی کار چه زمانی است؟

زمان آماری برای تعیین وضع فعالیت، دومین و سومین هفته تقویمی (شنبه تا جمعه) ماه میانی هر فصل است که هفته مرجع آن ماه نامیده می‌شود. زمان آمارگیری در هر فصل، سومین هفته تقویمی ماه میانی و هفته بعد از آن، یعنی هفته پس از هفته مرجع است. به این ترتیب که اگر در سومین هفته تقویمی ماه به خانوار مراجعه شود، پرسشنامه‌ها با در نظر گرفتن دومین هفته تقویمی به عنوان هفته مرجع تکمیل می‌شوند و در صورتی که مراجعه به خانوار در چهارمین هفته ماه انجام گیرد‌، سومین هفته ماه، هفته مرجع در نظر گرفته می‌شود.

شایان ذکر است، نتایج فصلی طرح آمارگیری حتی‌الامکان برای هر فصل، حدود ٢� روز بعد از اتمام آن فصل منتشر می‌شود. البته استثنائاتی هم وجود دارد، اگر اتفاق غیرمترقبه‌ای درکشور رخ دهد که ما مجبور شویم روش اجرا یا شرایط اجرا را تغییر دهیم، احتمال دارد تاریخ اعلام نتایج تغییر کند. مانند فصل بهار سال جاری که به دلیل شیوع بیماری کووید ١٩ و رعایت پروتکل‌های بهداشتی روش اجرا تغییر کرد و لذا تمامی فعالیت‌های  تحت تاثیر آن قرار گرفت.

نتایج طرح آمارگیری نیروی کار چه کاربردهایی دارد؟

شناخت وضعیت جاری شاخص‌های نیروی کار در کل کشور و استان‌ها  به منظور تدوین برنامه‌های توسعه نقش بسزایی دارد.

میزان سیاست‌ها و برنامه‌های اشتغال کشور را ارزیابی می‌کند.

میزان موفقیت سیاست‌های توسعه در سطح کل کشور و استان را ارزیابی می‌کند.

 شاخص‌های کیفی از وضعیت نیروی کار در کل کشور تهیه و ارایه می‌دهد.

به توزیع مناسب استانی و منطقه‌ای اعتبارات اشتغال‌زایی کمک قابل توجهی می‌کند.

 از سوی دیگر در داخل کشور، به عنوان منبع رسمی آمارهای بازار کار کشور از اهمیت ویژ‌ه‌ای برای مرکز آمار ایران و مراکز تصمیم‌گیری کشور برخوردار است. همچنین، به عنوان منبعی برای محاسبه‌ شاخص‌های کلیدی بازار کار مورد استفاده قرار می گیرد.

 و در سطح بین المللی، معیار تعیین جایگاه کشور در بین سایر کشورها از حیث شاخص‌های نیروی‌کار است.

اطلاعات طرح آمارگیری نیرو ی‌کار با چه روشی جمع آوری می‌شود؟

در این آمارگیری، اطلاعات از طریق مصاحبه حضوری(چهره به چهره) گرداوری می‌شود. به این ترتیب که مأمور آمارگیر برای تکمیل پرسشنامه خانوار با مطلع‌ترین عضو خانوار و برای تکمیل پرسشنامه فردی با هر یک از اعضای ١� ساله و بیشتر خانوار مصاحبه می‌کند. لازم به ذکر است چنانچه قبلا هم اشاره شد، در فصل بهار سال ١٣٩٩ به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی روش اجرا تغییر کرد و در بیشتر مناطق کشور مصاحبه تلفنی جایگزین مصاحبه چهره به چهره شد. 

چه پارامترهایی در طرح آمارگیری نیروی کار اندازه‌گیری می شود؟

پارامترهای این طرح، شاخص‌های نیروی کار از جمله نرخ بیکاری، نرخ بیکاری جوانان، نرخ مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص و سهم بخش‌های عمده فعالیت، تعداد افراد بیکار، تعداد افراد شاغل و تغییرات آن‌ها و بخش عمده‌ای از پارامترهای مورد نیاز شاخص‌های کلیدی بازار کار (KILM)[٢] هستند.

در این طرح چه سوالاتی مورد پرسش قرار می‌گیرد؟

پرسش‌های این طرح در قالب دو پرسشنامه خانواری و فردی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

_ درپرسشنامه فردی ویژگی‌های فردی اعضای خانوار پرسیده می‌شود.

_ در پرسشنامه فردی وضعیت فعالیت افراد در سن کار  مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که شامل وضع فعالیت درهفته گذشته، ویژگی‌های شغل و فعالیت افراد شاغل، جستجوی کار، تجربه کار قبلی و طبقات جمعیت غیرفعال می‌باشد.

طبقه بندی‌های استاندارد استفاده شده در این طرح بر چه اساسی است؟

طبقه بندی‌های استاندارد گروه‌های عمده شغلی، گروه‌های عمده فعالیت، وضع شغلی ، مدرک و رشته تحصیلی براساس آخرین نسخه سازمان بین‌المللی کار (ILO)[٣] می‌باشد.

طراحی فنی و مستندات این طرح نیز منطبق بر آخرین توصیه‌های سازمان بین‌المللی کار است و برای مقایسه‌ی بین‌المللی شاخص‌های نیروی‌کار نیز امکان بهتری را فراهم می‌کند.

محققان و کاربران چطور می توانند به نتایج این طرح دسترسی داشته باشند؟

نتایج این طرح در قالب ٥ گزارش چکیده و ٥ نشریه تفصیلی فصلی و سالانه منتشر می‌شود. نشریه تفصیلی فصلی شامل ٩ جدول است که اطلاعات جمعیتی کل کشور و شاخص‌های بازار کار کل کشور و استانی ارایه می‌شود. نشریه تفصیلی سالانه شامل ٤٧ جدول است که اطلاعات جمعیتی و شاخص بازار کار در سطح ٣١ استان و کل کشور برای استفاده از طریق واحد اطلاع رسانی مرکز آمارایران در اختیار عموم علاقمندان، محققین، برنامه ریزان و پژوهشگران قرار می‌گیرد.

داده های خام این طرح نیز از سال ١٣٩٥ برای استفاده کاربران مختلف در درگاه ملی آمار به نشانی www.amar.org.ir  قرار گرفته است.

شیوع کووید ١٩ چه تاثیری بر آمارهای نیروی کار فصل بهار کشور گذاشته است؟

  بررسی نتایج حاکی از مشهود بودن اثر کووید ١٩ بر بازار کار کشور در فصل بهار نسبت به فصل مشابه سال قبل است. مطابق این نتایج، جمعیت غیر فعال کشور افزایش و جمعیت شاغل و بیکار کشور (جمعیت فعال) با کاهش ملموسی مواجه شده است.

بررسی نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت) جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر در بهار ١٣٩٩ نشان می‌دهد که ٤١,� درصد جمعیت در سن کار (١٥ ساله و بیش‌تر) از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. هم‌چنین نتایج نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی کم‌تر بوده است. بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار١٣٩٨)، ٣.٧ درصد کاهش داشته است. بعبارت دیگر در فصل بهار سال جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل حدود ٢ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش از ١ میلیون و ٢� هزار نفر آن را زنان و ٩٧� هزار نفر  آنرا مردان تشکیل می‌دهند.

آیا در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار  ١٣٩٨ نسبت اشتغال  تغییری کرده است؟ میزان تغییرات آن چه مقدار بوده است؟

در بهار ١٣٩٩، بررسی نسبت اشتغال جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر بیانگر آن است که ٣٦,٩ درصد از جمعیت در سن کار (١٥ ساله و بیش‌تر) شاغل بوده‌اند. این شاخص در بین مردان بیش‌تر از زنان و در نقاط روستایی بیش‌تر از نقاط شهری بوده است. ارزیابی این شاخص گویای آنست که در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨، نسبت اشتغال به میزان ٢.٩ درصد کاهش یافته است و در واقع در بهار سال جاری نسبت به فصل بهار سال گذشته حدود ١ میلیون و ٥� � هزار نفر از جمعیت شاغل کاسته شده است. چنانچه میدانید با شیوع بیماری کووید ١٩ بسیاری از کسب و کارها به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمدند و بعبارت دیگر در ماه‌های اخیر بازار کار نه تنها در کشور ما بلکه در کل جهان متاثر از این بحران بوده است که به طرق مختلف این اثرات نمود پیدا کرده‌اند، بررسی نتایج طرح آمارگیری نیروی کار نشان می‌دهد این بیماری بازار اشتغال ایران را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

تغییرات ساعت کار شاغلان در بهار١٣٩٩ نسبت به بهار١٣٩٨چگونه بوده است؟ آیا روند افزایش داشته یا کاهشی بوده است؟

بررسی جمعیت شاغل به تفکیک ساعت کار در بهار ١٣٩٩ گویای آنست که حجم ساعت کار انجام شده در طول یک هفته مرجع توسط جمعیت شاغل نسبت به فصل مشابه سال ١٣٩٨ بیش از ١٩٥ میلیون نفر ساعت کاهش یافته است و از یک میلیارد و ١٢١ میلیون نفر-ساعت به ٩٢٦ میلیون نفر-ساعت در دوره مورد بررسی رسیده است. همچنین متوسط ساعات کار هفتگی نیز در این فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل با کاهش محسوسی مواجه شده است و از ٤٥,٨ ساعت در هفته در بهار ١٣٩٨ به ٤� .٤ ساعت در هفته برای هر نفر شاغل در بهار امسال رسیده است که حاکی از کاهش محسوس ساعت کار انجام شده توسط جمعیت شاغل در فصل بهار ١٣٩٩ می‌باشد و این پدیده در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است.

بطور کلی، ٥٦,١ درصد از جمعیت شاغل، ٤٤ ساعت و بیشتر و  ٣٦.٧ درصد کمتر از ٤٤ ساعت در هفته مرجع کار کرده‌اند و ٧.٢ درصد نیز در هفته مرجع موقتاً در سرکار خود حاضر نبوده‌اند

اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨ و سهم آ» چه تغییری کرده است؟

بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که بخش خدمات با ٤٩,٧ درصد بیش‌ترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است که بخش‌های صنعت با ٣١.٨ و کشاورزی با ١٨.٦ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. سهم شاغلان بخش کشاورزی در بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل � .٣ درصد کاهش و سهم شاغلان بخش صنعت � .٣ درصد و سهم شاغلان بخش خدمات � .١ درصد افزایش داشته است. با نگاهی به جمعیت شاغل مشاهده می شود، جمعیت شاغل بخش کشاورزی بیش از ٣٦٥ هزار نفر یعنی ٧.٨ درصد نسبت به بهار سال گذشته کاهش یافته است. همچنین بررسی جمعیت بخش‌های صنعت و خدمات نیز نشان می‌دهد جمعیت بخش‌های مذکور در بهار  ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨ به ترتیب به میزان ٤� ٢ هزار نفر معادل ٥.٢ درصد و ٧٣٣ هزار نفر معادل ٦ درصد کاهش یافته‌اند. 

اگر بخواهیم به صورت دقیق‌تر بگوییم، به طور کلی از ٢� گروه فعالیت‌های عمده اقتصادی، فقط ٥ گروه فعالیتی با افزایش جمعیت شاغل در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار١٣٩٨ مواجه شده‌اند و سایر گروه‌های فعالیتی کاهش شاغلان را در دوره مورد بررسی تجربه کرده‌اند. لازم به ذکر است که بیشترین میزان افزایش جمعیت شاغل مربوط به گروه سلامت انسان و مددکاری اجتماعی است که این نیز خود شاهدی بر تاثیر بیماری کووید ١٩ بر بازار کار کشور در دوره مذکور است. بیشترین کاهش نیز مربوط به رشته فعالیت‌های کشاورزی، صنعت–ساخت، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی،  حمل و نقل، آموزش و هتل و رستوران می‌باشد.

براساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار میزان نرخ بیکاری بهار ١٣٩٩ چه مقدار است و نسبت به بهار ١٣٩٨ چه تغییری کرده است؟

بررسی نرخ بیکاری جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که ٩,٨ درصد از جمعیت فعال، بیکار بوده‌اند. بر همین اساس نیز نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیش‌تر بوده است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٨)، ١.١ واحد درصد کاهش داشته است.

لازم به گفت است که بررسی یک شاخص به تنهایی نماینده خوبی برای رصد بازار کار نمی‌باشد بلکه باید مجموعه‌ای از شاخص‌ها را در کنار هم دید تا بتوان سیمای درستی از بازار کار را به تصویر کشید. از همین رو، با توجه به اینکه آمارهای بازار کار کشور در بهار سال جاری نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از جمعیت از بازار کار خارج شده و به جمعیت غیرفعال افزوده شده است، به همین علت، کاهش نرخ بیکاری مثبت به نظر نمی‌رسد؛ چرا که زمانی این پدیده می‌توانست مثبت باشد که جمعیت شاغل (نسبت اشتغال) و نرخ مشارکت اقتصادی افزایش یافته باشد. اما در فصل بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل این پدیده رخ نداده است و چنانچه اشاره شد، بدلیل بحران جهانی بیماری کووید ١٩ جمعیت شاغل کشور کاهش محسوسی داشته است.

تغییرات نرخ بیکاری جوانان ٢٤-١٥ ساله در بهار ١٣٩٩نسبت به فصل مشابه چگونه است؟

  بررسی نرخ بیکاری جوانان ٢٤-١٥ ساله حاکی از آن است که ٢٤,٥ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این شاخص در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیش‌تر بوده است. بررسی روند تغییـرات نرخ بیکاری جوانان ٢٤-١٥ ساله کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص نسبت به فصل مشابه در سال گذشته ٢.� درصد کاهش یافته است.

در دوره مورد بررسی تغییرات جمعیت غیرفعال به چه نحو بوده است؟

جمعیت غیرفعال نشان می‌دهد، چه تعداد از جمعیت در سن کار، خارج از بازار کار هستند. در بهار ١٣٩٩ بیش از ٣٦ میلیون و ٧� � هزار نفر از جمعیت در سن کار، خارج از بازار کار بوده‌اند که در مقایسه با فصل مشابه سال قبل به میزان ٢ میلیون و ٧٦� هزار نفر به جمعیت غیر فعال افزوده شده است. از این میزان در حدود ١ میلیون و ٣� � هزار نفر مردان و  بیش از ١ میلیون و ٤٦� هزار نفر از زنان در فصل بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل به جمعیت غیرفعال اضافه شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از این میزان افزایش در جمعیت غیرفعال مربوط به افزایش جمعیت زنان خانه‌دار با رقم یک میلیون و ٧٢ هزار نفر بوده و ٥� ٩ هزار نفر نیز به جمعیت دارای درآمد بدون کار افزوده شده که ٤٣� هزار نفر آن مربوط به مردان بوده است.

نکته حائز اهمیت در بررسی آمارهای جریان نیروی کار در بهار ١٣٩٩ این است که مهم‌ترین جابجایی و تغییر وضع فعالیت، از بیکار به غیرفعال و از شاغل به غیرفعال بوده است و در قیاس با فصول قبلی، غیرفعالانی که کماکان در این فاصله در وضعیت غیرفعال مانده‌اند افزایش یافته است.

بررسی ماتریس جریان نیروی کار نیز حاکی از آن است که در فصل بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل، وضع فعالیت ١٤,٨ درصد از افراد شاغل به غیرفعال تغییر یافته و ٣٧.٢ درصد از افراد بیکار جویای کار نیز در همین مدت از بازار کار خارج شده‌اند. ٩٣.٦ درصد از افراد غیرفعال نیز طی این مدت در همان وضعیت غیرفعال باقی مانده‌اند.

لازم به توضیح است اشتغال در بازار کار ایران تنوع زیادی دارد؛ از اشتغال پاره‌وقت، موقتی، کارکن فامیلی بدون مزد و غیررسمی و غیرمتشکل گرفته تا قراردادهای کاری کوتاه‌مدت. بعضاً نیز درصدی از شاغلین کشور از ثبات و دوام کمتری برخوردار بوده‌اند. در نتیجه، در شرایطی نظیر شیوع بیماری کرونا که در همه کشورها بر اقتصاد و بازار کار تأثیرات قابل توجهی گذاشته، این دسته از شاغلین، یا به جمعیت بیکار اضافه شده‌اند و یا در مواردی که اشتغال افراد از اولویت کمتری در معیشت خانوار برخوردار بوده، به جمعیت غیرفعال افزوده شده‌اند.

انتهای پیام/