روایت تسنیم از مرداد ماه خونین شیراز علیه رژیم پهلوی در سال ۵۷ / چرا علمای شیراز «استیضاح از رژیم غیرقانونی» را اعلام کردند؟
گروه استانها ـ شهر شیراز از جمله کانون‌های داغ مبارزه علیه رژیم شاه بود به گونه‌ای که در مردادماه ۱۳۵۷ شهر شیراز، صحنه مبارزه همه‌جانبه مردم شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، در تاریخ هر سرزمینی روزهایی است که برای همیشه در خاطر و ذهن مردمانش می‌ماند. در تاریخ انقلاب اسلامی ایران نیز از این روزها کم نیست. شیراز و استان فارس نقش پررنگی در پیروزی انقلاب اسلامی داشته‌اند و می‌توان گفت از استان‌های پیشرو و تاثیرگذار بوده است.
این مبارزات در سال‌های 56 و 57 به صورت جدی‌تر پیش رفت تا اینکه با اوج‌گیری اعتراضات مردمی در سال 1357 عرصه بر رژیم پهلوی روز‌به‌روز تنگ‌تر می‌شد. در این میان شهر شیراز از جمله کانون‌های داغ مبارزه علیه رژیم بود. مرداد ماه 1357 شهر شیراز، صحنه مبارزه همه‌جانبه مردم بود. در این زمینه در کتاب «انقلاب اسلامی در شیراز» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده آمده است:
سلسله سخنرانی‌ها و اعتراضات و تظاهراتی که از اوایل تابستان 1357جهت جلوگیری از برگزاری جشن هنر شیراز آغاز شده بود، رونق بیشتری به خود گرفت. به‌طوریکه مخالفان با فرصت پیش‌آمده درصدد بودند تا مردم را به مبارزه و مقابله با اقدامات رژیم برای برگزاری جشن هنر ترغیب نمایند.
در همین راستا در(آستانه فرارسیدن ماه رمضان) 12 مرداد در شیراز به دنبال اجتماع مردم در مسجد جامع عتیق، هزاران تن در خیابان‌های اطراف مسجد به راه افتادند و با شعارهای ضدرژیم تظاهراتی را برپا ساختند. در جریان این تظاهرات چندین نفر مجروح و عده‌ای دستگیر شدند. در همین زمان طی تظاهراتی که در کازرون برگزار شد و حدود سه هزار نفر در آن شرکت داشتند، در نتیجه تیراندازی مأموران انتظامی سه نفر مجروح و یک نفر از آنان به شهادت رسید.
کشتار مردم در کازرون و اصفهان انعکاس وسیعی در محافل سیاسی داخلی و خارجی پیدا کرد و در نقاط مختلف کشور علاوه بر تظاهرات معمول، اعتراض به وقایع اخیر نیز دامنه تحرکات را افزایش داد. از این رو در مرداد ماه 1357، تظاهرات گسترده‌ای از سوی مردم شیراز برگزار شد.
در جریان تظاهرات مزبور ساختمان‌های روزنامه رستاخیز و انجمن ایران و آمریکا مورد حمله قرار گرفت. علاوه بر این در خیابان زند شیراز نیز عده‌ای مبادرت به شکستن شیشه اماکن دولتی نمودند که با دخالت مأموران انتظامی ضمن دستگیری دو تن از تظاهرکنندگان، سایرین متفرق شدند.
در ادامه اعتراضات در مرداد ماه و فعالیت مبارزین در مسجد نو اعتراضات وارد کانال جدیدی شد. در این راستا به دنبال سخنرانی سید احمد پیشوا در مسجد نو شیراز، عده‌ای از حاضرین شروع به تظاهرات کردند که با حمله مأموران انتظامی به آنان، تظاهرکنندگان مبادرت به پرتاب سنگ به طرف مأموران نمودند که در نتیجه دو نفر از مأموران زخمی شدند. در پایان مأموران با استفاده از روش‌های کنترل اغتشاشات و پرتاب نارنجک، گاز اشک‌آور معترضان را متفرق کردند. در این میان چهار نفر از تظاهرکنندگان دستگیر شدند.
عده‌ای از مردم پس از استماع سخنرانی احمد پیشوا در مسجد نو، با خروج از مسجد اقدام به تظاهرات خیابانی نموده و برخی نیز با پرتاب کوکتل مولوتف اقدام به شکستن شیشه‌های بانک‌ها و سینماها نمودند. لذا با دخالت پلیس و استفاده از روش کنترل اغتشاشات از جمله گاز اشک‌آور و شلیک تیر هوایی اقدام به متفرق کردن جمعیت نمودند. در این ضمن چهار نفر از افراد معترض نیز دستگیر شدند. روزنامه نوید نیز ضمن ارائه خبر تظاهرات مزبور در این‌باره چنین نوشت:
«در تظاهرات امروز مردم شیراز که در فلکه شهرداری روی داد، در اثر تیراندازی پلیس عده‌ای مجروح و چند نفر نیز دستگیر شدند».
در روزهای آتی دامنه تظاهرات گسترش یافت، نیروهای امنیتی هیجده نفر را به اتهام شرکت در تظاهرات و برهم زدن نظم عمومی دستگیر و دادیاران شعبه‌های دوم و سوم دادسرای این شهر، قرار بازداشت آنان را صادر نمودند.
بنا به گزارش هفتگی ساواک: «گروهی از افراد شرکت‌کننده در نماز جماعت مسجد امام حسن(ع) پس از خاتمه مجلس اقدام به تظاهرات کرده و ضمن درگیری با پلیس به سوی مأموران سنگ پرتاب کردند که با تیراندازی هوایی و دستگیری یک نفر بقیه متفرق شدند».
«علاوه بر این، گروه دیگری از مردم حاضر در مسجد نو نیز پس از خروج از مسجد اقدام به تظاهرات و درگیری با مأموران پلیس نمودند که سرانجام با دستگیری هفت تن از تظاهرکنندگان سایرین متفرق شدند. براساس گزارش مزبور در جریان آن تظاهرات، «رستوران 103» واقع در خیابان انوری نیز آتش زده شد که در نهایت با تلاش مأموران آتش‌نشانی اطفاء حریق شد».
براساس گزارش روزنامه اطلاعات نیز گروهی دیگر از تظاهرکنندگان پس از اجتماع در مسجد آتشی‌ها مبادرت به برپایی تظاهرات در خیابان آستانه نمودند که با تیراندازی هوایی مأموران، متفرق شدند و در این ماجرا نیز عده‌ای از جمله محمود توکلی، ناصر شاطر و حجت زارع دستگیر شدند.
گسترش دامنه اعتراض‌های مردم شیراز به ویژه چند تظاهرات پی‌درپی که مبدأ آن مسجد نو شیراز بود، مقامات حکومتی را به خشم واداشت. علاوه بر این، از آنجایی که موعد برگزاری جشن هنر هم بود، برقراری نظم و امنیت و سرکوب مخالفت‌ها با برگزاری جشن مزبور برای مقامات محلی حیاتی می‌نمود.
از این رو با حمله به معترضان در مسجد نو، مخالفان را به خاک و خون کشیدند. چنین اقدامی در تاریخ شیراز پس از وقایع 15خرداد 1342بی‌سابقه بود.
در یکی از گزارش‌های ساواک در مورد تظاهرات مزبور چنین آمده است:
«در حدود هشت هزار نفر از قشریون مذهبی و عناصر اخلالگر در شهر شیراز به تظاهرات اخلالگرانه مبادرت کردند که در نتیجه مقابله مأموران با اخلالگران پانزده نفر در اثر اصابت گلوله، مجروح و دو نفر نیز کشته شدند. همچنین نوجوانی دوازده ساله و ده ساله براثر پرتاب سنگ کشته و مجروح شدند».
براساس گزارش دیگر ساواک در این حادثه بیست نفر از تظاهرکنندگان و 33 نفر از مأموران مجروح و 98 نفر توسط مأموران انتظامی و امنیتی دستگیر شدند.
اما روزنامه نوید در این ارتباط، گزارشی برخلاف ادعای مزبور ساواک ارائه کرده است. در این گزارش چنین آمده است:
«تیراندازی و درگیری که از ساعت 2 بعد از ظهر شروع شده بود، در محوطه و حتی صحن شاهچراغ تا 5 ساعت ادامه یافت و مردم به خاک می‌افتادند. نیروهای مسلح شاه صدها دوچرخه و موتورسیکلت و خودروی مردم را اطراف مسجد نو آتش زدند. تنها در فاصله‌ی بین مسجد نو و شاهچراغ 200 نفر بر اثر گلوله مجروح شدند.
تظاهرکنندگان نیز یک جیپ و یک کامیون ارتشی را به آتش کشیدند. جوان‌ها از روی بام مسجد نو و ساختمان‌های اطراف با سنگ به شلیک مسلسل‌ها جواب می‌دادند، گویی مرگ معنی نداشت. کماندوهای ارتشی پس از ساعت‌ها نبرد و کشتار، به یاری هلیکوپترهای مجهز به مسلسل، مردم مجروح و خسته را عقب راندند».
رجبعلی طاهری که خود یکی از دست‌اندرکاران تظاهرات مزبور بود، در ارتباط با حادثه مزبور می‌گوید که حمله مأموران به مسجد نو و شهید و مجروح کردن عده‌ای از مردم که برای نخستین بار در وقایع انقلاب در سال 1357به وقوع می‌پیوست، شور و حال عجیبی در بین مردم ایجاد کرد. وی می‌افزاید از آنجایی که او افراد گروهش در توزیع اعلامیه جهت برگزاری مراسم مزبور و در تدارکات آن نقش داشتند دستگیر و به سه ماه زندان محکوم شدند. او با عده‌ی زیادی از دانشجویان و دانش‌آموزان دستگیرشده برای گذراندن دوران حبس در زندان عادل‌آباد شیراز زندانی شدند.
هم‌زمان با وقایع شیراز در اصفهان نیز در مرداد 1357در نتیجه اقداماتی که در حمله به منزل آیت‌الله سیدحسین خادمی اصفهانی به منظور پایان دادن به تحصن مخالفان انجام شد، در اثر درگیری بین مأمورین دولتی و متحصنین، مأموران مبادرت به تیراندازی نمودند که در نتیجه آن پنج نفر از معترضان کشته و عده‌ای مجروح شدند.
کشتار هم‌زمان شیراز و اصفهان علاوه بر انعکاس وسیع در رسانه‌های داخلی و خارجی واکنش‌های علما، روحانیون و جناح‌های مختلف دست‌اندرکار در انقلاب را برانگیخت. در نخستین واکنش به این واقعه در شیراز علمای شیراز با اجتماع در منزل آیت‌الله بهاءالدین محلاتی، با صدور اعلامیه‌ای تحت عنوان «استیضاح از رژیم غیرقانونی ایران» اعلام عزای عمومی کردند، در این اعلامیه چنین آمده است:
«بار دیگر رژیم سفاک ایران در شهر مذهبی شیراز دست به جنایات دیگری زد. هنگامی که مردم بی‌دفاع و بی‌سلاح در مسجد نو شیراز مشغول انجام فرایض مذهبی بودند، غافلگیرانه مورد هجوم ناجوانمردانه افراد مسلح پلیس و نظامیان قرار گرفتند و این حمله در مدت کوتاهی ده‌ها کشته و صدها زخمی برجای گذاشت. ضمن اظهارنظر و انزجار از اعمال ضداسلامی و ضدانسانی رژیم حاکم، اکنون از این حکومتی که مدعی مسلمانی و اعطای آزادی است سؤال می‌کنیم:
با چه مجوزی و با چه ضابطه اسلامی مرتکب این اعمال وحشیانه شده و مردم بی‌گناه و بی‌دفاع ما را به خاک و خون کشیده است؟ بدینوسیله مراتب نفرت خود را اعلام می‌داریم تا جهانیان از وضع أسف‌انگیزی که بر مردم مسلمان ایران می‌گذرد،آگاه باشند».
انتهای پیام/424/ش