یادداشت|فسادی که راه درک حقایق را می‌بندد
فاسد شدن قلب و تیرگی که حاکم بر روح و جان شده، کار را به جایی می‌رساند که دلسوزی نصحیت‌کنندگان دیگر در آنها اثر نمی‌گذارد، نکته‌ای که به زیبایی امام هادی(ع) به آن اشاره داشته است: «حکمت و معرفت در دل‌های فاسد اثر ندارد.»
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چرا آن فرد به خودزنی و خودکشی دست زد؟ چرا آن فرد به همسر و فرزندش ظلم کرد؟ چرا آن فرد به بیت‌المال و حقوق عامه مردم دست‌درازی و خیانت می‌کند؟ اینها نمونه سؤالاتی است که روزانه بسیاری از افراد از خود یا اطرافیانشان پرس‌و‌جو می‌کنند و به گوش بسیاری از ما آشناست؛ اما مهم آن است که ببینیم پاسخ این سؤالات چیست و چرا برخی افراد دچار این لغزش‌ها می‌شوند؟!
باید توجه داشت که رسیدن به سعادت و خوشبختی چه در زندگی فردی و چه خانوادگی و اجتماعی محصول عمل به بایدها و نبایدهایی است که همسو با فطرت بوده و بسیاری از آنها را می‌توان با کنار گذاشتن حبّ و بغض‌های شخصی و احساسی به دست آورد؛ بایدها و نبایدهایی که در حقیقت وجودی انسان نهادینه شده و حقیقت انسانی تمام افراد با آن آشناست؛ چنان‌که خداوند متعال به فطری بودن حقایق چنین اشاره می‌فرماید: «پس روی خود را متوجه قوانین و دستورات خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسان‌ها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ اما بیشتر مردم نمی‌‌‌دانند!» [1]
منتها این بایدها و نبایدها و حقایق فطری گاهی به علت تعلّقات دنیایی یا غلبه برخی از احساسات، کم رنگ شده و نادیده گرفته می‌شوند و همین نادیده گرفته شدن اسبابی را برای تحقّق مشکلات فراهم می‌آورد، مشکلاتی که در تمام زمینه‌ها می‌تواند انسان را زمین‌گیر و از مسیر اخلاق‌مداری و سعادت‌مندی دور کند؛ البته در طول تاریخ مُنجیانی از جنس انسان، چه در قالب انبیاء و معصومین و چه در قالب انسان‌های اندیشمند و حکیم بودند و هستند تا غبارهای ایجاد شده بر این حقایق فطری را کنار زده و راه درست را به انسان یادآوری کنند؛ که در مقابل این روشنگری، افراد بر اساس ظرفیتی که دارند و بر اساس میزان آلودگی‌ای که در اثر تمایلات نفسانی و غیرحقیقی پیدا کرده‌اند متفاوت هستند و در مقابل کلام حقّ روشنگران واکنش نشان داده و به تبعیت یا مخالفت برخواهند خواست.
هستند افرادی که با اندک تلنگری به خود آمده و راه درست را در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی پیاده کرده و اشتباهات خود را جبران می‌کنند و به عهد و پیمان الهی خود وفادارند و مصداقی می‌شوند برای این آیه شریفه که خداوند متعال می‌فرماید: «آرى، هر که به پیمان خود (در تعهد به اجراى بایدها و نبایدهای فطری و دینی) وفا کرد، و (در همه امور زندگى) تقوا پیشه کرد، (بداند که) یقیناً خدا تقوا پیشگان را دوست دارد» [2]
البته هستند افرادی که در مقابل پذیرش حق و راه و کلام درست، قلبشان سنگ شده و راه پذیرش حقیقت را بر خود بسته و مصداقی شده‌اند برای این آیه شریفه که خداوند متعال می‌فرماید: «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ فَهِی کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا یشَّقَّقُ فَیخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا یهْبِطُ مِنْ خَشْیةِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (بقره/ 74) سپس دل‌های شما بعد از این واقعه سخت شد؛ همچون سنگ، یا سخت‌‌تر! چرا که پارهای از سنگ‌ها می‌‌‌شکافد، و از آن نهرها جاری میشود؛ و پارهای از آنها شکاف برمی‌‌‌دارد و آب از آن تراوش می‌کند؛ و پارهای از خوف خدا (از فراز کوه) به زیر می‌‌‌افتد؛ (اما دل‌های شما، نه از خوف خدا می‌تپد، و نه سرچشمه علم و دانش و عواطف انسانی است!) و خداوند از اعمال شما غافل نیست.»
این علتی ندارد مگر به خاطر همان فاسد شدن قلب و تیرگی‌ای که حاکم بر روح و جانشان شده و کار را به جایی می‌رساند که دلسوزی نصحیت‌کنندگان دیگر در آنها اثر نمی‌گذارد، نکته‌ای که به زیبایی امام هادی علیه‌السلام به آن اشاره داشته و می‌فرماید: «حکمت و معرفت در دل‌های فاسد اثر ندارد.»
طبیعی است کسی که وجود خود را فاسد کرده و وجودش خالی از حکمت و حقایق شده باشد، نمی‌تواند حقوقی را که نسبت به خود و اطرافیانش بر عهده‌اش است به درستی انجام دهد و نتیجه آن میشود که نباید شود؛ البته این مطلب به آن معنا نیست که راه رسیدن به حقیقت برای چنین افرادی برای همیشه بسته شده و این افراد امکان سعادت‌مندی را دیگر نداشته باشند بلکه حکایت از لزوم تحوّل و اقدامات اساسی‌تری در وجود آنان است که با مراقبت و تلاش بیشتری باید همراه شود تا فساد و تیرگی حاکم بر قلب و جانشان برطرف شود؛ اما اصل این مطلب که پذیرش حق و تبعیت از آن مشروط است به صفا و پاکی قلب و روح حقیقتی انکارناشدنی است که قبل از آلودگی و نابودی‌اش باید از آن به دستور قرآن کریم مراقبت کرد تا این گوهر ناب دچار تیرگی و نابودی قرار نگیرد.
* حجت‌الاسلام طاهر قلی‌زاده محمدی کارشناس مسائل دینی
========
پی‌نوشت:
[1]ـ «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیهَا لَا تَبدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیمُ وَ لَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یعْلَمُونَ» (روم/ 30)
[2]ـ «بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَ اتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَّقِینَ» (آل عمران/ 76)
[3]ـ «ألحِکمَةُ لاتَنجَعُ فِی الطِّباعِ الفاسِدَةِ» بحارالانوار، ج 75 ص 370
انتهای پیام/
