گزارش| ترکیه در لبنان به دنبال چیست؟
ترکیه در تداوم رقابت‌های منطقه‌ای با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و ایران، به دنبال نفوذ بیشتر در لبنان است، اما در این مسیر چالش‌های مهمی پیش روی آنکارا قرار دارد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سفر فواد اوکتای معاون رئیس جمهور و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه به بیروت، اقدامی بود که در رسانه‌های ترکیه با آب و تاب فراوان و به عنوان نمادی از دیپلماسی پویای منطقه‌ای و انسانی، مورد ارزیابی قرار گرفت.
فواد اوکتای در این سفر اعلام کرد که بیمارستان‌ها و بنادر ترکیه در خدمت مردم لبنان است و لبنانی‌ها می‌توانند تا هر زمانی که بخواهند از امکانات دو بندر مهم ترکیه یعنی اسکندرون و مرسین ترکیه استفاده کنند.
یکی دیگر از ابعاد مهم و عجیب سخنان معاون رئیس جمهور و وزیر امور خارجه ترکیه در بیروت، سخنان و مواضع آنها در مورد ترک‌ها و ترکمان‌ها بود.
وزیر خارجه ترکیه در این خصوص گفت: « نه تنها در لبنان بلکه در هر جای جهان، اگر کسی پیدا شود که بگوید من ترک هستم یا بگوید من ترکمان هستم و حق شهروندی ندارم و خواهان آن هستم که شهروند ترکیه شوم، ما به او حق شهروندی خواهیم داد و این دستور مستقیم رئیس جمهور برای همه ماست.»
هنوز مشخص نیست که ترکیه تاکنون به چند تن از ترکمانهای عراق، سوریه و ترک‌های کشورهای دیگر حق شهروندی داده، اما بیان این موضوع در جمع مردم بیروت و در کشوری که بخشی از جمعیت 6 میلیون نفری آن از ترک‌ها و کردهای ترکیه هستند، عجیب به نظر می‌رسد.
مرکز مطالعات خاورمیانه (اُرسام) به عنوان یکی از مراکز و اتاق فکرهای دولتی ترکیه در این مورد نوشته است:«تصمیم ترکیه برای کمک به لبنان، یک تصمیم به‌جا و شایسته است. این فقط یک وظیفه انسانی عادی نیست. مساله اینجاست که ما چهارصد سال در کنار هم بوده‌ایم و هزاران خانوار ترک و کُرد از آناتولی به لبنان رفته و ساکن آنجا هستند و ترکیه بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های دینی و مذهبی سنی، شیعه، مسیحی و دروزی به همه لبنانی ها کمک خواهد کرد.»
شواهد نشان می‌دهد که ترکیه در تداوم رقابت‌های منطقه‌ای با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و ایران، به دنبال نفوذ بیشتر در لبنان است.
ترکیه، مدیترانه و بیروت
حالا همه می‌دانند که توسعه قدرت و تعمیق نفوذ در مدیترانه، اصلی‌ترین هدف سیاست خارجی ترکیه است و در این نگرش دیپلماتیک، پرونده‌هایی همچون حمایت از معارضین سوری، قبرس، استخراج گاز، رابطه با یونان، رابطه با لیبی و تونس و تنش با مصر، همگی ذیل سرفصل مدیترانه تعریف و تبیین می‌شوند و با توجه به جایگاه و اهمیت بندر بیروت در جغرافیای مدیترانه، تقویت رابطه با لبنان و نفوذ در این ماکت کوچک خاورمیانه، برای دولت اردوغان، مهم و مهم‌تر شده است.
ترکیه، بیروت و «دیپلماسی انسانی»
نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که حکومت و دستگاه دیپلماسی ترکیه در ارسال کمک به کشورهای مختلف و بهره گرفتن از ظرفیت‌ها و مواهب «دیپلماسی انسانی»، حضور قدرتمندی دارد.
در دوران مبارزه با کرونا، ترکیه صدها محموله دارو، ماسک و ملزومات بهداشتی به کشورهای مختلف فرستاد و بدون تردید در محاسبات وزارت امور خارجه، بهره گرفتن از آورده‌ها و ظرفیت‌های این کمک‌ها، نکته مهمی است که به درستی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
اگر چه گفته می‌شود که ترکیه گهگاه در کمک‌های انسانی خود، به ویژه در سوریه و عراق، اهداف و مطامع اطلاعاتی نیز داشته اما در هر حال، در این حوزه کارنامه قابل دفاعی دارد.
در مورد بیروت نیز، ترکیه پس از انفجار ناگواری که در این پایتخت زیبای عربی روی داد، صاحب یک فرصت طلایی شد تا به اهدافی که در چند سال اخیر برای لبنان داشته، یک یا چند قدم نزدیک‌تر شود و نه تنها از رقبای منطقه‌ای، بلکه از قدرت‌های اروپایی، جا نماند.
شاید به همین خاطر بود که سخنان ماکرون در بیروت، تا این اندازه در روزنامه‌های آنکارا، برجسته شد.
یکی از اظهارات و موضع‌گیری‌های مهم مرتبط با لبنان که در رسانه‌های ترکیه مورد توجه قرار گرفت، اظهارات امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه بود که در جمع مردم بیروت گفت: «اگر فرانسه در لبنان نقش خود را ایفا نکند، این کشور جولانگاه مداخله عربستان سعودی، ایران و ترکیه خواهد شد.»
پاشنه آشیل‌های ترکیه در لبنان
رسانه‌های ترکیه به درستی، لبنان را خاورمیانه کوچک می‌دانند. چرا که در این کشور 7 میلیونی، دست کم 18 نوع هویت دینی، قومی و زبانی وجود دارد و در میان آنها، ترکیه تنها با بخشی از سنی ها و بخش ناچیزی از شیعیان ارتباط برقرار کرده و علاوه بر حزب الله لبنان، با جریان ارمنی و کردها هم رابطه خوبی ندارد و در مورد دروزی‌ها هم هنوز نتوانسته رابطه چندانی ایجاد کند.
اما از همه این ها مهم‌تر، این است که ترکیه در لبنان، رقبای قدرتمندی همچون ایران، عربستان سعودی، امارات و فرانسه دارد و برای ایجاد یک رابطه مستحکم، زاینده و پویا، کارت‌ها و گزینه‌های متعددی در اختیار ندارد و شاید تنها بتواند بر روی ظرفیت‌های جغرافیایی و اقتصادی حساب باز کند.
رویارویی ناپیدای ترکیه و حزب الله در سوریه
رسانه‌های ترکیه تاکنون چندین بار اعلام کرده‌اند که حضور برخی از نیروهای حزب الله لبنان در ادلب، کار را برای ترکیه و معارضین سوری تحت حمایت آنکارا دشوار کرده است.
در عین حال، علاوه بر رسانه‌های ترکیه، المیادین و برخی رسانه‌های لبنانی هم از این موضوع خبر داده‌اند که هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه چندین بار مقر نیروهای حزب الله لبنان در ادلب را مورد هدف قرار داده‌اند.
همه این‌ها گویای این است که زمینه‌ای برای تعامل و ارتباط بین ترکیه و حزب الله وجود ندارد و اتفاقاً پتانسیل و امکان بالقوه برای تنش وجود دارد. اما سران ترکیه از سر مصلحت و با محاسبه قدرت و نفوذ آشکار حزب الله لبنان در سوریه و منطقه، معمولاً در این مورد سکوت می‌کنند.
شاید بکر بوزداغ تنها مقام حزب عدالت و توسعه است که تاکنون با صراحت و به تندی علیه حزب الله لبنان موضع‌گیری کرده است.
او در سال 2013 میلادی و در شرایطی که هم به عنوان معاون نخست وزیر و هم به عنوان معاون رهبر حزب، از قدرت فراوانی برخودار بود در یک کنفرانس دینی، حزب الله لبنان را به خاطر حمایت از بشار اسد با لحن و الفاظی توهین‌آمیز مورد خطاب قرار داده و صفت موهن «حزب الشیطان» را به کار برد.
در هر صورت و با وجود تمام موانع و حساب و کتاب‌های موجود، ترکیه به دنبال تقویت رابطه با لبنان و کسب یک جایگاه مناسب در معادلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی این کشور است و شواهد نشان می دهد که آنکارا نمی‌خواهد فرصت طلایی کنونی را از دست دهد.
انتهای پیام/
