مدیریت بحران پساکرونا نماد ضعف رویکرد توسعه غربی و برجستگی الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی است

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، افتتاحیه همایش ملی مجازی فلق با عنوان «درآمدی بر گفتمان های نوین پساکرونا» به همت مرکز گفتمان انقلاب اسلامی در دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع و تحقیقات راهبردی روز 30 مرداد امسال به صورت مجازی در محورهایی مانند افول هژمونی آمریکا، چرخش راهبردی به سمت اقتصاد دانش بنیان،گفتمان معنویت و نقش مقاومت در هندسه جدید قدرت برگزار می شود.

با توجه به نوپا بودن مرکز گفتمان انقلاب اسلامی با دکتر قاسم علی دوستی شهرکی دبیر برگزاری این همایش و از مسئولان مرکز گفتمان انقلاب اسلامی، گفت وگویی انجام دادیم تا ضمن معرفی این مرکز، درباره فلسفه ایجاد آن و همچنین اهداف برگزاری اولین همایش توضیح دهد.

تسنیم: تعریف شما از گفتمان و گفتمان‌سازی چیست؟

گفتمان از جمله مفاهیمی است که اگر چه سابقه دیرینه ای در طول تاریخ دارد، اما امروز با توجه به گسترش ابزار اطلاعات و ارتباطات و نقش رسانه به یکی از مفاهیم مهم و کلیدی در عرصه اجتماعی تبدیل شده است.علت این اهمیت نیز نقش آن در شکل دادن به تفکر فلسفی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه است. گفتمان‌ها با زبان خاص‌ خود ذهن و بینش افراد جامعه را شکل می دهند، به نحوی که افراد تنها از طریق چارچوب مفهومی که از پیش در گفتمان مورد نظر فرا گرفته‌اند، می‌توانند با محیط بیرون رابطه برقرار کنند.

این رابطه از طریق تولید معنا ایجاد می شود. پس مهم‌ترین کارکرد گفتمان تولید معنا است. از آنجا که همه اعمال اجتماعی دارای معنا هستند، بنابراین همه اعمال اجتماعی سویه‌ای گفتمانی دارند و از این جهت گفتمان در تمام اعمال اجتماعی وارد می‌شود و بر آنها تأثیر می‌گذارد و معنای خاصی را به آنان تفویض می‌کند. در واقع این گفتمان‌ها هستند که اعمال و اشیا را قابل فهم می‌کنند و به ذهن انسان در جهت شناسایی پدیدارها کمک می‌کنند.

گفتمان‌ها می‌توانند با غلبه بر اذهان هر جامعه‌ای، ارزش‌های موردنظر خود را بر آن جامعه تحمیل کنند. این کارویژه گفتمان از طریق ارائه حقایق و یا بازنمایی حقایق انجام می‌شود. در نتیجه افراد هر جامعه همواره از دریچه گفتمان حاکم بر ذهن آنان به اجتماع و جهان می‌نگرند و به واژه‌ها معنایی صرفا مادی و یا معنایی مادی و معنوی می‌بخشند.

 در عین حال نکته مهمی که وجود دارد و اساس گفتمان‌سازی را شکل می دهد، این است که فضای گفتمانی به خودی خود و به طور مستقل ایجاد نمی‌شود؛ بلکه می‌توان آن را فضایی تصور کرد که هر گفتمان با توجه به رابطه خود با گفتمان مخالف ایجاد و گسترش می‌یابد. بدین ترتیب، هر گفتمان به طور مستقیم یا غیرمستقیم، از طریق رابطه ی آن با گفتمانی دیگر و مخاطب ساختن گفتمانی دیگر به اجرا در می آید. وانگهی! هر گفتمان به ارزش ها و آرمان های معینی می پردازد و مفاهیم و مضامین خاصی را وجهه ی نظر قرار می دهد واز مفاهیم دیگری که با ارزش ها و اعتقادات و آرمان های آن در تضاد است، پرهیز می کند. سپس ارزش های مورد قبول را دراذهان جامعه هدف حاکم نموده و سبک زندگی، فرهنگ، اقتصاد و سیاست آن جامعه را شکل می دهد. بدیهی است درخلاء گفتمان سازی، گفتمان های مضر درهرجامعه ای می تواند جایگزین گفتمان مطلوب شود.

گفتمان‌ها نظام‌آفرین هستند، بنابراین گفتمان‌های متفاوت، نظام‌های متفاوتی می‌سازند. بدیهی است هر نظامی به دنبال ترتیبات سیاسی،  نظامی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی متاثر از ارزش ها و آرمان های برخاسته از گفتمان مطلوب خود خواهد بود. بنابراین طبیعی است هر گفتمانی چه مطلوب و یا مضر با حاکمیت بر اذهان عمومی، نظام خود را شکل دهد و آن را به تمام مویرگ‌های جامعه جاری و ساری کند. در اینجا به هر میزان بین آرمان‌ها و ارزش‌های دو گفتمان فاصله بیشتری باشد، در نتیجه تضاد عمیق‌تری بین دو گفتمان حاکم بوده و هریک تلاش می‌کنند با شکست دیگری به عنوان گفتمان غالب بر جامعه هدف، نظام مورد نظر خود را حاکم کند. در این روند همه امکانات لازم برای تحقق این هدف، جفت‌وجور و محکم می‌شوند و به کمک موضع اجتماعی و نهادینی که توسط مراکز گفتمان‌سازی به انجام می‌رسد، در قالب معانی معینی قرار می‌گیرند (یا معانی مشخصی پیدا می کنند).

برای مثال نظام سلطه بر مبنای گفتمان غرب، یک منظومه فکری و فرهنگی و عملی برای همه دنیا جعل می‌کند و برای اینکار از هر امکانی بهره می‌برد. مثلا نهادی همچون یونسکو به عنوان یک ابزار و یک ویترین عمل می‌کند؛ قدرت‌های غربی از این طریق تلاش می‌کنند برای سایر کشورها و ملت‌های جهان نسخه تجویز کنند. نسخه‌ای که شامل فکر، فرهنگ و عمل است که یک بخش آن نیز مربوط به آموزش‌‌وپرورش است. مانند همین سند 2030 .

مثال دیگر مفهوم توسعه است؛ غربی‌ها با طرح گفتمان توسعه کشورهای جهان را به سه بخش توسعه‌‏ یافته، در حال توسعه و توسعه‌ ‏نیافته تقسیم می‌کنند. این تقسیم‌بندی دارای یک بارِ ارزشی و یک جنبه‏ ارزش‏گذاری گفتمانی است. در حقیقت وقتی می‌گویند کشور توسعه یافته، یعنی کشور غربی با تمام ارزش‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، کشورهای در حال توسعه هم  کشورهایی هستند که در حال غربی شدن هستند و کشورهای توسعه نیافته هم معلوم است یعنی کشوری که غربی نشده و در حال غربی شدن هم نیست. اگر چه برخی ارزش‌های غرب مانند علم و دانش قابل اعتنا است، اما با گفتمان‌سازی توسعه غربی که همراه آن فرهنگ غربی، سیاست غربی و اقتصاد غربی  به همراه دارد،قابل پذیرش نبوده و بالاتر از آن بسیار خطرناک است.

همچنین است بحث عدالت، قدرت، صلح و ثبات و امنیت که در گفتمان رئالیستی غرب مبتنی بر تفکر ماکیاول، هابز و فوکو به سمت منافع شخصی، ثروت اندوزی، جاه طلبی، قدرت محوری، عهد شکنی و کارهای ناشایست دیگر، گرایش دارد.

ظهور انقلاب اسلامی با گفتمان نوین الهی مبتنی بر ارزش هایی همچون «خدامحوری»، «عزت اسلامی و نفی سلطه»،  «ظلم ستیزی و حمایت از مظلوم»، «گسترش علم و فناوری» ، «استحکام درونی قدرت» و طرح «ارزش های منطبق با فطرت بشری» به کابوس غرب تبدیل شد و با ورود به عرصه بین الملل،توانست گفتمان سکولار و اومانیستی غرب را با چالش جدی مواجه سازد.

این منظومه جدید الهی با طرح مواضعی مستقل نسبت به همه ابرقدرت ها و نیز مشی تهاجمی علیه سلطه گران، آن ها را تحقیر کرد. اقتدارشان را درهم شکست و با نفی سلطه ابرقدرت های شرق و غرب، گفتمان سومی را به جهان عرضه کرد. گفتمانی که از پتانسیل بالا برای تحول آفرینی برخوردار بود.  اینجاست که تقابل گفتمانی ایجاد می شود. یعنی تقابل گفتمان مبتنی برارزش های جامعه با گفتمان سلطه گر و البته مراکزفکری و مطالعاتی و گفتمانی نقش بی‌بدیلی در این تقابل ایفا می‌کنند.

دانشگاه و پژوشگاه عالی دفاع و تحقیقات راهبردی در راستای رسالت خود و پاسخگویی به این نیاز حیاتی و مطالبه به حق، اقدام به تشکیل اولین مرکز گفتمان انقلاب اسلامی کرد. اگر چه این اقدام بسیار با تاخیر انجام گرفته اما تلاش بر آن است با برنامه‌ریزی هدفمند، این مهم محقق شود. یکی ازخطوط راهنمای این مرکز، کارکردهای مهم و قابل توجّه بیانیّه‌ گام دوم انقلاب اسلامی است.

این حرکتی است که باید با جدیت استمرار پیدا کند.امروز ظرفیت عظیمی برای تحقق گفتمان انقلاب اسلامی وجود دارد. شاید بیش از صدها مرکز فکری و هنری در کنار رسانه‌های متعدد امروز در سراسر کشور و حتی در سطح منطقه و جهان فعالند که تمایل فکری و اندیشه‌ای به انقلاب اسلامی دارند. این ظرفیت می‌تواند در جهت گفتمان سازی انقلاب فعال شود.

در عین حال این ظرفیت نیازمند محرکی است برای تحقق این هدف بزرگ و دانشگاه ها از جمله دانشگاه عالی دفاع می‌تواند در چارچوب مرکز گفتمان انقلاب اسلامی این نقش را ایفا کنند. مرکز گفتمان انقلاب اسلامی توسط یک شورا به ریاست رئیس دانشگاه هدایت و راهبری می شود. ساختار مرکز نیز در قالب سه مدیریت مجازی فعالیت خود را آغاز کرده است.

تسنیم: هدف اصلی و اساسی این مرکزبه عنوان اولین مرکز گفتمان انقلاب اسلامی چیست؟

هدف اعلامی این مرکز تحقق شاخصه‌های گفتمانی انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم در چارچوب منظومه فکری امامین انقلاب و تبدیل آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب و جمهوری اسلامی ایران به روح کلی اقشار مختلف جامعه و تبلور آن‌ها در شیوه‌ زندگی، زیرساخت‌های اجتماعی و جریان یافتن آن در سراسر مویرگ‌های حیات اجتماعی کشور و جامعه هدف در چارچوب رسالت و ظرفیت علمی، دانشی و آموزشی و پژوهشی دانشگاه است.

در همین راستا سه گام برای سازماندهی، شناسایی ظرفیت ها و شبکه سازی در دستور کار مرکز قرار گرفته است:

در گام اول شناسایی، شبکه‌سازی و همچنین جذب و تربیت نیروهای مستعد دستور کار قرار دارد. زیرا این نخبگان فکری و اجتماعی هستند که حرکت جامعه را به دنبال خود دارند. به تعبیر دقیق تر این افراد همانند لکوموتیو قطار فکری اجتماعی را به سمت هدف مطلوب سوق می‌دهند. در این گام اولویت‌بندی به ترتیب؛ نخست اساتید، نخبگان و دانشجویان دانشگاه عالی دفاع ملی دوم؛ اساتید حوزه و دانشگاه و مرکز موثر علمی و نخبگی در داخل کشور خواهد بود و سوم اساتید، دانشجویان و نخبگان جهان اسلام بهویژه حوزه مقاومت سازماندهی شده است.

در گام دوم موضوع ارتباط با عناصر واسط خواهد بود. عناصر واسط عناصری هستند که در حلقه دوم و میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قرار دارند. افرادی چون «هنرمندان، شعرا، اهل منبر و سخنران» و سایر مراکز گفتمان سازی انقلاب اسلامی بخشی از این سازمان نیروی انسانی عناصر واسط است.

گام سوم مخاطبین خواهند بود که مهمترین بخش از شبکه­ گفتمان‌سازی و مصرف کننده اصلی تولید پیام در ساختار پیاده‌سازی یک گفتمان است. بر این اساس گام سوم سازمان دهی گفتمان سازی در قالب مخاطبین صورت می گیرد.

یکی از اقدامات مرکز گفتمان انقلاب اسلامی در جهت تحقق این هدف برگزاری همایش‌های ملی و بین‌المللی است. همایش ملی فلق با عنوان "درآمدی بر گفتمان های نوین پساکرونا" در همین راستا شکل گرفته است.

تسنیم: اهداف تبیینی همایش ملی مجازی فلق چیست؟

ما سه هدف را هم در  این همایش پیگیری می کنیم.

اولین هدف همایش پیش برندگی انقلاب اسلامی به عنوان گفتمان نوین در عرصه بین‌المللی است. انقلاب اسلامی با رویکرد معنویت  توانست ادبیات جدیدی را در سطح روابط بین‌‌الملل پدیدار کند که ضمن برجسته سازی آسیب ها و چالش‌های نظام بین‌الملل موجود، از طریق ارائه ارزش­ها، هنجارها، باورها ، نظم سیاسی  اجتماعی و الگوهای مدیریتی نوین از یک سو و از طرفی احیای اسلام انقلابی و تفکر مقاومت نقش تعیین کننده‌­ای در تضعیف بنیادهای نظری سنتی روابط بین‌­الملل و ظهور و توسعه رویکرد خدامحوری داشت. خب این ارزش‌ها و رویکردهای نوین که منطبق بر خاستگاه فطری بشر است باید به گفتمانی حاکم بر روابط بین الملل تبدیل شود . این همایش در نوع خود اولین همایشی است که می خواهد به این مهم ورود کند.

هدف بعدی این همایش تبیین نقش بی‌بدیل انقلاب اسلامی در شرایط متحول پیش رو و هندسه جدید قدرت است. نگاهی به شرایط حاکم بر محیط بین‌الملل حاکی از وضعیت تحولی بنیادین و گذار به یک شکل جدید و هندسه جدید است. تحولاتی که امروز مشاهده می شود، از این جنس است؛ جنس تغییر شکل عمومی دنیا و در جهت تبادل قدرت و توانائی‌های عمومی بین شرق و غرب.

در این روند ما باید منتظر ظهور منظومه‌های جدید قدرتمند منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و جهانی باشیم. جمهوری اسلامی ایران از جمله قدرت‌های جدید مطرح در این تحولات نوین است که با طرح گفتمان نوین معنویت و ارزش های مبتنی بر آن توانسته چالش های پیچیده ای را برای قدرت سلطه غرب ایجاد کند. وظیفه فرهیختگان و نخبگان جامعه در این شرایط حساس تاریخی واکاوی افول و ظهور گفتمان های نوین و از جمله گفتمان نوین و تمدن ساز انقلاب اسلامی است. برگزاری این همایش این هدف را دنبال می کند.

سومین هدف این همایش جلب توجه و ایجاد اشتغال ذهنی نسبت به موضوع گفتمان سازی است. برگزاری همایش‌هایی از این نوع  می‌تواند ضمن تحریک جامعه علمی ، فرهنگی و هنری جامعه در عرصه داخلی و بین المللی، بخشی از ذهن و جهت‌گیری اساتید، دانشجویان و فرهیختگان جامعه را درگیر موضوع گفتمان سازی کند.

تسنیم: همانطور که از عنوان همایش پیداست، موضوع محوری همایش پرداختن به گفتمان های نوین پساکرونا است. چه رابطه ای بین طرح گفتمانهای نوین و پدیده کرونا وجود دارد؟ 

بر اساس تجارب گذشته در طول تاریخ معاصر، تحولات فراگیر وپدیده های نوظهور جهانی همواره نقطه عطفی در تبدیل و تغییر شرایط بین‌الملل بوده است. مانند دوران آغاز استعمار اروپا و یا پیامدهای ناشی از جنگ جهانی اول و دوم که سکولاریسم و سوسیالیسم را بر جهان حاکم کرد و امروز نیز پدیده‌ای جهانی به نام کرونا ویروس رخ داده که ضمن خسارت‌های انسانی، اقتصادی و اجتماعی، اما با توجه به آشکار شدن ناکارآمدی گفتمان غربی در مدیریت و کنترل بحران و ضعف مفرط این گفتمان در تحقق امنیت داخلی و بین‌المللی  می‌تواند نقطه عطف تغییر نظام بین‌الملل و شرایط حاکم بر روابط بین‌الملل باشد. بر همین اساس الگوی مدیریتی و کنترل بحران در نظام جمهوری اسلامی نشان از کارآمدی گفتمان نوین پیشرفت اسلامی ایرانی و در نتیجه توانمندی آن در تحقق امنیت بین الملل است. 

به عبارتی الگوی مدیریت بحران در شرایط پسا کرونا خود نمادی مهم از ضعف رویکرد توسعه غربی و برجستگی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی است. نمادی که در جمهوری اسلامی ایران تحت لوای اندیشه متعالی و راهبردی مقام معظم رهبری و روح  ایثار و جهاد و قوت علمی جامعه پزشکی و بهداشتی کشور و آحاد مختلف جامعه اعم از روحانیون، بسیج و نیروهای مسلح و با اتکا به آرمان‌ها و ارزش‌های بلند انقلاب اسلامی با موفقیت به انجام رسید. باید توجه داشت که این موفقیت در شرایطی بود که کشور تحت شدیدترین تحریم ها قرار داشت و آمریکایی‌ها علیرغم هشدار بسیاری از کشورهای جهان و تحت گفتمانی ظالمانه، زورگویانه، متکبّرانه و خودخواهانه و خالی از هرگونه عدالت، اخلاق ، معنویت و انسانیت اجازه تأمین دارو و لوازم بهداشتی را برای ایران نمی‌دادند. این روند نشان داد گفتمان انقلاب اسلامی ظرفیت و مطلوبیت لازم را برای جایگزینی با گفتمان های مضر و غیر اخلاقی و ظالمانه حاکم برنظام بین الملل را در همه عرصه ها دارد.

تسنیم: محورها و موضوعاتی که همایش برای حصول به اهداف خود پیگیری می کند، چیست؟

• افول آمریکا و زوال الگوی سرمایه‌داری و لیبرال دمکراسی در پساکرونا
• چرخش راهبردی به سمت اقتصاد دانش‌بنیان و جهش تولید در پساکرونا
• اتحاد آسیایی و شکوفایی اقتصادی در هندسه جدید قدرت
• حکم‌رانی مجازی و مدیریت شبکه‌ای؛ تهدید یا فرصت در پساکرونا
• گفتمان معنویت؛ اقبال بشریت به مناسک دینی، فرهنگ و سبک زندگی خدا محوری
• عالم‌گیر شدن فرهنگ و نظریة انقلاب اسلامی در پساکرونا
• گفتمان نوین نظام منطقه ای و جهانی درهندسه جدید قدرت
• چشم انداز امنیت ملی و بین‌المللی در جهان پسا کرونا
• نقش‌آفرینی تمدن نوین اسلامی و نقش مقاومت در هندسه جدید قدرت پساکرونا
• لزوم تقویت گفتمان‌های جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی پس از کرونا
• اصلاح خطوط اصلی اقتصاد ملّی در راستای معیشت طبقات ضعیف
• گفتمان پیشرفت اسلامی - ایرانی در عرصه علوم پزشکی، بهداشت و درمان
• رویکردهای نظری و پژوهش‌ها و یافته‌های علمی و تخصصی منجر به تقویت اقتصاد مقاومتی
• گفتمان نوین نظام منطقه ای و جهانی با تمرکز بر احیاء تمدن نوین اسلامی و گسترش جبهه مقاومت
• گفتمان معنویت؛ اقبال بشریت به مناسک دینی، فرهنگ و سبک زندگی خدا محوری
• گفتمان وحدت، صلح عادلانه و امنیت فراگیر در دوران پساکرونا
• اقبال عمومی به گفتمان فرهنگی و سبک زندگی انقلاب اسلامی پس از کرونا

تسنیم: با توجه به ماهیت و هدف همایش به نظر می رسد مراکز علمی و نهادهای فرهنگی و هنری تمایل زیادی برای مشارکت داشته باشند، چه اقداماتی برای اطلاع رسانی و جلب همکاری این مراکز انجام شده است؟

بله همینطور است، تاکنون تعداد قابل توجهی از دانشگاه های کشور (حدود 15 دانشگاه) و بیش از 50 موسسه و مرکز فرهنگی، هنری و مطالعات راهبردی اعلام حمایت و مشارکت در اجرای همایش داشته اند و آمادگی خود را در این خصوص به اطلاع دبیر خانه رسانده اند. در عین حال دبیر خانه با ایجاد سازوکار لازم برای همکاری به صورت مجازی شرایطی را فراهم کرده است تا همه فرهیختگان، علاقه مندان و آحاد جوانان کشور و همچنین مراکز و موسسات  علمی ، فرهنگی . هنری بتوانند در این حرکت ارزشمند مشارکت کنند.

انتهای پیام/