دغدغه سال تحصیلی کرونایی برای دانشآموزان حاشیه شهرها
دسترسی دانشآموزان حاشیه شهر به آموزش مجازی مهم است، آنها اگر به مدرسه و آموزش مجازی دسترسی نداشته باشند، به بازار کار می‌پیوندند و ترک تحصیل در کمین است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سال تحصیلی دانشآموزان از 15 شهریور آغاز می‌شود، فرصت چندانی باقی نمانده و در این میان سه سناریو برای بازگشایی مدرسه‌ها ارائه شده است که طبق آخرین صحبت‌های مسئولان، در وضعیت قرمز هیچ مدرسه‌ای باز نمی‌شود.
در این میان نگرانی‌هایی از سوی برخی کارشناسان آموزشی و معلمان مطرح است، نگرانی‌هایی که از کیفیت پایین آموزش‌های مجازی و بالتبع کاهش کیفیت یادگیری سخن می‌گوید و در نهایت برآیند منفی آن در سال‌های آینده خود را در افت تحصیلی دانشآموزان به نمایش خواهد گذاشت.
در کنار این نگرانی‌ها برخی کارشناسان مطرح می‌کنند، بستن کامل درهای مدارس به روی دانشآموزان و تکیه صرف به آموزش‌های مجازی در سال تحصیلی جدید نمی‌تواند راهگشا باشد. از این رو باید فرصت حضور دانشآموزان در مدارس حتی به مدت دو روز در هفته البته با حفظ سلامت آنها و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی فراهم شود.
مسائلی از این دست که امکان آموزش برخی دروس به شیوه کاملاً مجازی یا امکان آموزش دانشآموزان دبستانی به ویژه کلاس اولی‌ها به این روش میسر نیست و باید تدابیری اندیشید که در کنار حفظ سلامت دانشآموزان، آنها را در قالب گروه‌های کوچکتر روزهایی از هفته برای آموزش به مدارس آورد و آموزش ترکیبی " حضوری و مجازی" مدنظر سیاست‌گذاران باشد.
حق آموزش در کنار حق سلامت باید مورد توجه باشد
در چارچوب پیشنهادی یونسکو برای بازگشایی مدارس نیز به ضرورت بازگشایی مدارس به عنوان ضامن حق آموزش دانشآموزان و پیشگیری از بازماندگی از تحصیل کودکان در شرایط فعلی اشاره شده و آمده است: سیاست‌گذاران باید شرایطی را فراهم سازند که ضمن فراهم کردن حق سلامت و امنیت دانشآموزان حق آموزش کودکان و نوجوانان نیز تأمین شود علاوه بر این مختل شدن خدمات آموزشی پیامدهای جدی و بلندمدت برای اقتصادها و جوامع دارد از جمله افزایش نابرابری، نزول بازده سلامت و همچنین کاهش همبستگی اجتماعی. کودکان فقیرترین خانواده‌ها تقریباً 5 برابر بیشتر از کودکان خانواده‌های ثروتمند محتمل است که از آموزش ابتدایی محروم باشند، دور بودن از مدرسه خطر خشونت و سایر تهدیدات برای کودکان را افزایش می‌دهد علاوه بر این تعطیلی طولانی‌مدت خدمات ضروری مدارس مانند امنیت بخشی، تغذیه در مدرسه، بهداشت روانی و حمایت‌های مشاوره و روانشناسی را مختل می‌کند. همچنین به خاطر از بین رفتن تعامل با همسالان و اختلال در روال‌های روزمره ممکن است باعث افزایش استرس و اضطراب شود.
در همین رابطه با دو معلم از جنوب استان کرمان و استان فارس به گفت‌وگو نشستیم تا درباره ضرورت‌های آموزش در سال تحصیلی متفاوت دانشآموزان و مشکلات پیش رو، تجارب خود را با نیم نگاهی به آموزش مجازی چند ماهه سال تحصیلی گذشته مطرح کنند.
ابراهیم فاریابی از جنوب استان کرمان که در دوره متوسطه دوم معاون است، می‌گوید: حتی اگر همین الان هم آموزش و پرورش برنامه‌هایی را که معلمان و کارشناسان می‌گویند، شروع کند خیلی دیر است. تصورم این بود، بعد از پایان سال تحصیلی برخی اقدامات و پژوهشی را انجام خواهند داد تا برای ورود به سال تحصیلی کرونایی آمادگی بیشتری داشته باشیم اما صرفاً در حد یک ضمن خدمت انجام شد.
دو پیش نیاز برای آموزش مجازی با کیفیت
او معتقد است: پیش‌نیازهای آموزش مجازی با کیفیت در دو بخش است. نخست، دسترسی به امکانات مورد نیاز و قبل از هر چیزی باید امکانات مهیا باشد که در سه سطح به آنها نیاز است، در اولویت اول باید تلفن همراه هوشمند، تبلت یا کامپیوتر برای دانش‌آموزانی که دسترسی ندارند فراهم کنیم همچنین نباید از این موضوع غافل باشیم برخی معلمان با سابقه کاری بالا، گوشی تلفن هوشمند ندارند.
"شاد" بستر مناسبی برای کلاس آنلاین نیست!
اولویت دوم، بستر مناسب برای آموزش مجازی است، "شاد" پلتفرم مناسبی برای تدریس مجازی نیست و در حد یک ارتباط است و نه آموزش و برگزاری کلاس درس مجازی. "شاد" امکانات لازم برای برگزاری کلاس درس آنلاین را ندارد و دبیران ناگزیر هستند از نرم‌افزارهای دیگر برای تدریس آنلاین استفاده کنند.
مشکلات "شاد" در ساعات پیک ترافیک، سال گذشته از سوی بسیاری از معلمان مطرح شد و این سؤال مطرح است که آیا در سال تحصیلی جدید و در ساعات پیک ترافیک باز هم این روند تکرار خواهد شد، موضوع دیگری است که این معاون مدرسه درباره آن می‌گوید: سال تحصیلی گذشته در ساعات پیک ترافیک، معلمان برای ارسال یک فیلم 10 دقیقه‌ای ناتوان بودند و در یک کلام "شاد" واقعاً کلافه کننده بود. چه تدابیری اندیشیده‌اند که در سال تحصیلی جدید و با تشکیل کلاس‌های درس در ساعات پیک ترافیک مجدد با ارسال کند مطالب مواجه نشویم.
آسیب‌های فضای مجازی را دریابیم
بخش دیگر مربوط به آموزش در فضای مجازی است، دانش‌آموز به ویژه در دوره ابتدایی که تا پیش از این خانواده‌اش برای ورود او به فضای مجازی بسیار حساس بودند الان برای آموزش به کلاس درس مجازی می‌رود و در این میان ممکن است وارد فضای دیگر از جمله اینستاگرام هم بشود که این موضوع قطعاً آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت و من شخصا‌ً می‌بینم دانش‌آموز وارد محیط پرخطر می‌شود و قاعدتاً آسیب‌های زیادی در فضای مجازی گریبانگیر او خواهد شد.
آموزش خانواده‌ها فراموش نشود
فاریابی معتقد است آموزش برای خانواده‌ها نیز باید مدنظر باشد تا آنها بدانند چگونه با فضای مجازی مواجه شوند و تلفن همراه را تا چه اندازه در اختیار دانشآموزان قرار دهند و در نهایت خانواده چه اقداماتی را انجام دهد تا یادگیری انجام شود و از سوی دیگر دانشآموزان کمترین لطمه را از فضای مجازی ببیند.
معلمان برای تدریس مجازی به آموزش نیاز دارند
آموزش معلمان برای تولید محتوا به منظور آموزش مجازی، ساخت فیلم‌های کوتاه برای انتقال محتوا در کلاس درس مجازی و... از جمله مواردی است که باید مورد توجه سیاست‌گذاران آموزش و پرورش قرار بگیرد و فرصت تعطیلات تابستانی بهترین زمان برای این موضوع بود.
در همین باره فاریابی بیان می‌کند: معلمان هم باید تحت آموزش قرار بگیرند تا بتوانند برای کلاس درس مجازی تولید محتوا کنند برخی معلمان با روش‌های تولید و ادیت فیلم آشنا نیستند و باید به معلم آموزش دهیم چگونه تدریس غیرحضوری داشته باشد، ما معلمان آماده بودیم در تابستان کلاس آموزشی برگزار کنند اما در نهایت دوره ضمن خدمت مبارزه با کرونا و تولید محتوای الکترونیک برای تدریس مجازی به صورت غیرحضوری برگزار شد و متأسفانه تعداد زیادی در دوره‌های ضمن خدمت شرکت نمی‌کنند یا یک نفر به جای چند نفر آزمون می‌دهد. در حقیقت آموزش‌ها در قالب ضمن خدمت مجازی تأثیرگذاری چندانی ندارد.
وقتی "شاد" فقط نصب می‌شود نه استفاده!
فاریابی درباره دسترسی دانشآموزان به "شاد" می‌گوید: آمار تعداد دانش‌آموزانی که به "شاد" دسترسی ندارند بسیار بیشتر از آمار اعلام شده است، هم‌اکنون فشار روی مدارس و دانشآموزان است که "شاد" را نصب کنید و گاهی چندین دانش‌آموز با یک گوشی همراه کار می‌کنند یا گوشی در اختیار پدر و مادر است که آنها در ساعات تشکیل کلاس درس مجازی سر کار هستند. در حقیقت فقط "شاد" را نصب می‌کنند تا مدرسه ایراد نگیرد و اینگونه آمار بالا می‌رود و ادارات و مناطق هم دنبال این هستند آمار شهرستان در "شاد" بالا باشد.
این معاون مدرسه به بحث عدالت آموزشی هم اشاره می‌کند و معتقد است: اگر از دانش‌آموزانی که به آموزش مجازی دسترسی ندارند چشم‌پوشی کنیم عدالت آموزشی کمرنگ‌تر می‌شود یعنی اگر تنها راه پیشرفت دانش‌آموز، مدرسه بوده هم‌اکنون از آن محروم شده است و دانش‌آموزانی که امکانات بیشتری دارند به فضای مجازی دسترسی داشته و از آموزش‌ها عقب نمی‌مانند این موضوع در حاشیه شهرها جدی‌تر است چون دانش‌آموزی که مدرسه نمی‌رود و به آموزش مجازی هم دسترسی ندارد، بیکار نمی‌ماند و به بازار کار می‌پیوندد و خطر ترک تحصیل او را تهدید می‌کند.
مشکلات آموزش تلویزیونی
فاریابی اشاره می‌کند که ممکن است بگوییم دانش‌آموزانی که به آموزش مجازی دسترسی ندارند از آموزش تلویزیونی بهره می‌برند اما مهمترین ایراد این است که تعاملی نیست و به شیوه سخنرانی است یعنی یک نفر می‌آید و فشرده درس می‌دهد اما سوالات دانشآموزان بی پاسخ مانده و تکلیف و بازخورد گرفته نمی‌شود و چون زمان کوتاه است، دبیر مجبور است سریع تدریس کند و برخی افراد کیفیت لازم را ندارند.
آموزش حضوری، نیاز به نیروی انسانی بیشتر و هزینه‌هایی که باید تأمین شود
او ادامه می‌دهد: برای آموزش حضوری اگر بخواهیم دانشآموزان هر روز به مدرسه بیایند اگر میانگین جمعیت کلاس‌ها را 20 نفر در نظر بگیریم و دانشآموزان بخواهند با رعایت فاصله اجتماعی حضور یابند نیاز به اتاق 60 یا 100 متری است اما اگر بخواهیم دانشآموزان را تقسیم کنیم و عده‌ای روز فرد و عده‌ای روز زوج بیایند تعداد دبیران بیشتری نیاز است.
یعنی اگر مدارس را دو روز در هفته هم باز کنیم یا کلاس‌ها را تقسیم کنیم اگر به عنوان مثال امروز 10 نفر از کلاس دهمی‌ها بیایند و 10 نفر دیگر روز بعد ، دبیر عربی برای 10 نفر اول درس می‌دهد و روز بعد برای 10 نفر دوم و اینجا معلم باید دو برابر شود یعنی معلمی که عربی را 2 ساعت درس می‌داد الان باید دو تا دو ساعت درس بدهد که به لحاظ بار مالی ممکن نیست و این موضوع ممکن است برای آموزش و پرورش هزینه‌هایی را رقم بزند همچنین برای برگزاری کلاس‌های درس به شیوه حضوری باید امکانات لازم به ویژه برای ضدعفونی مدارس را تأمین کرد اما متأسفانه در بحث تأمین سرانه و هزینه‌ها هم آموزش و پرورش حمایت نمی‌شود.
مشکلات خوابگاه‌های دانش‌آموزی
این معاون مدرسه می‌گوید: مدارس خوابگاهی هم مشکل دارند هم‌اکنون در مدرسه ما دانشآموزان از راه دور می‌آیند و در خوابگاه مستقر هستند، در هر اتاق 10 تا 12 نفر حضور دارند و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی ممکن نیست، هر چه هم از مسئولان می‌پرسیم قرار است چه اتفاقی بیفتد می‌گویند مشخص نیست و مبهم است.
سخت‌افزار و اینترنت قوی نیاز است
ابوالقاسم حقیقی معلم دیگری از استان فارس است که در دوره ابتدایی تدریس می‌کند، او درباره پیش‌نیازهای لازم برای شروع سال تحصیلی جدید می‌گوید: پیش نیازهایی که به نظر بنده لازم است تا کیفیت آموزش دچار آسیب نشود، امکانات سخت‌افزاری مناسب است همچنین بستر مجازی که پیام‌رسان قوی و اینترنت مطلوب را شامل می‌شود.
از آموزش حضوری غافل نباشیم
او بر این باور است که البته آموزش مجازی به هیچ وجه جای آموزش رو در رو و حضوری را نمی‌گیرد بنابراین تا جایی که دستورالعمل‌های بهداشتی به ما اجازه دهد بهتر است فاصله ارتباطی بین معلم و دانش‌آموز کمتر باشد و همانقدر هم که مجبوریم به صورت مجازی تدریس کنیم، امر بازخوردگیری و ارزشیابی باید جدی‌تر لحاظ شود که قطعاً از نوع ارزشیابی در شرایط عادی متفاوت و دشوارتر است. بنابراین بهتر بود وزارت آموزش و پرورش به صورت جدی‌تری آموزش امر بازخوردگیری و ارزشیابی در این شرایط را فراهم می‌کرد.
در این زمینه همکاری اولیای دانشآموزان بسیار ضروری است تا شرایط کلاس را در منزل خود ایجاد کرده و در کنار فرزند خود حاضر باشند تا دانش‌آموز مطالب را باجدیت بیشتری پیگیری کند.
این آموزگار ابتدایی در خصوص آمادگی معلمان در زمینه تطبیق فعالیت‌هایشان با دستورالعمل‌های کرونایی عنوان می‌کند: به نظر بنده بیشتر معلمان مخصوصاً معلمان جوان و با انگیزه، توانایی و انگیزه کافی جهت تطبیق برنامه‌هایشان با این شرایط را دارند و بهتر است به جای برنامه‌ریزی از سوی وزارت و بخشنامه‌ای کردن دستورالعمل‌ها، اختیار بیشتری به معلمان دهند قطعاً در میان همه دغدغه‌مندان امر آموزش، معلمان در رتبه نخست قرار دارند و بیشترین اثرگذاری از سوی آنان انجام خواهد شد بنابراین بهتر است قبل از تدوین شیوه نامه، در ابتدا به آنها اعتماد و از نظرات و ایده‌هایشان استفاده کرد.
کلاس‌های درس در فضاهای بزرگتر برگزار شود
حقیقی در خصوص مشکلات موجود در زمینه دسترسی بخش قابل توجهی از دانشآموزان کشور به امکانات نوین ارتباطی معتقد است، این موضوع مهمی است و تلاش برای کمک به تأمین امکانات از راه‌های مناسب لازم به نظر می‌رسد.اما جدای از این موضوع می‌توان از روش‌های متنوع و متفاوت بهره برد مثلاً می‌توان در فضایی بزرگتر از کلاس مانند حسینیه یا مسجد محله برگزار کرد یا تدریس به صورت فیلم و ... استفاده کرد.
در مورد شبکه آموزش سیما هم باید بگویم در نقش مکمل و همیار معلم بسیار مفید و کمک کننده است اما در خصوص اثربخشی تلویزیون به نظر می‌رسد نکاتی را باید در نظر گرفت:
معلم هماهنگ با برنامه تلویزیون بودجه‌بندی و تدریس کند.
در منزل شرایط لازم را جهت بهره مندی بیشتر دانش‌آموز مهیا کنند.
دانش‌آموز سوالات و مشکلات خود را از معلم بپرسد.
همچنین در خصوص میزان رضایت از اثربخشی تلویزیون و شبکه‌های مجازی تنها راه آن ارزشیابی است.
انتهای پیام/
