گزارش| نومیدی‌های ترکیه از آمریکا و روسیه

به گزارش گروه بین­ الملل خبرگزاری تسنیم، در چند روز اخیر، تمام رسانه­ های ترکیه و ماشین تبلیغاتی عظیم وابسته به حزب حاکم، بر روی تحولات شرق مدیترانه زوم کرده و با انتشار مطالب، اخبار، گزارش­ها و تحلیل­ هایی مبتنی بر ضرورت حفظ حقوق و منافع ترکیه، علیه کشورهایی همچون یونان، قبرس جنوبی و فرانسه موضع­گیری کرده و در تداوم اخبار مربوط به اکتشاف گاز طبیعی در دریای سیاه، از ترکیه، تصویری به نمایش گذاشتند که بدون نیاز به حمایت هیچکدام از قدرت­های غربی و شرقی عالم، در حال دست یافتن به استقلال کامل در همه حوزه ­ها و به ویژه در مورد انرژی است.

اما شواهد، نشان­ دهنده این است که تحرکات گسترده و قدرت­نمایی ترکیه در شرق مدیترانه، بدون هزینه و بدون پیامد نخواهد بود و قدرت­های بزرگ، همواره، کارت­ها و بازارهایی در اختیار دارند که بتوانند با استفاده از آنها، به فشار، تحریم و تنظیم باد، روی بیاورند.

لذا دو اقدام متفاوت و غیرمنتظره مسکو و واشنگتن، تحلیل­گران ترکیه را به این جمع­بندی رسانده که دوستی با دو ابرقدرت، شرایط و پیامدهایی دارد و آنکارا نباید با نگرش خوشبینانه وارد میدان شود.

دولت اردوغان و ایده ­ای به نام هم آمریکا، هم روسیه

ترکیه به درازای چندین دهه، همواره در میدان غرب توپ زده و در هفتمین دهه عضویت این کشور در پیمان نظامی ناتو، نزدیک شدن به روسیه، هیچگاه برای سران ترکیه، لطف و جذابیتی نداشته است.

در 10 سال اخیر، حزب عدالت و توسعه به این باور رسید که برقراری یک ارتباط جدی با روسیه و در عین حال، تلاش برای حفظ رابطه با دولت آمریکا، هم میسر و شدنی است و هم دست­یافتنی.

اما حالا ترکیه در شرایطی است که می­ توان گفت تلاش برای ایجاد موازنه در رابطه با مسکو و واشنگتن، برای تیم اردوغان نتیجه ­بخش نبوده و حالا ترکیه در شرایطی است که در چند نقطه مهم و جدی، هم با آمریکا دچار مشکل است و هم با روسیه.

تصور دستگاه دیپلماسی ترکیه این بود که رفاقت نزدیک با روسیه، در حوزه ­هایی همچون ترانزیت نفت و گاز و پروژه عظیم ترک استریم از روسیه و دریای سیاه به ترکیه و از ترکیه به اروپا، تاسیس نیروگاه هسته ­ای در آک کویوی ملاتیا به دست دانشمندان و مهندسین روسی، آورده سالانه 6 میلیارد دلاری سفر توریست­های روسی به ترکیه و همچنین همکاری در حوزه ­های دفاعی و امنیتی، می ­تواند جاده ­صاف­کن و کاتالیزور ارزشمندی باشد برای حمایت از عضویت ترکیه در شانگهای از یک سو و ایجاد نگرانی نزد مقامات واشنگتن و نهایتاً کسب امتیاز از دولت آمریکا در دیگر سو.

اما شواهد میدانی و اقدامات پیاپی واشنگتن و مسکو، برای آنکارا، نه تنها نویدبخش نیست، بلکه نگران کننده است.

ترکیه و دو اقدام معنی ­دار مسکو و واشنگتن

ترکیه امیدوار بود که در غیبت معنی ­دار دولت آمریکا در پرونده لیبی، بتواند با روسیه به نتیجه نهایی برسد و جای پای خود را در این کشور عربی - آفریقایی مستحکم کند.

بر اساس پیش­ بینی ­ها و انتظارات تیم اردوغان، قرار بود تکلیف مسکو با ژنرال حفتر روشن شود و مدیریت حوزه­ های سیاسی، نفتی و امنیتی لیبی، با همیاری و همفکری مسکو و آنکارا صورت بگیرد.

به همین منظور قرار بر این بود که دو سرگئی سرشناس کابینه پوتین یعنی سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه و سرگئی شویگوی وزیر دفاع، در استانبول، یک سند توافق نهایی امضا کنند و همه چیز به خیر و خوشی تمام شود.

اما در آخرین ساعات، این سفر لغو شد و از آن زمان تاکنون، هنوز هم سفر معوق شده لاوروف انجام نشده و اختلافات آنکارا و مسکو در بازی لیبی، به قوت خود باقی است. صد البته، اردوغان و پوتین، فقط در لیبی دچار اختلاف نیستند و در پرونده سوریه نیز تفاوت دیدگاه جدی دارند.

از جمله، اختلاف نظر بنیادین در مورد ادلب، کمیته تدوین قانون اساسی، تعریف گروه­های تروریست و تفکیک آنها از معارضین، آینده دولت سوریه و بشار اسد و همچنین اختلاف در مورد کردهای وابسته به پ.ک.ک در شرق فرات.

در سایه چنین اختلافاتی است که چند روز پیش هیاتی از مسئولین خودگردان دفاکتو و غیررسمی شمال سوریه متشکل از کردهای سوری تحت امر پ.ک.ک و آشوریان و کردهای وابسته به دولت اسد، همزمان با هیاتی که از ترکیه به روسیه سفر کرده بود، در کرملین حضور یافتند و این اتفاق که از سوی رسانه ­های ترکیه همچون مشروعیت دادن به پ.ک.ک قلمداد شد، گوشه دیگری از خطاهای شناختی دستگاه دیپلماسی ترکیه نسبت به روسیه را آشکار کرد.

در آن سوی میدان و از طرف آمریکایی­ها نیز، گامی در مورد قبرس جنوبی برداشته شد که به خوبی نشان دهنده نگاه خاص تیم ترامپ – پامپئو به تحرکات دریایی ترکیه در شرق مدیترانه است.

ماجرا چنین بود که دولت ترامپ، تحریم تسلیحاتی قبرس جنوبی را برداشت و حالا این کشور کوچک اروپایی می ­تواند هم در برابر بخش ترک نشین و هم در برابر ترکیه، رفتاری قدرتمندانه ­تر نشان دهد. این در حالی است که 33 سال از تحریم تسلیحاتی مزبور می ­گذشت و ترکیه چنین انتظاری نداشت.

هر دو رفتار مسکو و واشنگتن، یعنی تحویل گرفتن یک هیات وابسته به پ.ک.ک و دیدار آنان با لاوروف وزیر امور خارجه و هم رفع تحریم تسلیحاتی قبرس و تاکید پامپئو بر سازنده بودن این تصمیم، از سوی رسانه­ های مخالف دولت اردوغان، تبدیل به دستاویزهایی برای نیش و کنایه شده و از رئیس جمهور پرسیدند:«تا دیروز، همواره از عبارات دوست من ترامپ و دوست من پوتین استفاده می ­کردید. حالا چه توضیحی دارید؟»

برخی از کارشناسان سیاست خارجی ترکیه بر این باورند که دستگاه دیپلماسی ترکیه، در مورد مفاهیمی همچون دوستی، ائتلاف و رفاقت استراتژیک، دیدگاه رئالیستی و واقع­بینانه ­ای ندارد و هنوز هم بر اساس دیدگاه شرقی رفاقت و وفا، به دیپلماسی می ­نگرد.

اما در مقابل، کارشناسان دیگری هم هستند که معتقدند، دیپلمات­های ترکیه نیز می­ دانند که منافع در دنیای دیپلماسی و روابط بین ­الملل بر هر چیز دیگری سایه می­ندازد. اما آنان هنوز هم نتوانسته ­اند برای موقعیت جدید دیپلماسی ترکیه در گردونه «هم روسیه، هم آمریکا»، نقشه راه دقیقی ترسیم کنند.

در پایان باید گفت، در پرونده­هایی همچون سوریه، حمله به غرب و شرق فرات و اشغال برخی از مناطق این کشور و نیز در موضوع حساس و مهمی همچون لیبی و تلاش برای اکتشاف و استخراج گاز در شرق مدیترانه، تیم اردوغان، بازی چندان پیچیده و پنهانی را مدیریت نمی­ کند و تاکتیک عمده این تیم، چیزی نیست مگر «قرار دادن دیگران در برابر عمل انجام شده» و پافشاری بر سیاست «راه بنداز، جا بنداز».

حال باید دید، آیا تهدیدات اتحادیه اروپا مبنی بر احتمال اعمال تحریم بر ترکیه و نیز اقدامات خاص مسکو و اشنگتن، می­ تواند بر تصمیم و اقدام آنکارا اثر بگذارد؟ یا اردوغان ترجیح خواهد داد تا تبعات و هزینه ­های سنگین این حملات را تقبل کرده و به حرکت در این مسیر ادامه دهد؟

انتهای پیام/