گزارش|روابط اربیل - آنکارا از خشم تا کم‌توجهی

به گزارش گروه بین­ الملل خبرگزاری تسنیم ، نیچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، دیروز مهمان مقامات آنکارا بود. از زمانی که مقامات حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی تصمیم به برگزاری همه پرسی جدایی ­طلبانه گرفتند، این نخستین بار است که رئیس اقلیم، به ترکیه سفر می ­کند و در واقع از آن زمان تاکنون، روابط اربیل – آنکارا تعریف چندانی نداشته است.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه، چند ماه پیش، در حالی که قرار بود از بغداد به اربیل برود، در آخرین دقایق، سفر خود را معوق کرد و در این چند سال، هیچکدام از مقامات عالی رتبه ترکیه، راهی اقلیم کردستان نشده ­اند.

نیچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق در سفر به آنکارا، ابتدا در فضای باز با مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه دیدار و گفتگو کرد و سپس در کاخ ریاست جمهوری بش تپه، به دیدار رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه رفت.

چاووش اوغلو در توئیت کوتاهی پس از این دیدار، به بیان این موضوع پرداخت که مهم­ترین محور گفتگو با بارزانی، مبارزه مشترک با پ.ک.ک بوده است. اما بیانیه دفتر ریاست اقلیم کردستان عراق روایت دیگری داشت و در این بیانیه به این اشاره شده بود که همکاری­های اقتصادی و مبارزه با کرونا، بیش از دیگر موضوعات، مورد بررسی قرار گرفته است.

چند کاربر توییتر به این نکته اشاره کردند که تیم میزبان، به طرز زیرکانه ­ای پرچم رومیزی اقلیم کردستان عراق را پشت پرچم­ های ترکیه و عراق پنهان کرده و چیدمان به گونه ­ای بوده که گویی از دیده شدن این پرچم، اکراه داشته است.

این در حالی است که پیش­تر و در جریان سفرهای چند سال پیش مقامات اقلیم کردستان به استانبول و آنکارا، دولت اردوغان به خاطر نصب پرچم­های بزرگ اقلیم در فرودگاه، مورد انتقاد جدی ملی ­گرایان ترک، قرار گرفته بود.

از زبان بدن اردوغان تا بازتاب رسانه ­ای محدود

شیوه بازتاب سفر بارزانی به ترکیه و دیدارهای او با مقامات این کشور، سرد و سطحی بود و همه چیز نشان دهنده این بود که ترکیه هنوز هم برنامه روشن و شفافی برای ارتباط با اقلیم کردستان عراق ندارد و جنگ با پ.ک.ک و بمباران مناطق روستایی و کوهستانی اقلیم، به یک چالش جدی تبدیل شده است.

این در حالی است که در این ماجرا، انتقادات فراوانی از سوی فعالان سیاسی و احزاب کُرد اقلیم علیه ترکیه بیان شده و معتقدند که ترکیه، تر و خشک را با هم می ­سوزاند و کشته و مجروح شدن غیرنظامیان در حملات پهپادی، حملات هوایی و زمینی، توجیهی ندارد.

در همین حال، انتقادات گسترده ­ای نیز علیه حکومت بارزانی مطرح شده که چرا به تندی علیه دولت ترکیه موضع نمی ­گیرد.

برخی از تحلیل­گران سیاسی بر این باورند که دست بارزانی برای انتقاد و اتخاذ مواضع تند علیه اردوغان و آنکارا چندان باز نیست. چرا که از یک سو منافع اقتصادی و تجاری مانع از چنین اقدامی می­ شود و از دیگر سو، اقلیم کردستان عراق، ابزار و مکانیسم خاصی برای مقابله با حملات هوایی و پهپادی ترکیه در اختیار ندارد.

به قول روزنامه ینی آکیت، از رسانه ­های وابسته به اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، رئیس جمهور ترکیه 3 سال پس از فراندوم جدایی، حاضر شد رئیس اقلیم کردستان عراق را به حضور بپذیرد.

در مورد زبان بدن اردوغان در مواجهه با بارزانی در برابر دوربین ­ها، می ­توان به صراحت گفت که برخورد او با رئیس اقلیم کردستان عراق،  در حد مشهود و قابل درکی، سرد و عبوس بود و لبخندها و برخورد صمیمانه نیچیروان بارزانی در این دیدار، مابه ­ازای خاصی دریافت نکرد.

خبرگزاری آناتولی به عنوان خبرگزاری رسمی و دولتی تابع حزب حاکم که همواره در چندین خبر و گزارش به این سفرها می­ پرداخت، این بار تنها به انتشار یک خبر بسیار کوتاه یک سطری اکتفا کرد و از گنجاندن خبر در بخش اخبار فلاش پایگاه اینترنتی خود نیز خودداری کرد.

روزنامه ­های چاپ آنکارا برخلاف سابق، نسبت به سفر رئیس اقلیم کردستان عراق به ترکیه، برخوردی سرد و حاکی از بی­ اعتنایی نشان دادند و از میان بیش از 30 روزنامه سراسری، تنها 3 روزنامه در صفحه نخست، با انتشار 2 عکس کوچک، به بازتاب اخبار مربوط به این سفر پرداختند.

روزنامه آکشام، با چاپ عکس کوچکی از اردوغان و بارزانی، چنین تیتری به کار برد:«پس از دیدار با ماکرون، به بش تپه آمد.»

این روزنامه در ادامه نوشته است: «نیچیروان بارزانی رئیس اداره کُردی عراق، به مدت 75 دقیقه پشت درهای بسته و در کاخ بش تپه با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار کرد. در دیدار بین اردوغان و بارزانی، همکاری­های اقتصادی بین اربیل – آنکارا، مبارزه با ترور و همچنین ابعادی از دیدار بارزانی با امانوئل ماکرون، مورد بحث و برسی قرار گرفت.»

البته تیتر آکشام بی ­دلیل و بی ­بهانه نبود و تحلیل ­های شبکه تلویزیونی اینترنتی ینی آکیت نیز نشان داد که ظاهراً تیم اردوغان، در مورد دیدار بارزانی با امانوئل ماکرون کنجکاو شده و از آنجایی که در مورد ارتباط این دیدار با توصیه ­های پاریس در مورد نحوه مقابله با پ.ک.ک به هراس افتاده ­اند، اردوغان در نشست با بارازنی، در مورد محتوای دیدار با رئیس جمهور فرانسه نیز، از او پرس و جو کرده که البته در دنیای دیپلماسی، چنین چیزی مرسوم نیست.

چالش ­های پیشِ رو

سفر نیچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق به ترکیه در حالی صورت گرفته که طی ماه ­های اخیر، ارتش ترکیه، بارها به صورت هوایی و زمینی به اقلیم کردستان حمله­ ور شده و در جریان این حملات، برخی از روستاییان و غیرنظامیان کُرد نیز جان خود را از دست داده ­اند. با این حال، سران اقلیم کردستان به دنبال راهی برای توافق با ترکیه و حفظ روابط دوجانبه هستند.

همکاری­های اقتصادی بین ترکیه و اقلیم کردستان عراق در سال جاری به خاطر شیوع گسترده ویروس کرونا و بروز مشکلات مرزی و گمرکی، دست کم 3 میلیارد دلار نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش پیدا کرده و این موضوعی است که شرکت­ های بزرگ ترکیه­ ای را نگران کرده است.

یکی دیگر از نگرانی ­های اقلیم کردستان عراق در مورد ترکیه، موضوع گذرگاه مرزی اُوا کوی است. ترکیه تمایل دارد که در نقطه مرزی اُوا کوی در نزدیکی تلعفر، یک دروازه مرزی باز کند و به طور مستقیم، کالاهای خود را از مرز خود به موصل و دیگر مناطق عراق بفرستد.

این در حالی است که نقطه ورودی اُوا کوی در داخل جغرافیای اقلیم کردستان قرار دارد و اگر آنکارا در مسیر احداث این گذرگاه به موفقیت برسد، مرز ابراهیم خلیل و یکی از بزرگترین و جدی­ترین منابع گمرکی اقلیم کردستان عراق از بین می ­رود و هنوز مشخص نیست که اربیل، بغداد و آنکارا، در مورد این مسئله حساس، چه تصمیمی اتخاذ خواهند کرد.

یکی دیگر از ابعاد مهم گفتگوهای اقلیم کردستان عراق و دولت ترکیه، موضوع تداوم حملات زمینی و هوایی ترکیه به مناطق مرزی و روستایی اقلیم کردستان است که تاکنون خسارات فراوانی به بار آورده و علاوه بر کشته و مجروح شدن چندین غیرنظامی، زمینه آن را فراهم آورده که چندین روستای اقلیم کردستان، امنیت خود را از دست دهند و کشاورزان نتوانند آزادانه به زندگی عادی خود ادامه دهند.

موضوع حضور نیروهای پ.ک.ک در جغرافیای اقلیم کردستان عراق، یک چالش سیاسی، امنیتی و حقوقی بسیاری جدی است و شواهد نشان می­ دهد که این معضل در میان مدت قابل حل نیست.

اگر چه حملات بی­ امان و مداوم ترکیه، معنایی جز نادیده گرفتن حاکمیت سیاسی دولت مرکزی بغداد و اقلیم کردستان عراق ندارد، اما در عین حال، اربیل و بغداد، گزینه ­های متعددی برای حل این موضوع در اختیار ندارند و شواهد نشان می ­دهد که حل این معضل مهم، نیاز به مذاکره و گفتگو و همچنین هماهنگی سیاسی بین اربیل و بغداد دارد.

یکی دیگر از مسائل مهم بین ترکیه و اقلیم کردستان عراق، موضوع همکاری­های اربیل و آنکارا در حوزه نفت و گاز است. هنوز مشخص نیست که سرنوشت قرارداد استخراج گاز بین اقلیم کردستان و ترکیه به کجا خواهد رسید اما در شرایط کنونی که اقلیم برای تأمین حقوق کارمندان، دچار مشکلات جدی شده و صدای اعتراض گروه­ هایی از شهروندان نسبت به فساد مالی و اداری بلند شده، حفظ موازنه در رابطه با ترکیه و در عین حال، بها دادن به روابط اربیل – بغداد، از ضرورت­ های پیش رو برای نیچیروان بارزانی رئیس و مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان است.

انتهای پیام/