یادداشت|بلاروس و پاندمی تغییرات

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، موج سوم کرونا در جهان قربانیان تازه ای می گیرد و کشورهای مختلف با نظام های سیاسی بعضا متضاد با چالش های یکسانی در خصوص بحران ناشی از شیوع این بیماری رو به رو هستند، اما در فضای بین المللی که هفت هفته تا انتخابات آمریکا باقی است و انفعال اروپایی حتی قادر نیست در خصوص مقابله با ویروس کرونا به جمع بندی یکسانی برسد بیش از 30 روز اعتراضات متمرکز خیابانی در بلاروس در نهایت منجر به دیدار ولادیمیر پوتین و آلکساندر لوکاشنکو روسای جمهوری روسیه و بلاروس شد.

البته تکراری بودن سناریوهای غربی در مقابل تحولات در اروپای شرقی و دولت های که مواضع یکسانی با آمریکا اتخاذ نمی کنند همواره سوال بر انگیز بوده است چرا که با گذشت بیش از یک دهه از چالش انقلاب های رنگی در فضای پساشوروی عملا باردیگر شاهد تکرار داستان دوقطبی انتخابات و حمایت غرب از یک معلم زبان انگلیسی 38 ساله هستیم که بیشتر اوقات خود را در ایرلند گذارنده و حالا می خواهد بلاروس را هدایت کند، البته با کمک های غرب.

به نظر می رسد چالش ضعف شخصیت های سیاسی در فضای پسا شوروی در اروپا مساله ای باشد که در آینده نیز با آن مواجهه خواهیم بود این مهم از دو مساله نشات می گیرد نکته نخست آنکه مردم کشورهای اروپای شرقی دیگر به سیاست مدران سنتی رقبتی ندارد و از سوی دیگر نسل جدیدی از سیاست مداران هنوز پا به عرصه فضای سیاسی دراین کشورها نگذاشته اند که ریشه آن را باید در نبود احزاب و تشکل های جدید جستجو کرد، البته پیروزی زلسکی در اوکراین و حالا کاندید شدن سویاتلنا تیخانوسکایا در بلاروس موضوعی است که در فضا پساشوروی و آشفتگی به جای مانده از از سرمایه گذاری غرب برای تخریب نهاد های مدنی به جای مانده از دوران شوروی باید جستجو کرد.

اما در خصوص بلاروس و " برادری اسلاو ها " بحث های متنوعی مطرح است که یکی از آنها الحاق خاک بلاروس به روسیه مانند آنچه در کریمه رخ داد است تا نوعی همکاری مشترک مانند آبخازیا و اوستیا، به هر ترتیب غرب از گسترش نفوذ روسیه و استقرار نظامیان روسی خرسند نیست و هر جا بتواند یکی از حامیان کرملین را سرنگون کند یا حتی حضورش در قدرت را تضعیف کند توانسته است بر رقیب دیرینه خود پیروز شود.

اما لوکاشنکو شاید مانند معمر قذافی قصد داشت تا دل غرب را به دست بیاورد تا شاید حمایت های بیشتری از او در مقابل مسکو بکنند به همین خاطر پیش از  انتخابات ریاست جمهوری 9 آگوست خط و نشان های مختلفی را برای روسیه کشیده بود و به نظر می رسد لوکاشنکو قصد دارد تا مسیرش از از مسکو جدا کند.

از منظر اقتصادی این مهم چندان در آینده نزدیک قابل دست راسی نبود چرا که حتی با شکست ایده اتحادیه گمرکی هم بلاروس کماکان مناسبات اقتصادی ویزه ای با مسکو دارد.

اتحادیه گمرکی اورآسیایی که کشورهای روسیه، قزاقستان و بلاروس در آن عضو بودند و با بر هم ریختن اوضاع در  اوکراین شاکله خود را از دست داد و پس از آن به اتحادیه اورآسیایی شهرت یافت. اما در مجموع سیاست های که لوکاشنکو در قبال " بردار بزرگتر" پیش گرفت چندان مورد پسند مقامات کرملین واقع نشد و رفتارهای اروپایی ها به ویژه آلمان، فرانسه و انگلیس نشان داد آنها از لوکاشنکو با آغوش باز در مقابل فاصله گرفتنش از مسکو استقبال نمی کنند همین واقعیت و اعتراضات خیابانی لوکاشنکو را بر آن داشته تا مناسباتش با مسکو را تقویت کند و بلاخره به دیدار پوتین شتافت.

اما در وضعیت کنونی روسیه برای حفاظت از جایگاه خود در بلاروس بعید است بخواهد روی شخص لوکاشنکو سرمایه گذاری بیش از یک دوره بکند و مسکو احتمالا به دنبال راه حل های چون انتقال تدریجی قدرت به یک قوای مطمئن اما متفاوت است که بتواند سیاست های لوکاشنکو را در کوتاه مدت نقد و روابط با ثباتی را با مسکو در میان مدت و بلند مدت طراحی کند.

با توجه به ضعف اتحادیه اروپا و جایگاه بلاتکلیف ناتو در مواجهه با تحولات جهانی غرب بویژه آمریکا می گذرد روسیه باید برای حفظ بلاروس دو سناریو را به طور هم زمان در پیش بگیرد که مقابله با نهاد گرایی اتحادیه اروپا و تبلیغ این نهاد یکی از مهم ترین آنها به شمار می رود، از سوی دیگر مسکو باید جایگزینی مطمئن برای لوکاشنکو بیابد تا بتواند مسیر حرکت به سوی آینده را مطمئن تر پیش ببرد. در حال حاضر آشفتگی سیاسی در اوکراین و تغییرات احتمالی در لیتوانی روسیه را در پیشبرد اهدافش مصمم تر کرده است.

قطعا روسیه از تغییرات سریع در بلاروس حمایت نمی کند اما اینکه لوکاشنکو مقامی تشریفاتی در آینده بلاروس داشته باشد و جایگاه و موقعیتش حفظ شود امری است که به نظر می رسد روسیه آن را دنبال می کند. بلاروس در یک دوره دو ساله تا 2022 قادر است روند آماده سازی را برای تغییرات در راس هرم قدرتش شاهد باشد که بدون چراغ سبز روسیه این مهم قابل دستیابی نیست.

نویسنده: سید بهزاد اخلاقی کارشناس مسائل بین الملل

انتهای پیام/