مقصر ضعف‌های سریال "ایل‌دا" کیست؟/ سیمافیلم، تولیدکننده یا شبکه؟
تلویزیون اگر از تمرکزگرایی در تولید سریال خارج شود می‌تواند موفق‌تر باشد، مثلاً "ایل‌دا" که با همه امتیازهایش نتوانست موفق باشد نتیجه رویکرد تمرکزگرا است.
خبرگزاری تسنیم ــ مجتبی برزگر: چند روزی است سریال "ایل‌دا" به آنتن شبکه یک سیما رسیده اما انتقادهای زیادی را به‌دنبال خود داشته است. در گزارشی به عدم توجه به لهجه و گویش عشایری و لُری در این مجموعه تلویزیونی پرداختیم که در آن مطلب مجید مظفری بازیگر نقش صالح‌خان درباره فضاها و اتفاقاتی که می‌توانست "ایل‌دا" داشته باشد و ندارد، صحبت کرد، یا منتقدین دیگری که عدم شناخت مناسبِ کارگردان از موقعیت‌های عشایری و فقدان حضور بازیگران بومی و محلی در این سریال را فریاد زدند. حال در این گزارش به‌دنبال بررسی این نکته‌ایم که؛ مقصر این ضعف‌ها چه کسی یا کسانی‌اند؟
باید سریال‌سازی از تمرکزگرایی خارج شود
یکی از مشکلاتی که سریال‌سازان و حتی شبکه‌های تلویزیونی با آن مواجه‌اند، عدم کیفیت مناسبِ کارها و اشراف نامناسبی که گاهی گریبانِ بسیاری از کارها را گرفته، تمرکزِ بی‌حدوحصر ساخت سریال‌ها در سیمافیلم است. شاید یکی از نقاط ضعف مشهود در این سریال که انتقادِ بسیاری را به‌همراه داشته، همین اشراف نامناسب کارگردان و حتی دست‌اندرکاران امر است که باید منطقه لرستان و آداب و پوشش و رفتارهایشان را بهتر می‌شناختند.
تلویزیون می‌تواند به گذشته طلایی خود در عرصه سریال‌سازی برگردد اگر این تمرکزگرایی ساخت سریال از یک مرجع به مراجع دیگر هم برود و رقابت میان شبکه‌ها از بین نرود. شبکه‌ها نباید تنها پخش‌کننده باشند و ساخت و سفارش و تصمیم‌گیری درباره سریال‌سازی تلویزیون در مرکزی دیگر اتفاق بیفتد. شبکه‌ها با توجه به شناخت بهترِ مخاطبشان و کنداکتوری که هر روز با آن درگیرند بهتر می‌توانند برای ساخت برنامه و سریالشان تصمیم بگیرند؛ همان‌طور که برخی از سریال‌های سفارشی شبکه‌های سیما نشان می‌دهد باید سریال‌سازی در تلویزیون از تمرکزگرایی خارج شود.
برخی نادانسته واردِ این میدان می‌شوند
مشکلِ دیگر سریال‌سازی عدم شناخت مدیران است که نمی‌دانند؛ کدام کارگردان می‌تواند کدام فیلمنامه را به سرانجام برساند؟ آیا فضا و موقعیت سریال را می‌شناسد و یا نادانسته واردِ این میدان می‌شوند؟ شاید این عدم شناخت‌ها باعث می‌شود فیلمنامه‌های خوبِ سریال‌های تلویزیونی سرانجام خوبی در اجرا پیدا نکنند. البته در اکثر مواقع، سریال‌ها قصه‌ها و فیلمنامه‌های خوبی ندارند،
سریال‌هایی که می‌توانند با پژوهش و تحقیق کافی و کاربلدی کارگردان‌ها، سال‌ها مخاطب را با خودشان همراه کنند و به آثار ماندگار تلویزیون تبدیل شوند اما چون انتخاب‌ها در عرصه کارگردانی و عوامل تولید درست اتفاق نمی‌افتد و سریال‌ها عمدتاً مشاورین و کارشناسان متخصص درست و کاربلد ندارند بیشترِ آثار یا متوسط‌اند و یا زیرِ متوسط. اگر قرار است به‌راستی در تلویزیون تحولی ایجاد شود باید مدیران سرِ جای خودشان بنشینند، آن‌وقت خواهیم دید که تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌ها درست و اصولی اتخاذ می‌شوند.
نمایی از سریال "ایل‌دا"
ایل‌دای تلویزیون می‌توانست ارزشمندتر شود اگر!
این روزها برخی منتقدین خیلی زود، نقدِ سریال "ایل‌دا" را آغاز کرده‌اند، کاری که در نوشته و فیلمنامه بسیار درست حرکت کرده است اما قسمت‌های پخش‌شده نشان می‌دهد آن‌طور که باید و شاید در مرحله اجرا و کارگردانی، نتوانسته تا به اینجا توجه مخاطب را جلب کند. البته توانمندی راما قویدل (کارگردان ایل‌دا) در ساخت سریال بارها مخاطب را پایِ تلویزیون آورده است، مثل "دولت مخفی" و حتی کار مشترکش با بهروز افخمی در سریال "عملیات 125"؛ اما ضعف‌های "ایل‌دا" نشان می‌دهد که قویدل شناخت کافی و جامعی از عشایر، هموطنان لُر و مناطقی که فیلمبرداری شده، نداشته است، به همین خاطر، ملغمه‌ای چندگانه را در بازی‌ها، پوشش‌ها و لهجه‌ها شاهدیم.
بسیاری از منتقدین همچون "جبار آذین" اعتقاد دارند اگر از کارشناسان حرفه‌ای و محلی در صدر امور تولید سریال و بازیگران آن منطقه استفاده می‌شد راما قویدل می‌توانست از "ایل‌دا" سریال ارزشمند و به‌یادماندنی بسازد. ایل‌دای کنونی با وجود همه امتیازهای فیلمنامه‌ای به‌خاطر ضعف‌های مورد اشاره با کم‌تجربگی و ذوق‌زدگی آقای کارگردان در استفاده زیاد از انواع شات‌ها و هلی‌شات‌ها که به آن‌ها سخت وابسته است دچار لطمه شده و نتوانسته است در جایگاهی شایسته قرار بگیرد.
اگر قرار است به مرزنشینان احترام بیشتری گزارده شود...
برخی از منتقدینی مثل "شکرخدا گودرزی" اعتقاد دارند لرستان هنرمندان بازیگر توانمندی در سنین مختلف دارد که عوامل و دست‌اندرکاران می‌توانستند از آن‌ها برای ایفای نقش بهره ببرند. البته چند بازیگر از جمله فاطمه گودرزی و کورش سلیمانی و خسرو شهراز در این سریال با توجه به شناختی که از فضای روایی "ایل‌دا" دارند به‌خوبی انتخاب شده‌اند، اما بازیگری که در شمال تهران زندگی می‌کند و نمی‌داند ایل و ایلیاتی چیست و اصلاً شناختی از زندگی ایلیاتی ندارد چرا باید در این اثر به‌عنوان یک لُر از اهالی روستاهای این منطقه ایفای نقش کند؟
اگر قرار است به مرزنشینان احترام گزارده شود باید همه نکات ریز را در تولید یک سریال در نظر داشته باشند، اینکه در یک خانواده اعضای آن هر کدام به یک لهجه صحبت می‌کنند! کجا چنین چیزی سراغ دارید؟! اصلاً چنین چیزی منطقی است؟ و نشان می‌دهد که به جزئیات بی‌توجهی شده است.
چرا رقابت را از سریال‌سازی تلویزیون گرفتید؟
اسماعیل عفیفه تهیه‌کننده قدیمی تلویزیون که این روزها کم‌کار شده است و سریال "آبان" را به سرانجام نرساند درباره مشکلات سریال‌سازی تلویزیون به خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: وقتی طرح متمرکز کردن تولید سریال‌ها در سیمافیلم مطرح شده بود ما تعدادی از تهیه‌کنندگان مخالف بودیم و نظرمان را به مدیران تلویزیون دادیم. ظاهراً تصمیمش از قبل گرفته شده بود. آن موقع شبکه‌های یک، دو، سه و پنج کارهای نمایشی می‌ساختند و توجه سلایق مختلفی را به خودشان جلب می‌کردند. در مناسبت‌ها و فصل‌ها که سریال روی آنتن می‌رفت آن موقع شاهد رقابت‌های جذاب و دلچسب روی آنتن بودیم. هرکدام از عوامل تولید سریال‌ها و مسئولین مربوطه سریال‌سازی در شبکه‌های تلویزیون سعی می‌کردند از رقابت جا نمانند و کیفیت کار را بالاتر می‌بردند.
وی با اشاره به اینکه بر این باور بودند تمرکزگرایی جلوی فسادهای احتمالی را می‌گیرد، افزود: تمرکزگرایی به سریال‌سازی در تلویزیون ضربه زد و تولید کارهای نمایشی در سیمافیلم این شادابی و پویایی را از شبکه‌ها گرفت، چرا که کارهای نمایشی همه یک جا تولید می‌شود و آن عنصر رقابت وجود ندارد. شاید بیننده‌ها هم به‌طور نامحسوس متوجه شدند و رفته رفته سریال‌ها همشکل شدند. سوژه‌ها را سازندگان تکرار کردند و شاهد ریزش مخاطب بودیم. استدلال دوستان این بود که با تمرکزگرایی در عرصه سریال‌سازی، می‌توان جلوی فسادهای احتمالی را گرفت و به این واسطه قیمت تمام‌شده کارها را کنترل کرد.
فقدان چشم‌انداز در برنامه‌ریزی و اهدافِ تلویزیون
عفیفه در خصوص شتاب‌زدگی در ساخت سریال‌ها و بدون توجه به تحقیق و پژوهش، تأکید کرد: من بعید می‌دانم تلویزیون به چنین هدفی دست پیدا کرده باشد اما حتی اگر به چنین هدفی هم رسیده باشد به‌خاطر این هدف کوچک، هدف بزرگ‌تر یعنی رضایت انبوه مخاطبان را در عرصه سریال‌سازی از دست داده است. اگر می‌گویید شتاب‌زدگی و عدم تحقیق و پژوهش لازم در ساخت سریال، همه این‌ها برمی‌گردد به اینکه تلویزیون چشم‌انداز درازمدت ندارد. من بزرگ‌ترین مسئله را در این نکته می‌دانم که تمرکزگرایی در تلویزیون جواب نمی‌دهد و ضربانِ قلب رسانه با رقابت می‌تپد و آن را به گردش درمی‌آورد.
من عنصر رقابت را به‌نفع مخاطب می‌دانم
وی افزود: آن موقع که ما "میوه ممنوعه" را برای ماه مبارک رمضان می‌ساختیم هم این شتاب‌زدگی‌ها وجود داشت اما رقابت باعث می‌شد ما از کیفیت غافل نشویم. همه دست به دست هم می‌دادند و این حمیّت و همبستگی وجود داشت تا با وجود شتاب‌زدگی، کار با بهترین کیفیت به آنتن برسد. مدیر شبکه، مدیر گروه فیلم و سریال و دست‌اندرکاران امر پشتِ تولیدکنندگان بودند و اگر اشکالاتی هم در جریان پخش، به سریال وارد بود همه این دست‌اندرکاران پشتِ کار می‌ایستادند و دفاع می‌کردند. من عنصر رقابت را به‌نفع مخاطب می‌دانم و نباید این رقابت را از شبکه‌ها می‌گرفتند.
باید به مدیران شبکه‌ها اختیار عمل بدهند
تهیه‌کننده سریال "زمانه" درباره اصلاح رویکردهای تلویزیون خاطرنشان کرد: اگر تلویزیون تصمیمی برای اصلاح گرفته است، باید به مدیران شبکه‌ها اختیار عمل بدهند گروه‌های نمایشی خودشان را تشکیل بدهند و فیلمنامه‌های خودشان را تصحیح کنند، کارگردانان و تهیه‌کنندگانی را که می‌خواهند بر سر کار بیاورند و مثل گذشته و دوران طلایی سریال‌سازی تلویزیون، کارها مستقل و سریال‌سازی از این تمرکزگرایی و به‌نوعی انحصارگرایی خارج شود.
نمایی از سریال "ایل‌دا"
شاید "ایل‌دایی‌‌ها" عمدی فارسی حرف می‌زنند
مازیار معاونی منتقد تلویزیون درباره سریال "ایل‌دا" به خبرنگار تسنیم گفت: درست یا غلط به‌نظر می‌رسد راما قویدل کارگردان سریال "ایل‌دا" با اینکه سریال در فضای لرستان اتفاق می‌افتد قصد نداشته سریالی بسازد که بازیگران مکلف و مجبور به ادای لهجه و گویش لُری باشند. او سعی کرده است با سایر مختصات، موقعیت جغرافیایی، پوشش و چهره و نمایش برخی از موقعیت‌ها بر سنن و موقعیت جغرافیایی این منطقه تأکید کند و آن را به‌تصویر بکشد.
وی افزود: لهجه‌ای که در سریال "ایل‌دا" استفاده شده است مثل لهجه شخصی می‌ماند که عامدانه محلی صحبت نمی‌کند، مثل نسل‌های جدید افرادی که در اقصی نقاط ایران زندگی می‌کنند. اما پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها خودشان را مقیّد می‌دانند و خیلی دوست دارند با لهجه قدیمی‌تر صحبت کنند و نسل جوان به‌هرعلتی آن لهجه محلی را دون شأن و کلاس خودشان می‌دانند و فکر می‌کنند به‌زبان فارسی و رسمی صحبت کنند زیباتر است. در شیوه دیالوگ‌گویی بازیگران "ایل‌دا" به‌نظر می‌رسد کارگردان از این کار عمد داشته است. این عمد آیا منجر به بهبود کیفیت سریال خواهد شد، آیا منجر به این خواهد شد عده کثیری از بینندگان با آن ارتباط برقرار کنند یا نکنند؟
اگر لهجه درست ادا می‌شد...
معاونی خاطرنشان کرد: باید به کار زمان بدهیم، طبیعی است گویش و لهجه آن شهری که در آن فیلمبرداری شده است، درست ادا شود و تصنعی نباشد احتمالاً کار بهتری از آب در خواهد آمد، مگر اینکه رویکرد خاصی مدنظر کارگردان باشد که پس از پخش سریال قابل پرداخت دقیق‌تر و قضاوت منصفانه‌تر خواهد بود.
انتهای پیام/+
