گزارش// آموزش مجازی در کشورهای مختلف جهان چگونه است؟ / مدارس ایران آماده آموزش دیجیتال؟!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ تعطیلی ناخواسته مدارس و شیوع کرونا، مدارس را وارد فضای جدیدی از آموزش‌ها کرد که اقتضائات آن با کلاس‌های درس سنتی اختلاف بسیاری دارد.

حالا دیگر خانه هر دانش‌آموز، کلاس درس او و موبایل، ابزار آموزش است! در چنین فضایی، فاصله میان معلم و دانش‌آموزان رقم خورده و دیگر چارچوب حاکم بر کلاس‌های درس سنتی نمی‌تواند پاسخگوی فضای جدید در آموزش مجازی باشد.

آموزش مجازی اقتضائات خاص خود را دارد و ورود به این فضا نیازمند تغییر در نگرش معلمان و حتی دانش‌‌آموزان است شاید به همین دلیل نیاز بود که از سال‌ها قبل بسترهای آموزش در فضای مجازی فراهم می‌شد تا با اتفاقاتی مانند کرونا و در پارادایم جدید آموزشی غافلگیر نشویم.

به هر حال با ورود یکباره نظام آموزشی کشور به فضای آموزش مجازی هم‌اکنون معلمان و دانش‌آموزان، پیش نیازهای لازم برای استفاده صحیح از این فضا را نمی‌دانند و هنوز هم با همان نگاه سنتی، جریان آموزش مجازی در حال پیگیری است از سوی دیگر در بحث زیرساخت‌ها نیز کمبودهای قابل توجهی وجود دارد.

عدالت آموزشی از گذشته تا امروز اجرا نمی‌شود

در بحث کمبود زیرساخت‌ها برای ارائه آموزش مجازی به ویژه در مناطق محروم، حبیب الله دهمرده نماینده استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید:‌عدالت آموزشی در نقاط مختلف با توجه به شرایط جغرافیایی و توزیع نامناسب منابع از گذشته تا به امروز اجرا نمی‌شود بنده با وزیر ارتباطات جلسه مفصلی داشتم، در سیستان و بلوچستان برخی نقاط 70 تا 80 درصد اصلاً آنتن دهی موبایل وجود ندارد و در این شرایط برای مدارس آموزش مجازی هم داریم اما با کدام امکانات و زیر ساخت‌ها قابل تحقق است؟

نماینده استان سیستان و بلوچستان  در مجلس شورای اسلامی متذکر می‌شود: از نظر تئوری، حرف‌های قشنگی می‌زنند اما پرسش این است در نقاطی که اینترنت نیست یا خانواده‌ها به دلیل فقر به تلفن همراه یا برخی مواقع تلویزیون هم دسترسی ندارند، چگونه دانش‌آموز می‌تواند از آموزش مجازی استفاده کند؟ برخی طرح‌ها روی کاغذ خوب است اما در میدان عمل و  در نقاط دور دست و محروم چگونه می‌توانند از برنامه‌هایی که روزی کاغذ نوشته شده است بهره‌مند شوند؟ نتیجه این می‌شود که به اصطلاح " افراد چاق را چاقتر و افراد ضعیف را ضعیف‌تر" می‌کنیم.

البته کلاس‌های درس  مناطق روستایی و عشایری به دلیل کمبود زیر ساخت و به ویژه نبود ابزار "گوشی هوشمند" برای ارائه آموزش مجازی در سال تحصیلی جدید به شیوه حضوری برگزار می‌شود.

آخرین وضعیت ارائه توسط وزارت ارتباطات درباره پوشش شبکه تلفن همراه به تفکیک اپراتور در جدول زیر قابل مشاهده است:

اگر چه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر برخورداری از بهره فناوری آموزشی در سطح معیار با توجه به طیف منابع و رسانه‌های یادگیری "شبکه ملی اطلاعات و ارتباطات" و بهره‌مندی هوشمندانه از فناوری های نوین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی مبتنی بر نظام معیار اسلامی تأکید شده است اما نظام آموزش و پرورش برای استفاده از فناوری‌های نوین تا به امروز گام‌های مؤثری برنداشته بود.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. "کلیک کنید"

به دلیل کاستی‌های موجود که ارائه آموزش مجازی با کیفیت به دانش‌آموزان را با مشکلاتی مواجه می‌کند، کارشناسان از ضرورت ارائه آموزش ترکیبی "حضوری و مجازی" سخن می‌گویند تا ارتباط دانش‌آموزان با مدرسه به طور کامل قطع نشود و علاوه بر جرقه ترک تحصیل به ویژه در حاشیه شهرها شاهد تبعات روانی و اجتماعی دوری از مدرسه و از سوی دیگر استرس عدم آشنایی کافی با شیوه جدید آموزش "کلاس درس مجازی" بر دانش‌آموزان نباشیم.

 با تمام این مسائل باز هم برخی کارشناسان باور دارند در شیوه آموزش مجازی فرصت‌های مختلفی فراهم است و استفاده از این روش در دوره شیوع کرونا باعث شده است دریچه‌ای نو به روی سیاست‌گذاران و آموزشگران در سراسر دنیا گشوده شود که در ایران نمی‌توانیم بر آنها چشم ببندیم.

آنها معتقدند، آموزش‌های از راه دور این ظرفیت را دارا هستند که معلمان شیوه‌های خلاقانه‌تری برای آموزش و محتوای تعیین شده به کار گیرند. محتواهای جانبی در آموزش‌ها بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. دانش‌آموزان بیشتری به آموزش‌های باکیفیت‌تر دسترسی پیدا کنند. تعاملات آموزشی خارج از فضای کلاس بیشتر و موثرتر شود. برخی هزینه‌های آموزش کاهش یابد اما با وجود تمام این مزایا تأکید دارند هرگونه برنامه‌ریزی آموزشی در این رابطه  نیاز به فراهم بودن شرایط و امکانات اولیه دارد.

 در همین رابطه سازمان "همکاری‌های اقتصادی OCED" در گزارشی به بررسی "شاخص‌های جهانی آمادگی برای آموزش‌های دیجیتال" پرداخته است و در همین باره آزمون پیزا 2018 که توسط بخش آموزشی سازمان همکاری‌های اقتصادی برگزار می‌شود بخشی را به ارزیابی میزان فراهم بودن امکانات آموزش آنلاین در کشورهای شرکت‌کننده اختصاص داده است.

در این گزارش با اشاره به ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین در مدارس اشاره شده است: از آنجا که نسل‌های جدید دانش‌آموزان از کودکی با فناوری اطلاعات آشنا هستند، بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند امکانات بیشتری از کامپیوتر و  تجهیزات را وارد مدارس کنند همچنین "شکاف دیجیتالی" در آموزش همچنان نگران کننده محققان و سیاست گذاران است و مدارس هنوز هم باید در استفاده از این دستگاه‌ها شیوه‌های خود را بهبود ببخشند.

در این بررسی نقش شاخص آمادگی برای آموزش‌های دیجیتال در کشورهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است این شاخص‌ها عبارتند از پلتفرم مناسب آموزش آنلاین،‌ دسترسی دانش آموزان به مکانی آرام برای یادگیری در خانه، دسترسی به یک دستگاه کامپیوتر برای انجام تکالیف مدرسه دسترسی دانش آموزان به اینترنت مناسب، توانمندی فنی و حرفه‌ای معلمان در ارائه آموزش‌ها به کمک وسایل دیجیتال، فراهم بودن زمان کافی برای معلمان برای فراهم کردن طرح درس آنلاین، دسترسی معلم به منابع حرفه‌ای برای آموختن کار با ابزارهای دیجیتال و مشوق‌هایی به معلمان برای ارائه طرح درس‌های ویژه آموزش آنلاین و حمایت فنی مناسب از آموزش‌ها.

در بخشی از گزارشی که مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در شرح بیشتر این ماجرا به آن پرداخته آمده است: اطلاعات ارائه شده در این گزارش نشان دهنده میزان آمادگی و تمایل کشورهای مختلف به گسترش آموزش‌های از راه دور در مدارس یک سال پیش از همه گیری کرونا است.

بررسی آمادگی کشورها برای آموزش‌های دیجیتال

سه مؤلفه اصلی آزمون پیزا در این باره عبارتند از: دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، آمادگی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مدارس، توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور.

دسترسی 90 تا 100 درصدی دانش‌آموزان کشورهای توسعه یافته به کامپیوتر و اینترنت

درباره دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، در کشورهای توسعه یافته دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر 90 تا 100 درصد است.

در کشورهای منطقه مانند قزاقستان، عربستان و قطر این عدد نزدیک به 70 درصد است این دسترسی در ترکیه و برزیل نزدیک به 60 درصد گزارش شده است.

باید توجه داشت که این ارقام مربوط به دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر در خانه است و به دسترسی تلفن همراه و اینترنت مربوط نمی‌شود.

ظرفیت مدارس برای افزایش آموزش و یادگیری با استفاده از ابزار دیجیتال

دسترسی 80 تا 90 درصدی دانش‌آموزان در ترکیه، لبنان و تایلند به اینترنت

در مورد دسترسی به اینترنت نیز آمار، نشان دهنده دسترسی تقریباً 100 درصدی دانش‌آموزان به اینترنت در کشورهای توسعه یافته است و کشورهایی مانند ترکیه، لبنان و تایلند نیز حدود 80 تا 90 درصد دانش‌آموزان به نحوی دسترسی به اینترنت دارند.

دسترسی مدارس به پلتفرم مخصوص آموزش دیجیتال

  کشورهای نظیر سنگاپور، دانمارک، قطر، سوئد، شهرهای بزرگ چین، فنلاند، تایلند و آمریکا بیشترین آمادگی را در این زمینه دارا بوده‌اند به طوری که بیش از 70 درصد مدارس در این کشورها از پلتفرم‌های آموزش آنلاین استفاده می‌کنند.

در آلمان، فرانسه و ژاپن تنها 40 درصد مدارس پلتفرم آموزش آنلاین دارند

در مقابل در کشورهایی نظیر فرانسه، آلمان و ژاپن تنها 30 تا 40 درصد مدارس از این امکان برخوردار بوده‌اند.

لازم به ذکر است دسترسی به پلتفرم آموزش آنلاین مترادف با دارا بودن نرم افزار آموزش آنلاین نیست بلکه بدین معناست که مجموعه‌ای از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری و نهادی در مدرسه برای آموزش‌های آنلاین فراهم شده باشد.

توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور

نظرسنجی انجام گرفته از دانش‌آموزان درباره رضایتشان از توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور نشان می‌دهد که برخی کشورها از پیش توانسته‌اند معلمان را برای استفاده از اینترنت و ابزارهای دیجیتال و همچنین شیوه‌های آموزش مجازی آماده کنند، عمدتاً کشورها همان‌هایی هستند که برای تجهیز مدارس در زمینه پلتفرم‌های دیجیتال نیز تلاش‌های موثری انجام داده‌اند اما توانمندی معلمان در این زمینه در بسیاری از کشورها به حد مطلوب نرسیده است حتی در کشورهایی همچون آلمان، فرانسه، ژاپن، ایتالیا و سوئیس کمتر از 50 درصد معلمان توانمندی‌های لازم در این زمینه را دارا بوده‌اند.

30 درصد معلمان در کشورهای در حال توسعه توانایی ورود به آموزش مجازی را دارند

به طور کلی معلمان در بیشتر نقاط دنیا هنوز آمادگی ورود به عرصه آموزش دیجیتال را ندارند این اطلاعات نشان می‌دهد تنها حدود 30 درصد معلمان در کشورهای در حال توسعه توانایی ورود به عرصه آموزش‌های مجازی را دارا هستند لذا بخش مهمی از برنامه کشورها برای بهبود  آموزش‌های از راه دور در سال‌های آینده باید معطوف به توانمندسازی معلمان باشد.

 اطلاعات ارائه شده در گزارش "آزمون پیزا 2018" نشان می‌دهد که فارغ از سطح توسعه یافتگی کشورها و کیفیت آموزشی آنها عملکرد هر کشور در فراهم سازی امکانات آموزش از راه دور پیش از شیوع ویروس کرونا مطابق با سیاست‌های خاص آن کشور در حوزه آموزش عمومی بوده است.

آلمان، فرانسه و ژاپن هم سرمایه‌گذاری چندانی برای آموزش از راه دور نداشتند

کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه و ژاپن با وجود برخوردار بودن از سطح بالای آموزش عمومی، سرمایه‌گذاری چندانی در آموزش‌های دیجیتال و از راه دور انجام نداده‌اند به همین دلیل با وجود دسترسی نزدیک به 100 درصدی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، مدارس و معلمان آنها آمادگی مواجهه با شرایط پیش آمده در دوره ویروس کرونا را نداشته‌اند.

اوضاع مناسب آموزش از راه دور در این کشورها...

در این میان، معدود کشورهایی هستند که در زمینه آمادگی سیستم آموزشی و هم دسترسی دانش آموزان و ابزار یادگیری دیجیتال شرایط خوبی را دارند کشورهای منطقه اسکاندیناوی و دول کوچک اروپایی، کشورهای پیشرفته شرق آسیا و برخی کشورهای نفت‌خیز عربی آمادگی بیشتری نسبت به سایر کشورها در این زمینه داشته‌اند.

کشورهای در حال توسعه در زمینه دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر دچار مشکل‌اند و علاوه بر این بیشتر معلمان و اکثر مدارس آمادگی لازم برای ورود به عصر جدید آموزش را دارا نیستند با این تفاسر می‌توان کشورها را به چهار دسته عمده تقسیم کرد: کشورهای آماده و توانمند، کشورهای مستعد، کشورهای با آمادگی کم و کشورهای ناآماده.

برآوردی از وضعیت ایران در آمادگی برای آموزش دیجیتال

قضاوت دقیق در مورد آمادگی ایران برای ورود به آموزش‌های از راه دور به دلیل فقدان اطلاعات رسمی میسر نیست اما داده‌ها و اطلاعات تخمینی نشان می‌دهد تا پیش از شیوع ویروس کرونا ایران همچنون اکثر کشورهای در حال توسعه، آمادگی کافی برای ورود به آموزش‌های از راه دور را دارا نبوده است.

آمادگی معلمان در ایران برای آموزش از راه دور 30 تا 40 درصد

با وجود دسترسی 90 درصدی به اینترنت، دسترسی به ابزارهای الکترونیک یادگیری دیجیتال در ایران 60 تا 70 درصد تخمین زده می‌شود همچنین با توجه به عدم ارائه آموزشهای مرتبط ضمن خدمت، آمادگی آموزشی و فنی معلمان برای ارائه طرح درس‌های از راه دور دیجیتال همچون سایر کشورهای در حال توسعه بین 30 تا 40 درصد برآورد شده است.

در زمینه دسترسی مدارس دولتی به امکانات آموزش مجازی نیز، امکانات مدارس محدود به تجهیز یک کلاس به امکانات آموزش دیجیتال بوده است ولی در عمده مدارس از این امکانات برای راه اندازی بخش آموزش‌های دیجیتال استفاده نشده است و اکثر مدارس آمادگی ورود به عرصه آموزش دیجیتال را نداشته‌اند.

انتهای پیام/