سقوط آزاد تیراژ کتاب کودک به ۳۰۰ نسخه/ نویسندگان دل و دماغ کار کردن ندارند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مجموعه «آخر صف» از تازه‌های دفتر نشر معارف است که درباره زندگی حضرت محمد (ص) برای گروه سنی نوجوان نوشته شده است. محمود پوروهاب که از جمله نویسندگان پرکار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است، در این اثر با زاویه دید جدیدی به بخشی از زندگی حضرت محمد (ص) پرداخته است.

طی سال‌های گذشته تلاش‌های متعددی در جهت خلق اثر در حوزه ادبیات دینی و آیینی برای گروه سنی کودک و نوجوان انجام شده است، اما به اعتقاد برخی از کارشناسان از اواخر دهه 80 به این سو، بسیاری از کارهایی که با این عنوان در بازار کتاب کودک توزیع می‌شود، از خلاقیت و کیفیت لازم بی‌بهره‌اند. گرایش ناشران به انتشار کتاب‌های به اصطلاح زرد و بی‌رمق دینی، سبب شده تا بسیاری از آثار منتشر شده در سال‌های گذشته در صدد رفع نیازهای مخاطب کودک و نوجوان امروز نباشند. افزایش قیمت کاغذ و دیگر ملزومات چاپ و روشن نبودن آینده این صنعت زیر سایه کرونا نیز مزید بر علت شده است. برخی از ناشران با در نظر گرفتن آینده بازار و تحت تأثیر افزایش و نوسانات قیمت کاغذ، میزان چاپ آثار خود را کاهش داده‌اند.

کتاب «آخر صف» که از تازه‌ترین تلاش‌ها برای به تصویر کشیدن بخشی از زندگی رسول خدا، حضرت محمد (ص) است، تلاش دارد تا فارغ از این موضوعات با ایجاد فضای مناسب و با نوآوری به بخش مهمی از زندگی ایشان، یعنی هجرت از مکه به مدینه بپردازد. نویسنده برای این منظور، از راویانی بهره برده که برای مخاطب نوجوان تازگی دارد.

خبرگزاری تسنیم به مناسبت انتشار این اثر با پوروهاب به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

*تسنیم: آقای پوروهاب، کتاب «آخر صف» که اخیراً از سوی نشر معارف منتشر شده، از جمله کتاب‌های جدید درباره زندگی حضرت محمد (ص) است. کمی درباره موضوع این اثر که در چهار روایت تنظیم شده، توضیح دهید.

کتاب «آخر صف» در چهار روایت به بخشی از زندگی پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد. این اثر در واقع بر چگونگی هجرت حضرت محمد(ص) از مکه به مدینه متمرکز است. روایت اول تا چهارم هر کدام بخشی از این برهه زندگی از رسول خدا(ص) را روایت می‌کند.

روایت اول از زبان بلال حبشی در زمانی که مسلمانان در شعب ابی طالب حضور دارند، روایت می‌شود. روایت دوم کتاب از زبان یکی دیگر از صحابه با نام «ارقم ابن ابی ارقم» روایت می‌شود. معمولاً جلسات مسلمین در روزهای ابتدایی دعوت علنی پیامبر، در خانه ارقم برگزار می‌شود و در واقع او این خانه را در اختیار مسلمانان قرار می‌دهد. او در این بخش چگونگی پیمان بستن اهل مدینه با رسول خدا(ص) را روایت می‌کند.

در روایت سوم داستان از زبان کسی به نام عبدالله ابن اریقط نقل می‌شود که مسئولیت رساندن پیامبر(ص) از مکه به مدینه را برعهده دارد. معمولاً از این شخص در تاریخ یاد نشده است. جالب اینجاست که خود رسول خدا(ص) پیغام دادند که به این شخص بگویند که ایشان را در خروج از مکه به سمت مدینه راهنمایی کند. عبدالله ابن اریقط شترچران بود و در کنار آن، به کار خرید و فروش شتر نیز می‌پرداخت؛ به همین دلیل راه‌ها و میان‌برها را خوب می‌شناخت و در ابتدای امر، نسبت به کفار و مسلمانان اظهار بی‌طرفی می‌کرد اما دل در گرو محبت پیامبر(ص) داشت.

روایت چهارم که به نظرم از دیگر روایت‌ها زیباتر است، روایت دو شخصی است که زودتر از دیگران به مدینه هجرت کردند. می‌دانیم که مسلمانان به صورت گروه گروه از مکه به سمت مدینه خارج می‌شدند و خود رسول خدا(ص) جزو آخرین افرادی بودند که از مکه خارج شدند.

یکی از دو نفری که در روایت چهارم به آنها پرداخته شده، برادر ناتنی ابوجهل است. این دو از جهت مادری با هم برادر بودند، ابوجهل همراه برادر دیگر خود به نام حارث به مدینه می‌رود و به برادری که هجرت کرده می‌گوید که مادرش بیمار است و قسم خورده تا او را ندیده، لب به غذا نزند. او هم چون به مادرش علاقه داشت، فریب این دو برادر را می‌خورد و همراه آنها می‌شود. در راه متوجه می‌شود که فریب خورده اما دیگر دیر شده بود، ابوجهل به همراه حارث او را در بند کرده و در محله‌های مکه می‌چرخانند. سرانجام پیامبر(ص) کسی را از مدینه می‌فرستد تا او را آزاد کنند. به هر حال این شخص آزاد می‌شود و او که اولین‌ نفر بود که وارد مدینه شد، در آخر صف مهاجران قرار می‌گیرد. عنوان کتاب نیز بر همین اساس انتخاب شده است.

*تسنیم: برای نگارش کتاب از چه منابعی بهره بردید؟

منابعی که برای نگارش این کتاب استفاده شده، عموماً منابع درجه اول هستند. از «تاریخ پیامبر اسلام(ص)» نوشته محمد ابراهیم آیتی و «سیره صحیح پیامبر اسلام(ص)» از جعفر مرتضی عاملی با ترجمه حسین تاج‌آبادی گرفته تا مروج الذهب مسعودی با ترجمه ابوالقاسم پاینده و ... . ضمن اینکه کار من بیشتر متمرکز بر حوزه داستان‌های آیینی است که برای این منظور، آثار متعددی را در سال‌های گذشته در این رابطه مطالعه کرده‌ام؛ به همین دلیل حضور ذهن در این رابطه دارم.

*تسنیم: یکی از ویژگی‌های کتاب «آخر صف» تلاش شما برای پرداختن به زندگی رسول خدا، حضرت محمد (ص) از زاویه دید جدیدی است. ایجاد تنوع و توجه نویسنده به چگونگی ورود به یک موضوع در حوزه ادبیات کودک و نوجوان از اهمیت بسیاری برخوردار است. به نظر شما کتاب‌هایی که طی سال‌های اخیر در حوزه ادبیات دینی منتشر می‌شوند، چقدر به این مسائل توجه دارند؟

کتاب «آخر صف» متناسب با گروه سنی نوجوان نوشته شده است. نویسنده برای نوشتن در این رابطه برای گروه سنی کودک و نوجوان، باید به موضوعاتی توجه کند که متناسب نیاز امروز کودکان و نوجوانان باشد. برای گروه سنی کودک، تمرکز بیشتر نویسنده بر موضوعات اخلاقی است؛ زیرا پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) برای کودکان الگوی اخلاقی هستند. اما نویسنده برای بیان این موضوعات باید زمینه‌سازی و فضاسازی کند، در غیر این صورت بچه‌ها با کتاب همراه نمی‌شوند.

نویسنده ادبیات کودک و نوجوان باید در خلال فضاسازی‌هایی که انجام می‌دهد، پیام مورد نظر را نیز ذکر کند. مثالی در این رابطه می‌زنم؛ می‌خواهیم برای کودکی جشن تولد برگزار کنیم. ابتدا فضا را آماده می‌کنیم، از کاغذ رنگی و ... استفاده می‌کنیم و فضا را آماده می‌کنیم تا به او بگوییم که ما برای تو احترام قائل هستیم. در داستان هم همین است. فضاسازی نویسنده خیلی اهمیت دارد. بمباران ذهن کودک خوشایند او نیست.

نویسندگان خوب و مذهبی مانند دانشمند، سرشار، ملامحمدی و ... داریم که در سال‌های اخیر توانسته‌اند آثار متعددی برای گروه سنی کودک و نوجوان خلق کنند. چنین شخصیت‌هایی کارکشته هستند و ماهرند. آثاری که توسط این دست از نویسندگان منتشر می‌شود، در بین مخاطبان جای خود را باز کرده‌اند. در مقابل این گروه، افراد دیگری هم هستند که می‌نویسند اما تجربه لازم را ندارند.

بعضی از ناشران از گروه دوم نویسندگان استفاده می‌کنند تا فقط جنسشان جور شود. سعی نمی‌کنند که از نویسنده بهتری کتاب منتشر کنند. آنها می‌خواهند با مایه و پول کمتری، کتاب منتشر کنند، به همین دلیل سراغ نویسندگان بی‌نام و نشان‌تر می‌روند. موضوعی را به این دست از نویسندگان می‌دهند و کتاب را با رنگ و لعاب خاصی هم منتشر می‌کنند و محتوا آنقدر برای این دسته از ناشران در اولویت قرار ندارد.

*تسنیم: به نظر می‌رسد که مسئله کاغذ و مشکلاتی که در حوزه چاپ و نشر در سال‌های اخیر وجود دارد و در چند ماه گذشته زیر سایه کرونا بیشتر هم شده، بر این موضوع بی‌تأثیر نباشد.

البته همین‌طور است. وضعیت کاغذ و چاپ بد است و ناشران عموماً کتاب چاپ نمی‌کنند. تیراژ کتاب کودک و نوجوان که در چند سال قبل 10 هزار نسخه بود، الآن به 200 تا 300 نسخه رسیده است. در چنین شرایطی دل و دماغی برای نویسندگان باقی نمانده است تا بخواهند اثر جدیدی بنویسند و کار جدیدی منتشر کنند. معیشت نویسندگان نیز در چنین شرایطی در خطر است. در مرحله اول باید این دست از مشکلات را رفع کرد.

یکی از کتاب‌های من اخیراً به چاپ دوم رسیده که ناشر آن را با قیمت 120 هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها کرده است. چه کسی کتاب با قیمت 120 هزار تومان می‌خرد؟ ناشر هم مجبور است تیراژ کتاب را کمتر کند. تا وقتی این مشکلات اساسی حل نشود، نمی‌توان بر کیفیت کتاب‌ها تمرکز چندانی کرد.

همه نویسندگان برای چاپ کتاب‌هایشان با مشکل مواجه هستند. حتی اگر ناشری کتاب را منتشر کند، با این تیراژ برای نویسنده به صرفه نیست. الآن نشر معارف که یکی از ناشران خوب در حوزه کتاب است، کتاب «آخر صف» را در هزار نسخه منتشر کرده است. کانون پرورش فکری تا سه سال پیش کتاب‌هایم را در هشت هزار یا 10 هزار نسخه منتشر می‌کرد، اما الآن رسیده به 300 نسخه؛ آن هم کودک و به صورت رنگی.

انتهای پیام/