همدان ـ گنجینه ماندگار(۱)| "ملاحسین مختارانی" واقف گمنام مدرسه و کتابخانه آخوند را بیشتر بشناسیم
گروه استانها ــ شاید کمترکسی بداند که بانی و واقف مدرسه و کتابخانه آخوند یا همان حوزه علمیه آخوند، ملاحسین مختارانی اردستانی از بزرگان مجتهدین و فقهای همدان بود که دست بالایی در مباحث اصول و کلام داشت و در همدان حاکم مذهبی به شمار می‌آمد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، شاید کمتر کسی بداند که بانی و واقف مدرسه و کتابخانه آخوند یا همان حوزه علمیه آخوند ملاحسین فرزند ملا احمد مختارانی اردستانی است. ملاحسین از بزرگان مجتهدین و فقها همدان بود و دست بالایی در مباحث اصول و کلام داشت و در کلام نیز دارای رأی بود کما اینکه در همدان حاکم مذهبی به شمار می‌آمد.
خسرو محمدی کارشناس و پژوهشگر وقف و امور خیریه در همدان در گفت‌وگو با تسنیم ماجرای ساخت این مرکز به دست این عالم جلیل‌القدر را گونه تعریف می‌کند: ایشان اقدام به برپایی حوزه علمیه آخوند کرده، در سال 1240 نیز آن را راه‌اندازی کرد و گرمابه‌ای نیز در کنار آن ساخت. سپس محمدشاه قاجار که به ایشان ارادت داشت از این عالم بزرگ خواست تا مسجدی نیز به این مجموعه اضافه کند که آن را مسجد شاه نامیدند.
وی افزود: هنوز کار ساختمان آن به پایان نرسیده وبهره‌برداران سپرده نشده بود که محمدشاه قاجار از دنیا رفت و به دلیل نبود اعتبار که محمدشاه ضمانت آن را کرده بود کار به پایان نرسید. تا سال‌ها دیوارهای این بنا همچنان باقی بود تا در دوران رضاخان از آجرهای آن برای ساخت مدرسه نوبنیاد نصرت استفاده کردند و مسجد شاه برای همیشه از نقشه شهر همدان خارج شد.
این کارشناس امور وقف که در این زمینه پژوهش‌های گسترده‌ای انجام داده است، عنوان کرد: بعدها مرحوم آیت الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی(ره) در دوران پهلوی دوم مدرسه ساخته‌شده به دست ملاحسین را بازسازی کرد و جان تازه‌ای به آن بخشید.
کتابخانه غرب (آیت‌الله ملاعلی معصومی همدانی)
محمدی درباره ماجرای شکل‌گیری کتابخانه مدرسه آخوند نیز اظهار داشت: کتابخانه غرب یکی از کتابخانه‌های کهن و ارزشمند شهر همدان است که در دوران پهلوی برپاشده و به بهره‌برداری رسیده است. این کتابخانه در خیابان شهدا و در محل حوزه علمیه مرحوم آیت‌الله آخوند همدانی قرار دارد. ارزش این کتابخانه که بارها بازپیرایی و بازسازی‌شده است به کتاب‌های ارزنده به‌ویژه نسخه‌های خطی کمیاب موجود در آن است. کتاب‌های این کتابخانه در سه‌طبقه و به شکلی چینش شده‌اند که یک طبقه مخزن و طبقات دیگر برای طلاب و همگان قابل‌استفاده باشد.
تاریخچه ساختمان کتابخانه غرب
وی مطرح کرد: کتابخانه‌ها در ایران بیشتر به‌عنوان بناهای مکمل کاخ‌ها، حوزه‌ها و مدرسه‌ها در نظر گرفته می‌شد. این به آن معنا نیست که کتابخانه‌ها ارزش کمتری نسبت به دیگر بناها ازجمله بناهای حکومتی و مدرسه‌ای داشته‌اند بلکه برعکس کتابخانه‌ها ساختمان‌هایی بوده‌اند که به آن بناها اعتبار و شخصیت می‌داده‌اند به همین دلیل کتابخانه‌های سلطنتی در قزوین و تبریز و هرات به‌عنوان کانون‌های فرهنگی و ادبی شاهانه به شمار می‌آمدند.
این کارشناس و پژوهشگر وقف و امور خیریه گفت: در دوران معاصر (پهلوی) رویدادی در همدان روی داد که سبب دگرگونی بنیادین در حوزه ساخت کتابخانه و نگهداری نسخه‌های خطی شد. در سال 1321 و پس از بازسازی مدرسه علمیه آخوند، افراد بسیاری وارد این حوزه شدند تا در آنجا به تحصیل علوم اسلامی بپردازند. شهر همدان در آن دوران در حال گسترش بود به همین دلیل نیاز مردم به مراکز فرهنگی ازجمله کتابخانه‌ها نیز بیشتر می‌شد.
وی افزود: آیت‌الله ملاعلی معصومی همدانی که از سوی علمای قم مسئولیت این مرکز را به عهده داشت در همان آغاز کار وجود کتابخانه‌ای با امکانات مناسب را در همدان و در حوزه علمیه را لازم می‌دید. ایشان با تهیه تعدادی کتاب و قرار دادن آنها در کتابخانه کار را آغاز کردند.
محمدی عنوان کرد: در سال 1331 حیاط بزرگی در کنار مدرسه آخوند بنا بر وصیت مرحوم حاج محمدجواد کرمانشاهچی در اختیار آیت‌الله آخوند قرار داده شد، ایشان قسمت جنوبی ساختمان اهدایی را به کتابخانه اختصاص داد. ازآن زمان تا به امروز همه آن مجموعه به «کتابخانه و قرائت‌خانه عمومی غرب» مدرسه آخوند همدان، مشهور است.
وی ادامه داد: پس از جمع‌آوری کتاب‌ها نیاز بود تا قرائت‌خانه‌ای برای آن در نظر گرفته شود. به همین منظور طبقه دوم حجره‌های شرقی مدرسه آخوند که مشرف بر هر دو حیاط (حیاط مدرسه و حیاط اهدایی) بود، برای این هدف در نظر گرفته شد، هزینه ابتتدایی این طرح به درخواست محمدجواد مسعود از مرحوم حاج‌آقا حسین رضوی از محل ثلث مرحوم حاج سید هاشم نجفی با موافقت آیت‌الله آخوند و جلب رضایت همسر موصی که هر سه از اوصیاء بودند، تأمین شد و بقیه مخارج آن نیز به‌وسیله دیگر خیرین در اختیار آیت‌الله آخوند قرار داده شد تا اینکه سالن مزبور به شکل مناسب و با نور و دید کافی به ابعاد 14*7 متر ساخته پرداخته و به بهره‌برداری رسید.
این کارشناس و پژوهشگر وقف و امور خیریه افزود: سال بعد در اثر زلزله مهیب فارسجین و پیرامون آن‌که مختصر تکانی نیز به شهر همدان داده شد ساختمان مخزن کتابخانه (اتاق‌های جنوبی منزل اهدایی) دچار شکست شد تا آنجا که ماندگاری آن ساختمان نیمه شکسته دور از ذهن به نظر می‌رسید.
وی توضیح داد: محمدجواد مقصود که یکی از متصدیان کتابخانه بود و تلاش‌های بسیاری در جهت برپایی آن صورت داده بود از آیت‌الله آخوند درخواست بازسازی نوین مخزن کتابخانه را کرد. البته مقاومت‌های بسیاری شد تا این تصمیم عملی نشود چراکه نخست هزینه آن با توجه به آن زمان بسیار و در حدود 90 هزار تومان برآورد شده بود و در مرحله دوم محل مستقلی جهت تأمین مخارج آن وجود نداشت تا آن هزینه را بر گردن بگیرد.
محمدی افزود: در پایان با تلاش‌های آقای مقصود و آیت‌الله آخوند تصمیم پایانی گرفته شد. ساختمان پیشین به‌کلی تخریب و ساخت ساختمان نو آغاز شد. ساخت ساختمان نو یک سال و نیم به طول انجامید، در تمام این مدت همه‌روزه درهای کتابخانه طبق روال همیشگی بر روی همگان باز بود. کار ساختمانی مخزن کتابخانه با اضافه کردن مقداری از مساحت حیاط به آن، به طرز مناسبی و پیوسته به سالن قرائت‌خانه در دوطبقه (هر طبقه با ابعاد 5/6*14 متر) انجام و هزینه‌های آن از طرف اهالی همدان کم‌کم تأمین شد و سپس همه کارهای مکانیکی آن‌هم از قبیل تهیه قفسه‌های چوبی و فلزی و جعبه فیش‌های متعدد و فلزی و میز و صندلی قرائت‌خانه و فهرست‌های نوین برگه‌ای و تلفن و ملزومات دیگر پایان یافت.
به گزارش تسنیم، امروزه ساختمان کتابخانه غرب در چهار طبقه و با امکانات مناسب در دسترس طلاب و همگان است. امکانات این کتابخانه شامل: مخزن، قرائت‌خانه، آسانسور، سیستم جست‌و‌جوی رایانه‌ای، کتابدار، سیستم تهویه و گرمایشی و سرمایشی و غیره است. این کتابخانه به دو صورت کتابخانه باز (OPEN) و بسته (CLOSE) اداره می‌شود به شکلی که نسخه‌های خطی و برخی کتاب‌های نفیس در مخزن نگهداری می‌شوند و مطالعه آنها تنها در همان مکان امکان‌پذیر است ولی دیگر کتاب‌های این مجموعه را برای مطالعه می‌توان به امانت برد. این کتابخانه در محل حوزه علمیه و روبه‌روی در ورودی اصلی قرار دارد.
انتهای پیام/742/س
