نامهربانی با یارِ مهربان در ایام کرونا؛ با کتاب به استقبال قرنطینه برویم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز،  مدیریت شهری و متولیان فرهنگی شیراز، چند سال گذشته را صرف ترویج فعالیت‌‎های کتابخوانی، ایجاد‎ باغ کتاب و شبکه شهروندان دوستدار کتاب، تاسیس کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان و بازسازی قدیمی‌‏ترین کتابخانه در جنوب ایران و اهدای نخستین جایزه کتاب سال استان فارس و برنامه ویژه تقدیر از مفاخر ادبی شیراز کردند تا خود را در زمره مدعیان جدی این عنوان پیش ببرد.

تا اینکه موفق شدند شیراز را صاحب این عنوان کرده و حتی شهردار شیراز را بر آن داشت که این عنوان را تا انتخاب شیراز به عنوان پایتخت کتاب جهان پیگیری کند اما چرا با آغاز محدودیت‌های کرونایی جدید  از دیروز، به جای فرصت مطالعاتی به سمت فضای مجازی می‌رویم؟ 

قطار شهر کتاب ایران که لوکوموتیورانش این بار شیراز است تا دو روز گذشته در هفته کتابخوانی توقف داشت و با اجرای نزدیک به 30 برنامه توسط سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد از جمله پویش «کتاب گردشگر»، اهدای کتاب به نابینایان، رونمایی از نخستین اتوبوس سیار کتاب با عنوان «مسیر دانایی» و گشایش کتابخانه عمومی و سالن مطالعه استاد بهمن بیگی به عنوان غنی‌ترین کتابخانه جنوب کشور(در حوزه تاریخ و ادبیات) مجددا شروع به حرکت کرد اما همچنان  موانعی حرکت این قطار را با کندی مواجه ساخته و مشکلاتِ قهرمانان اصلی این عنوان یعنی کتابخوان‌ها، ناشران  و کتابفروش‌ها مانع از ادامه حرکت شتابانِ این قطار شده است.

وقتی نفس‌های یار مهربان به شماره می‌افتد

سال گذشته سال خوبی برای نشر نبود‌. با شروع تحریم‌ها  و کمبود کاغذ وارداتی، قیمت چاپ کتاب نیز بالا  رفت و  با نرخ گذاری قیمت دلار تحت عنوان دلار 4200 (دلار جهانگیری) و تخصیص آن به کالاهای وارداتی، مافیای کاغذ هم دست به کار شد و با به جیب زدن مابه التفاوت بین ارز رسمی و ارز آزاد و رقابتی و سپس به دست گرفتن بازار واردات کاغذ و دریافت ارز دولتی و صرف آن در مواردی به جز کاغذ و یا  خرید کاغذ با ارز دولتی و فروش آن در بازار آزاد به قیمت روز دلار یا احتکار آن که در سایه عدم نظارت جدی نهادهای مسئول بر نحوه‌ واردات و عرضه‌ کاغذ‌های دولتی رخ داد، بحران کاغذ را سبب شد. تا جایی که به گفته هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران از 200 هزار تن  واردات کاغذ با ارز دولتی در سال 97 تنها 14 هزار تن توزیع شد 184 هزارتن گم شد.

ناشران شیراز هم  همانند ناشران سراسر کشور، در دو سه سال اخیر به ویژه سالی که شیراز مدعی جدی عنوان پایتختی کتاب ایران بود در تأمین مهمترین مواد اولیه خود یعنی کاغذ با بحرانی جدی مواجه شدند‌ و در سایه بحران کاغذ بسیاری از ناشران تولیدات خود را کاهش دادند.

این کاهش هم در تعداد عناوین چاپ اول و تجدید چاپی دیده می‌شد و هم در کاهش شمارگان. آشفته بازار بازار کاغذ حتی کار را به آنجا کشاند که باعث انتقاد مقام معظم رهبری از وضعیت حاکم بر بازار کاغذ شد و توصیه‌های حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب حین بازدید از سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال گذشته و توصیه اکید ایشان به لزوم حل مشکل کاغذ ناشران نشانگر اهمیت این موضوع بود اما مشکل کاغذ همچنان گریبان‌گیر ناشران کتب و مدیران جراید و مطبوعات باقی ماند و روز به روز حادتر شد.

بیکاری فعالان حوزه  کتاب و نشر و جراید، از صحاف و روزنامه‌نگار و خبرنگار و عکاس گرفته تا کتابفروش و ناشر و تایپیست و ویراستار و نویسنده و مترجم ، آسیب‌های جدی به وضعیت فرهنگ شهر کتاب ایران زد و در ادامه، کرونا هم آب سردی ریخت بر پیکر بی‌جان کتاب و دوستداران کتاب در شیراز. پای صحبت‌های فعالان این حوزه می‌نشینیم:

حال ناشران شهر کتاب خوب نیست

مسئول کتابخانه خانه مطبوعات و رسانه‌های استان فارس در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم بیان کرد: رسیدن به عنوان شهر دوستدار کتاب یا پایتخت کتاب موضوعی است که همگان با شنیدن نام شیراز باید یادشان به آن بیافتد، همانطور که با شنیدن نام سعدی و حافظ یادمان به شیراز می‌افتد.

این فعال فرهنگی رسانه‌ای  و عضو هیئت رئیسه خانه مطبوعات فارس معتقد است در کنار برنامه‌های کوتاه مدت و زودبازده، باید به برنامه‌های بلندمدت و عمیق‌تر هم فکر کرد و قطعاً این مهم در دستور کار مدیران شهرداری، کتابخانه‌های عمومی، فرهنگ و ارشاد، استانداری و همه مدیران استان باید باشد.

پیشنهاد موثری که غیاث ملک حسینی درباره ترویج فرهنگ کتابخوانی و حمایت از فعالان حوزه کتاب می‌دهد این است که با یک برنامه‌ریزی  کلان، همه دستگاه‌ها مکلف شوند بخشی از اعتبارات خود را به ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی اختصاص دهند و هر سازمانی برای ابواب جمعی و همچنین ارباب رجوع‌های خود مسابقه‌ها و جشنواره‌های کتابخوانی ماهیانه و یا فصلی برگزار کند و حتی  برای کسانی که کتاب‌ها را می‌خوانند پاداش‌های مادی و غیرمادی ویژه در نظر بگیرند.

ملک حسینی اذعان دارد که ایجاد عادت به مطالعه در ابتدا نیاز به مشوق‌هایی دارد، اما بعد از اینکه عادت ایجاد شد، افراد بدون پاداش هم همچنان به کار کتابخوانی خود ادامه می‌دهند و تاکید براین است که همه دستگاه‌های اجرایی در این حوزه ورود کنند تا جامعه هدف هر دستگاه با کتاب و کتابخوانی درگیر شود و یکی از فرصت‌هایی که می‌تواند به توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی کمک کند همین شرایط کرونایی است که بخشی از کارمندان دولت و فعالان اقتصادی در دورکاری و یا تعطیلی به سر می‌برند و نیاز به سرگرمی‌های مفید دارند.

برگزاری جلسات آنلاین کتابخوانی در بین کارکنان دستگاه‌های اجرایی و ترویج فرهنگ دُور خوانی دیگر پیشنهاد این فعال فرهنگی است.

برخلاف روال معمول به سبب اینکه حوزه نشر به روز و مدرن شده این بار به جای پیشکسوتان این حوزه به سراغ یکی از ناشران موفق و جوان شیراز رفتیم. درنا کاظمی دوست، یکی دیگر از دوستداران کتاب به تسنیم  می‌گوید: بهترین خبری که طی سال‌های اخیر در حوزه نشر شنیدیم خبر محمد سلگی مدیرکل توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد مبنی بر محول شدن صدور مجوز نشر کتاب به استان فارس بود و با وجود اینکه استان فارس در روند اعطای مجوز به کتاب مستقل عمل می‌کند و متولیان امر در استان فارس از سابقه و دانش خوبی برای این امر برخوردارند اما همچنان  به سبب  اینکه برخی  مراحل و تشریفات اداری مشروط به نظر و رای پایتخت است گاهی روند اخذ مجوز کتاب‌ها کشدار می‌شود.

وی الکترونیکی شدن و به تبع آن کوتاه‌تر شدن فرآیند اعطای مجوز، اعطای «توکن» (امضای دیجیتال مختص ناشران) به ناشرین را از جمله بهترین خبرهایی می‌داند که کام ناشرین  و فعالان حوزه کتاب در شیراز را در سال‌های اخیر شیرین کرده است.

 حذف ناشر مولف‌ها از فرایند اخذ مجوز و تهیه و نشر کتاب که سبب غیر حرفه‌ای شدن کار در کلیه مراحل می‌شدند و انتشار کتابهایی با این عنوان، کار کلیه ناشرین را نیز زیر سوال می‌برد و سبب افت کیفی آثار منتشر شده  و افزایش میل به کتاب سازی توسط افراد غیر حرفه‌ای می‌شد نیز دیگر اتفاق خوبی بود که به عقیده وی در حوزه نشر افتاد.

مدیر انتشارات آی درنا، در ادامه گریزی هم به مشکلات حوزه نشر کتاب زده و سیر صعودی قیمت کاغذ و خدمات چاپ طی سال‌های گذشته، روی آوردن مردم به فضای مجازی و مطالعه کتاب‌های صوتی و دیجیتال،کاهش سرانه مطالعه توسط مردم،کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها و مدارس را عمده دلایل کاهش تیراژ کتاب‌ها، بالا رفتن قیمت پشت جلد و به تبع آن ورشکستگی خیلی از کتابفروشی‌ها و انتشارات می‌داند.

وی معتقد است کتاب بر خلاف مواد غذایی که با احتکار و نایاب  و گران شدن، صف‌های طولانی‌تری برای آنها تشکیل می‌شود، جزء اقلام مصرفی و نیازهای ضروری جامعه نیست و اغلب طبقه متوسط و اقشار فرهنگی و دانشگاهی تهیه می‌شود و این طبقات نیز در صورتی که با افزایش قیمت آن مواجه شوند کتاب را از سبد خرید خود حذف می‌کنند. با این حال وی می‌گوید همین شرایط سخت و به ویژه کرونایی و در بدو فعالیتش مجوز و شابک نزدیک به ده عنوان کتاب را اخذ کرده  است.

در پایان خاطر نشان می‌شود  دیروز بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران به پایان خود رسید اما شیراز که امسال به عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب شد با حدود 200 ناشر فعال و 50 کتابفروشی و صدها نویسنده و شاعر طراز اول و وجود مدیران علاقه‌مند به فرهنگ و ادب، حداقل 10 ماه دیگر برای درخشش خود به عنوان پایتخت کتاب ایران فرصت دارد. با حامیان یار مهربان، نامهربانی نکنیم و از آنها حمایت کنیم.

گزارش از سروش سلیمی

انتهای پیام/424/ ت