واکاوی عملکرد رسانه ملی در مواجهه با بحران‌های امنیتی/ باید رسانه های رسمی روایت اول را داشته باشند| در گفتگو با اکبر نصراللهی
اکبر نصراللهی پژوهشگر علوم ارتباطات و از مدیران سابق بخش‌های خبری رسانه ملی در گفتگو با تسنیم به بررسی عملکرد رسانه‌های رسمی کشور از جمله صدا و سیما در مواجهه با بحران‌های امنیتی و غیرامنیتی پرداخت.
به گزارش خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، نحوه پوشش خبری ترور شهید محسن فخری‌زاده دانشمند هسته‌ای و دفاعی کشورمان از رسانه‌های داخلی به‌ویژه صدا و سیما بار دیگر مورد اعتراض بسیاری از مخاطبان و فعالان رسانهای قرار گرفت. شبکه خبر با انتشار ویدیویی تلاش کرد به این اعتراضات پاسخ دهد و شورای‌عالی امنیت ملی را مسئول این وضعیت بداند.
به همین مناسبت در گفتگوی زنده اینستاگرامی با اکبر نصراللهی استاد دانشگاه در حوزه علوم ارتباطات که خود نیز سابقه مدیریت در بخش‌های خبری صدا و سیما را در سال‌های گذشته به‌عهده داشته است به این مسئله پرداختیم.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
** مواجهه رسانه‌های رسمی با خبر شهید فخری‌زاده غیرحرفه‌ای بود
نصراللهی با اشاره به سخنان دریابان شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در خصوص ترور شهید فخری‌زاده گفت: رسانه‌های داخلی به‌خوبی و به‌صورت حرفه‌ای به موضوع ترور شهید فخری‌زاده نپرداختند و مواجهه رسانه‌ها با این اتفاق، تخصصی و مسئولانه نبود.
وی افزود: پوشش خبری غیرحرفه‌ای و غیربازدارنده توسط رسانه‌های داخلی محدود به ترور شهید فخری‌زاده نیست، بلکه در مسائل و بحران‌های امنیتی و غیرامنیتی نیز شاهد چنین پوشش‌های غیرجامع، غیرمسئولانه و تأخیری هستیم، این وضعیت نتیجه عدم نظم در رسانه‌ها و عدم هماهنگی بین رسانه‌ها و دستگاه‌های امنیتی است.
این استاد دانشگاه در خصوص شاخص‌های پوشش خبری حرفه‌ای گفت: یکی از شاخص‌ها سرعت است. سرعت نقش مهمی در ارزیابی پوشش خبری در مواقع بحرانی و عادی دارد. حادثه در ساعت 14 و 31 دقیقه روز جمعه رخ داد و با توجه به اینکه این حادثه، ارزش‌های خبری بسیاری دارد، انتظار می‌رفت رسانه‌های رسمی و خبرگزاری‌ها سریعتر از رسانه‌های غیررسمی این خبر را پوشش بدهند.
** بخش خبری صدا و سیما در پوشش بحران‌ها دچار تأخیر است
وی در خصوص عملکرد صدا و سیما (شبکه خبر) و خبرگزاری جمهوری اسلامی به‌عنوان دو نمونه از رسانه‌های اصلی و مهم کشور گفت: خبر این حادثه در ایرنا (خبرگزاری جمهوری اسلامی) در ساعت 18 و 25 دقیقه منتشر شد؛ آن هم بیانیه وزارت دفاع بود که باز دیرتر از دیگر رسانه‌ها منتشر کرد. شبکه خبر نیز ساعت 17 و 10 دقیقه این خبر را زیرنویس کرد. پوشش تصویری خبر نیز حدود 8 ساعت پس از وقوع حادثه انجام گرفت. البته خبرنگار صدا و سیما پیشتر از آن گزارشی منتشر کرد که دارای تناقضاتی بود.
نصراللهی بیان داشت: تأخیر در انتشار اخبار در گذشته نیز مشاهده شده است. اغتشاشات دی ماه سال 96 نیز دو روز بعد پوشش داده شد و از وجه‌های رسانهای بدان پرداخته شد. صدا و سیما در ماجرای پلاسکو هرچند سرعت عمل خوبی در انتشار خبر داشت، اما شاهد یک شلختگی در پوشش خبری بودیم. در بحران‌های دیگر مانند سیل و زلزله نیز شاهد تأخیر در آغاز و تعجیل در پایان هستیم، این‌ها نشانه‌های بی‌نظمی در پوشش خبری هستند.
این استاد دانشگاه در رابطه با ادعای شبکه خبر مبنی بر اینکه این تأخیرها تنها مربوط به اخبار و حوادث امنیتی است، گفت: شبکه خبر صدا و سیما علی‌رغم برخورداری از نیروهای باتجربه و توانمند، اما متأسفانه هم در حوادث امنیتی و هم در موضوعات غیرامنیتی دچار تأخیر در انتشار است که به نمونه‌هایی از آن اشاره کردم. بنده آمار دقیق تأخیرها را هم دارم.
** دلیل تأخیر در انتشار خبر شهادت فخری‌زاده چه بود؟
نصراللهی که از مدیران سابق سازمان صدا و سیما بوده است در ادامه گفت: دوستان بنده در صدا و سیما عنوان می‌کنند که به‌دلیل اختلاف بر سر عنوان شهید فخری‌زاده، تأخیر در انتشار خبر صورت گرفت. به‌نظر بنده این اختلافات باید پیش از وقوع چنین حوادثی به‌صورت ساختاری حل‌و فصل شود تا به مواقع بحران کشیده نشود، بالاخره سازمان صدا و سیما از پشتوانه مهمی برخوردار است و رهبری به‌طور جدی از این سازمان حمایت می‌کند.
وی با بیان اینکه دفتر رهبری در خصوص این حوادث دست سازمان را در برابر شورای‌عالی امنیت ملی باز گذاشته است، گفت: مدیران سازمان در این خصوص دیداری با رهبر معظم انقلاب داشتند که رهبری در آن ماجرا از سازمان حمایت کنند. بهتر است مدیران سازمان از آن جلسه بگویند و فرافکنی نکنند. حاکمیت معتقد است که مخاطبان در چنین مواقعی نباید به رسانه‌های غیررسمی و معاند سپرده شوند.
نصراللهی اضافه کرد: تمامی این اختلافات باید تا پیش از وقوع چنین حوادثی رفع شود، در موقع بحران دیگر دعوا کردن درست نیست. اما سؤال بنده از مدیریت شبکه خبر این است؛ چرا این شبکه بیانیه وزارت دفاع را با یک ساعت تأخیر پوشش تصویری داده است، در حالی که همان خبر یک ساعت پیش در سایت‌های باشگاه خبرنگاران جوان، شبکه خبر و... بارگذاری شده است؟
این استاد علوم ارتباطات بیان داشت: بالاخره رسانه‌ها باید چنین حوادثی را پوشش بدهند و البته به مسائل امنیت ملی توجه داشته باشند. دستگاه‌های امنیتی هم باید متوجه باشند که رسانه‌ها نقش مهمی در دفع خطرات دارند.
** لزوم تهیه پیوست رسانهای برای بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی
نصراللهی خاطرنشان کرد: بنده منکر فشارهای برون‌رسانه‌ای نیستم، بالاخره در کشوری که مسئولان سواد رسانهای خوبی ندارند و درک‌شان هم از رسانه، آرایش رسانهای و مخاطبان مناسب نیست، این فشارها وجود دارد. البته این وضعیت در همه کشورهاست. من زمانی که در سازمان مسئولیت داشتم، تلاش کردم فاصله زمانی وقوع تا انتشار را کاهش دهم.
وی در پاسخ به این سؤال که "اگر شما مدیر شبکه خبر بودید، چه واکنشی در برابر فشارهای شورای‌عالی امنیت ملی نشان می‌دادید؟"، گفت: من به قانون تمکین می‌کنم، بالاخره فشارها قانونی یا غیرقانونی هستند. اما حرف من این است که شبکه خبر در زمان غیربحرانی و عادی این‌گونه اختلافات را حل کند. متأسفانه از سوی صدا و سیما و رسانه‌های رسمی پیوست رسانهای برای بحران‌ها تهیه نشده است، وقتی این کار انجام نگیرد مخاطب‌گریزی صورت می‌گیرد.
عبدالله عبداللهی سردبیر خبرگزاری تسنیم در این گفتگوی اینستاگرامی اظهار داشت: به‌نظر می‌رسد یکی از دلایل تأخیر در انتشار اخبار بحران و یا پوشش‌های رسانهای بعد از وقوع حادثه این است که مدیران و دبیران رسانهای تحلیلی از اینکه چه موضعی باید داشته باشند، ندارند، به‌طور مثال ممکن است دبیران خبرگزاری ایرنا تحلیلی از اینکه وقوع این حادثه، چه‌نسبتی با تعامل یا تقابل دولت با دولت جدید آمریکا دارد، نداشتند، یا اینکه ممکن است سیاستی داشتند مبنی بر اینکه این حادثه و ترور نباید بر تعامل دولت ایران با دولت جدید آمریکا تأثیر بگذارد، از این رو در ابتدا به پوشش سریع و جامع نپرداختند.
نصراللهی گفت: عوامل مختلف فرهنگی، قومیتی، مذهبی و... بر انتشار اخبار تأثیر می‌گذارند که مهمترین آن عامل سیاسی است اما متأسفانه در ایران، همه چیز سیاسی شده است، این عامل در انتشار اخبار اجتماعی، فرهنگی و... هم دیده می‌شود.
** اولین روایتها باید مربوط به رسانه‌های رسمی باشد
وی در خصوص تعارض روایتها نیز گفت: اگر بپذیریم که تأخیر در انتشار اخبار چنین حوادثی منطقی است، سؤال بنده این است؛ دلیل وجود این‌همه روایت متناقض و متعارض چیست؟ ابهامات زیادی وجود دارد، مسئول به وجود آمدن این‌همه ابهام چیست؟ عقل سیاسی و نگاه امنیتی ایجاب می‌کند که رسانه‌های رسمی و ملی باید اولین رسانه‌هایی باشند که روایت داشته باشند، این‌ها ناشی از نداشتن دستورالعمل صحیح برای انتشار اخبار است.
نصراللهی اضافه کرد: ما تلاش داریم که مشکل موجود رفع شود و این فیلمی هم که از سوی شبکه خبر در این رابطه منتشر شد، به‌نظر می‌رسد گامی رو به جلو در این رابطه باشد و امیدواریم این مشکل نسبت به گذشته رفع شود.
این استاد دانشگاه در خصوص پوشش خبری این اتفاق همچنین گفت: در بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی، تصاویر خوبی برای پوشش انتخاب نمی‌شود، به‌طور مثال اجساد در حوادث طبیعی نباید آن‌چنان به نمایش گذاشته شود. در حوادث نظامی، فرماندهان باید صلابت و نه اضطراب و ترس داشته باشند، ما حتی پیکر شهید را هم باید باصلابت نشان بدهیم.
** نهادهای امنیتی سواد رسانه‌ای‌شان را ارتقا دهند
نصراللهی در پاسخ به سؤال یکی از مخاطبان گفت: دستگاه‌های مختلف امنیتی از جمله شورای‌عالی امنیت ملی باید سواد رسانهای خود را افزایش بدهند و بدانند که بزرگترین چالش‌ها از سوی رسانه و با رسانه تا حدودی قابل رفع است. مدیران رسانهای هم باید ملاحظات رسانهای خود را افزایش دهند، به‌هرحال هر دو طرف باید به گفتگو بپردازند و دستورالعمل رسانهای برای پوشش حوادث امنیتی تهیه کنند.
وی در پاسخ به سؤال دیگری از مخاطبان عنوان کرد: اگرچه محدودیت‌ها و خطرات بسیار هستند، اما راه‌های کسب اطلاعات و خبر هم بسیار است. بنده در ماجرای 11 سپتامبر، دبیر گفتگوی ویژه خبری بودم، در آن زمان هیچ کس پاسخگو نبود و حاضر نبود جلوی دوربین حاضر شود، اما به‌هرحال بنده تصمیم گرفتم و این موضوع را پوشش دادیم. تجربه‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد می‌توان در سخت‌ترین شرایط هم پوشش رسانهای داد.
نصراللهی در خصوص وجود سخنگو در مواقع بحرانی گفت: اینکه در مواقع بحرانی باید یک یا چند سخنگو حضور داشته باشند که اختیار عمل و اطلاعات کافی داشته باشند، بسیار خوب است. این‌گونه نباشد که همچون سخنگوی سازمان انرژی اتمی، در ابتدا شهادت یکی از دانشمندان هسته‌ای را تکذیب کند.
** باید دستورالعملی برای تعامل رسانه‌ها با نهادهای امنیتی تدوین شود
وی اضافه کرد: ترور شهید فخری‌زاده و حوادث مشابه، مسئولیت دستگاه‌های امنیتی را بالا برده است، باید دستورالعملی برای تعامل با رسانه‌ها به وجود بیاید، اگر هم نیاز به تدوین و اصلاح قانونی است، این کار انجام بگیرد، باید نگاه به رسانه تغییر یابد، رسانه هم باید ملاحظات امنیتی را در نظر بگیرد.
نصراللهی گفت: صدا و سیما از پشتوانه و حمایت رهبری برخوردار است. بنده در دیداری که مسئولان صدا و سیما به‌همراه آقای سرافراز با رهبری داشتند، به‌خلاف اینکه همه تصور می‌کردند رهبری در تمام مدت از سازمان انتقاد خواهد کرد، اما رهبری از ایشان حمایت و تشویق کردند.
این استاد دانشگاه در پایان گفت: رسانه‌های داخلی باید در برابر رسانه‌های خارجی نقش بازدارندگی داشته باشند، تا زمانی که نابسامانی و آشفتگی وجود دارد این بازدارندگی به وجود نخواهد آمد، ضمن اینکه ندیدن رسانه، خطای بزرگی است و این موضوع یک تهدید امنیتی است، ما در جنگ روایتها قرار داریم و باید هوشمندانه عمل کنیم.
انتهای پیام/+
