سال ۲۰۲۰؛ از شکست سیاسی ترامپ تا پیروزی پوتین در حل مناقشه قره‌باغ

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روزنامه «کامرسانت»، چاپ مسکو، به ارزیابی از رویدادهای مهم مرتبط با روسیه در سال 2020 پرداخته است.

سال 2020 - سال شکست سیاسی دونالد ترامپ

یکی از برجسته‌ترین رویدادهای سال 2020، ظهور و سقوط "دونالد ترامپ"، چهل و پنجمین رئیس جمهوری ایالات متحده است که نخستین رئیس کاخ سفیدی است (در قرن جدید) که فقط یک دوره و نه مانند دیگر روسای جمهوری آمریکا، دو دوره، در رأس دولت قرار داشت. در دوره ریاست جمهوری 4 ساله ترامپ، آمریکا سال 2020 را با شاخص‌های اقتصادی عالی و وضعیت پایدار سیاسی آغاز کرد، ولی در میانه سال با فاجعه شیوع گسترده و غیر قابل پیش بینی ویروس کرونا روبرو شد، اقتصاد این کشور به شدت دچار آسیب شد و سال با اعتراضات گسترده و جنجال جدی انتخاباتی به پایان رسید.

با وجود تأیید پیروزی "جو بایدن" در انتخابات ریاست جمهوری، ترامپ هنوز هم این نتیجه را به رسمیت نمی‌شناسد، هرچند مجبور است کاخ سفید را ترک کند.

البته رئیس جمهوری برکنار شده یک جنبش سیاسی قدرتمند را براه انداخته است: او که توانسته حمایت قابل توجه سیاستمداران و طرفداران حزب جمهوری‌‌خواه را همچنان حفظ کند، ممکن است همچنان در عرصه سیاست آمریکا نقش داشته باشد.

سرنوشت مذاکرات روسیه و آمریکا در زمینه کنترل تسلیحات

سال 2020 برای مسئله کنترل تسلیحات، بهتر از آنچه انتظار می‌رفت، به پایان رسیده است. جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شده و این بدان معناست که بلافاصله پس از مراسم تحلیف وی که قرار است در 20 ژانویه (اول بهمن ماه) برگزار شود ، مسکو و واشنگتن قادر خواهند بود تا روند تمدید پیمان دوجانبه درباره ادامه کاهش تسلیحات راهبردی تهاجمی (پیمان استارت-3) را آغاز کنند. مقامات روسی طی چهار سال دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، نتوانستند در این خصوص به توافق برسند.

بایدن در جریان مبارزات انتخاباتی قول داد که این پیمان را، همانطور که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه پیشنهاد کرده - بدون پیش شرط و به مدت 5 سال کامل، تمدید کند. سئوال اینجاست که آیا طرفین قادر به توافق درباره دیگر جزییات خواهند بود؟

مذاکره کنندگان روسی و آمریکایی وقت زیادی برای توافق نخواهند داشت: پیمان استارت در تاریخ 5 فوریه (17 بهمن ماه) منقضی می شود. ضمن اینکه، مقامات ایالات متحده نیازی به تصویب آن از طریق کنگره ندارند، در حالی که طرف روسی باید این سند را به تصویب  دومای دولتی برساند که در بهترین حالت، حداقل 45 روز طول خواهد کشید.

در هر صورت اگر مسکو و واشنگتن مایل به تمدید این توافقنامه باشند، مذاکره کنندگان باید هر چه سریعتر مسائل فنی حل نشده کنونی را حل وفصل کنند.

بهترین نتیجه ممکن از مناقشه نظامی ارمنستان و آذربایجان در قره باغ

مهمترین روادیدی که در فضای جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال 2020 رخ داد، وقوع دومین جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در ادامه درگیری‌های طولانی مدت آنها بر سر منطقه قره باغ کوهستانی بود.

بر خلاف جنگ اول در اوایل دهه 90 ، که با شکست طرف آذربایجانی به پایان رسید، این بار پیروزی از آن باکو شد که توانست کنترل بخش قابل توجهی از سرزمین‌های مجاور قره باغ و همچنین بخشی از قره باغ را بار دیگر به دست آورد.

در این بین، توافقنامه صلح بین ایروان و باکو که با مشارکت روسیه منعقد شد، نه تنها بر رعایت آتش‌بس نظارت خواهد کرد، بلکه ضامن حل و فصل درازمدتت مناقشه قره باغ خواهد بود.

بدین ترتیب جنگ دوم در تاریخ پس از اتحاد جماهیر شوروی بین ارمنستان و آذربایجان که 44 روز به طول انجامید، در تاریخ 9 نوامبر (19 آبان ماه) با امضای بیانیه سه جانبه توسط نخست وزیر ارمنستان - نیکول پاشینیان، رئیس جمهوری آذربایجان - الهام علی‌اف و با میانجی گری ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه پایان یافت. نکته اصلی توافقنامه صلح توافق در خصوص استقرار نیروهای حافظ صلح روسی در منطقه درگیری بود که باید احتمال از سرگیری درگیری‌های مسلحانه بین دو طرف را از بین ببرد و شرایط لازم برای شروع روند دیپلماتیک این مناقشه که برای یک ربع قرن متوقف شده بود، را ایجاد کند.

موفقیت مقامات مسکو در توقف این جنگ خونین و بازگرداندن باکو و ایروان بر سر میز مذاکره برای حل و فصل این مناقشه قدیمی، از جمله دستاوردهای مهم سیاست خارجی روسیه در سال 2020 بشمار می‌آید.

فراز و نشیب‌های سال 2020 در روابط روسیه و ترکیه

روسیه و ترکیه طی سالی که در حال پایان یافتن است، به رغم وجود اختلاف نظرات آشکار درباره بسیاری از مسائل منطقه‌ای، به طور غیر منتظره‌ای به سطح همکاری جدیدی دست یافتند و همکاری‌های خود در حل و فصل مسائل از سوریه گرفته، تا لیبی و قره باغ کوهستانی را گسترش دادند. این واقعیت که گفت‌وگوهای مقامات مسکو و آنکارا پیرامون نقاط داغ متمرکز است، نگرانی قابل توجهی را برای کشورهای غربی، به‌خصوص ناتو ایجاد کرده و آنها مشکوک هستند که روسیه و ترکیه توافق کرده‌اند تا مناطق نفوذ در منطقه مدیترانه را بین خود تقسیم کنند.

در عین حال، مقامات واشنگتن با وجودیکه اعتقاد دارند ترکیه دشمن طبیعی روسیه و ایران است، ولی هرگز نتوانستند از این کارت در جهت رسیدن به منافع خود بازی کنند. سئوال اینجاست که آیا آنها قادر خواهند بود در دوره ریاست جمهوری جو بایدن وضعیت را به نفع خود تغییر دهند؟ از نظر مقامات مسکو، چنین روند اوضاعی، بدترین سناریو ممکن خواهد بود. 

ضمن اینکه در هر صورت، هماهنگی نزدیک با ترکیه، از یک سو، به روسیه اجازه داد تا نفوذ خود را در مناطق داغ نام برده افزایش دهد، ولی از سوی دیگر، مسکو را بیش از حد به روابط خوب با آنکارا وابسته کرده است. چند روز قبل سخنگوی کرملین اذعان کرد که روابط مناسب و محترمانه بین ولادیمیر پوتین و "رجب طیب اردوغان"، امکان  آن را فراهم کرده تا راه حل‌های هماهنگی برای اختلافات و مسائل بحث برانگیز بین دو کشور پیدا شود.

پایان دوره قدرت آنگلا مرکل و بروز جنگ سرد در روابط روسیه و آلمان

در پایان سال 2020 ، روسیه و آلمان تحریم‌های جدیدی علیه یکدیگر اعمال کردند که نشان دهنده تیرگی روابط بین دو کشور بوده و این سال را به بدترین سال در روابط مسکو و برلین، از زمان فروپاشی دیوار برلین تبدیل کرد. دولت روسیه با پذیرش نمایندگان مخالف آلمانی در مسکو نشان داد که دیگر امیدی به تفاهم متقابل با برلین در زمان صدراعظمی آنگلا مرکل نیست. در سال 2021 ، مرکل کرسی قدرت را ترک می‌کند ولی در این صورت هم احتمالاً روابط دو کشور بدتر خواهد شد.

طی سال در حال پایان، روسیه و آلمان ادعاهای متقابل زیادی را علیه یکدیگر مطرح کردند: اختلاف نظر مرسوم دو کشور بر سر مناقشه دونباس و سوریه، به پرونده خانگوشویلی و پرونده ناوالنی انجامید و هم اکنون نیز حمله هکری مرموز، که در نتیجه آن فهرست سیاه دو کشور افشاء شد.

اکنون به نظر می رسد که تعداد موضوعات مورد اختلاف مسکو و برلین دیگر  اهمیت زیادی ندارد و ادعاهای متقابل به امری عادی در روابط دو طرف تبدیل شده است و تا زمانی که دولت آلمان توسط خانم مرکل هدایت می شود، این جنگ سرد همچنان ادامه دارد. دوره صدراعظمی وی در پاییز پایان خواهد یافت، ولی این مسئله هم، به دلایل سیاسی مختلف، نوید بخش بهبود روابط روسیه و آلمان نخواهد بود.

انتهای پیام/