گزارش| روابط ترکیه و روسیه، توسعه بر مبنای کیش شخصیت رهبران؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روز سه شنبه در شهر سوچی، وزرای امور خارجه ترکیه و روسیه دیدار کردند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشست مشترک خبری با مولود چاووش‌اوغلو، همتای ترکیه‌ای خود در سوچی اعلام کرد: «روابط میان ترکیه و روسیه بسیار ارزشمند است. روابطمان به رویکرد پرخاشگرایانه و غیردوستانه دیگران، ارتباطی ندارد. ترکیه و روسیه سیاست‌های خود را به شکل مستقل هدایت می‌کنند. هر دو کشور از منافع ملی خود دفاع می ‌کنند. مدت ‌ها قبل از اینکه غرب به این تحریم‌ متوسل شود، ما روابط داشتیم.»

لاوروف به عزم ترکیه و روسیه برای گسترش بیشتر همکاری متقابل در زمینه نظامی و فنی اشاره و گفت: «واشنگتن از راه‌های غیرمشروع بر آنکارا فشار جدی وارد می‌کند. ولی ترکیه تسلیم نمی‌شود. این  سزاوار تحسین است.»

چاووش وغلو نیز اعلام کرد: « در صدسالگی روابط ترکیه و روسیه، با لاوروف دیدار کردم. در این دیدار، مقدمات برگزاری نشست کمیته عالی همکاریهای استراتژیک را بررسی کرده  و برای ادامه همکاری هایمان در سال 2021 توافقنامه ای امضا کردیم. با وجود ویروس کرونا، در سال 2020 میلادی ما در ترکیه پذیرای 2 میلیون توریست روسی بودیم. همکاریهای منطقه ای ترکیه و روسیه، نتایج منطقه ای روشنی به دنبال داشته است.»

یکی دیگر از توافقات مهم در دیدار چاووش اوغلو و لاوروف این بود که روسیه در روزهای آتی، یک محموله واکسن کرونا به ترکیه صادر می کند و در عین حال متعهد شده که تیمی از محققین خود را به ترکیه بفرستد تا در کنار محققین ترک، به صورت مشترک به تولید واکسن مزبور بپردازند.

گرما و تقویت روابط در صدسالگی

از روزی که علی فواد جبه سوی به عنوان سفیرکبیر عثمانی به روسیه رفت، صد سال سپری شده است.

با آن که در دوران جمهوری ترکیه، نگرش خاص کمالیست ها و ژنرال ها، ترکیه را در چهارچوب رابطه با غرب پیش برد، اما در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه و به ویژه در 16 سال اخیر، رابطه بین ترکیه و روسیه بیشتر و بیشتر شده و حالا کار به جایی رسیده که برخی تحلیلگران معتقدند که اساساً این رابطه، به معنی بازگشت ترکیه به سوی جهان شرق و فاصله گرفتن از آمریکا است.

اما تحلیل اجمالی تابلوی کنونی، نشان دهنده این است که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، بین این روابط، منافاتی نمی بیند و تمایل دارد در رویکردی عملگرایانه، هم با آمریکا و اروپا رابطه داشته باشد و هم با روسیه.

به عبارتی دیگر، ترکیه تلاش می کند با وجود جبهه بندی خاصی که بین نگرش های شرقی و غربی وجود دارد، به روسیه همچون کشوری بنگرد که علاوه بر فواید اقتصادی بسیار در حوزه های توریسم و انرژی، در بخش صنایع دفاعی و همکاری های منطقه ای نیز، فواید فراوانی برای ترکیه دارد.

از دریای سیاه تا دریای سپید و آفریقا

فروش سامانه موشکی اس 400 روسیه به ترکیه، به عنوان جنجالی ترین نقطه اوج در روابط ترکیه و روسیه به نظر می رسد. اما این فقط بخشی از رابطه است و این دو کشور، در حوزه های دیگر نیز، در حال همکاری هستند.

در سالیان اخیر، روابط ترکیه و روسیه در حوزه های مختلفی توسعه پیدا کرده که شاید مهم ترین بخش آن، انرژی است. انتقال گاز روسیه به ترکیه از طریق لوله ترک استریم از زیر دریای سیاه و سپس انتقال آن از ترکیه به اروپا و همچنین احداث یک نیروگاه هسته ای به دست مهندسین روسی در آک کویوی ملاتیا، از مهم ترین ابعاد همکاری بین آنکارا – مسکو است.

در واقع، ترکیه و روسیه، حوزه دریای سیاه را به منطقه مهمی برای همکاری در انتقال انرژی تبدیل کردند و حالا پس از جنگ قره باغ، زمینه های جدیدی برای همکاری بین ترکیه و روسیه به وجود آمده است.

در پرونده سوریه، ترکیه و روسیه در کنار ایران به عنوان سه شریک اصلی روند آستانه، همکاری منطقه ای مهمی را رقم زدند و در حوزه امنیتی دریای سپید یا مدیترانه، روسیه در لاذقیه و طرطوس در نزدیک ترکیه، حضوری جدی دارد و در غرب و شرق فرات نیز در حال همکاری هستند اما در جریان پرونده ادلب و نگرش به معارضین سوریه، اختلاف نظر جدی دارند. در همین حال، در پرونده لیبی نیز، ترکیه و روسیه هنوز نتوانسته اند به اختلافات خود پایان دهند.

حجم مبادلات تجاری بین ترکیه و روسیه در سال 2018 میلادی، رقم طلایی 25 میلیارد و 700 میلیون دلار را ثبت کرد و در سال 2019 میلادی با اندکی افزایش به 26 میلیارد و 400 میلیون دلار رسید اما در سال 2020 میلادی، با توجه به تبعات شیوع ویروس کرونا حجم مبادلات به رقمی در حد 24 میلیارد دلار کاهش پیدا کرد.

تراز تجاری در روابط ترکیه و روسیه به نفع روسیه است و کل میزان صادرات ترکیه به روسیه در سال، در حد 4 میلیارد دلار است اما در عوض، درآمد بخش توریسم ترکیه از محل سفر توریست های روسی به ترکیه در سال، به رقمی نزدیک به 5 میلیارد دلار می رسد.

پوتین و روانشناسی سیاسی

یکی از انتقادات احزاب مخالف در ترکیه به دستگاه دیپلماسی و اکیپ سیاست خارجی این کشور، این است که دولت و رئیس جمهور، در حوزه دیپلماسی، اعتقاد چندانی به کار سازمانی و نهادی ندارد و همه چیز را به شکل رفاقتی و شخصی پیش می برند.

آنان در این بخش، به ویژه از نحوه رفتار اردوغان با ترامپ انتقاد کرده و معتقدند که وزارت امورخارجه ترکیه به جای آن که از طریق مجاری مرسوم دیپلماسی، اختیارات سفیر، لابی گری و دیگر ابزارهای دیپلماتیک، رابطه با آمریکا را تقویت کند، اجازه داد که این رابطه به بندی تبدیل شود که اردوغان و ترامپ دو سوی آن را گرفته اند و دامادهایشان آلبایراک و کوشنر نیز گهگاه در این روند دخالت کرده اند.

اگر چه در برخی مقاطع، رفاقت اردوغان با ترامپ، موجب آن شد که ترکیه از معرض تهدیدات اقتصادی آمریکا دور بماند، اما با این حال، ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود به ترکیه سفر نکرد، به اردوغان نامه تند و تهدیدآمیز نوشت و در مورد اف 35 نیز، آنکارا در شرایط دشواری قرار گرفت که بارها مجبور شد بگوید: کجای این رابطه، دوستانه و استراتژیک است.

شواهد نشان می دهد که رابطه رفاقتی در دنیای دیپلماسی و تبدیل روابط رسمی و نهادی به ارتباط شخصی در نزد اردوغان، تنها محدود به ترامپ نشده و برای رابطه با پوتین نیز تقریباً همین اتفاق افتاده است.

دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین نیز در مصاحبه با کانال تلویزیونی Rossiya 1 به این موضوع اذعان کرده و گفته است: «وقتی که در برخی مسائل، بین ترکیه و روسیه، چالش و اختلاف جدی به وجود آید، رابطه نزدیک اردوغان و پوتین، مشکل را حل می کند.»

شواهد نشان می دهد که شباهت کیش شخصیتی سران، در تقویت روابط آنکارا – مسکو، اثرگذار بوده است.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، به ندرت در مورد سیاستمداران جهان صحبت می کند و اساساً در یک ارزیابی کلی، می توان پوتین را از رهبران کم حرف جهان دانست.

اما او تاکنون چند بار در مورد ترکیه و اردوغان اظهار نظر کرده و گفته های او به مذاق سران آنکارا، خوش آمده است. گویی پوتین در تحلیلی زیرکانه پی به این واقعیت برده که بر اساس روانشناسی سیاسی ترک ها، اشاره به دو موضوع مهم، آنان را به وجد می آورد: نخست، تحسین شخص اول مملکت. دوم، اشاره به استقلال ترکیه.

بنابراین، پوتین تاکنون چند بار اعلام کرده که اردوغان، رهبر قدرتمندی است که به قول خودش عمل می کند و ترکیه نیز کشوری است که در سیاست خارجی، مستقل عمل می کند و از این و آن خط نمی گیرد.

نگاهی گذرا به رسانه های وابسته به حزب عدالت و توسعه و توییت ها و پیام های منتشر شده توسط رجال سیاسی نزدیک به اردوغان، گویای این واقعیت است که اشاره پوتین به این دو موضوع، برای ترک ها، بسیار خوشایند است.

ترکیه و روسیه در سال 2021

سال 2020 میلادی برای تقویت روابط ترکیه و روسیه، سال مهمی بود و این دو کشور، با وجود آن که در پرونده هایی همچون سوریه و لیبی، اختلاف نظر و تنازع منافع جدی دارند، در دیگر حوزه های سیاسی، امنیتی، دفاعی و اقتصادی، همکاری های گسترده ای داشتند و شواهد نشان می دهد که برخی موضوعات استراتژیک همچون همکاری های بلندمدت در حوزه انرژی، موجب آن شده که رابطه بین آنکارا و مسکو، به پدیده مستقلی تبدیل شود و حتی دیگر روندهای حوزه سیاست خارجی و فاکتورهایی نظیر آمریکا، اروپا و ناتو، نتواند موجب کاهش روابط بین ترکیه و روسیه شود.

انتهای پیام/