چرا "روشهای گزینش" نیازمند اصلاح و بازنگری هستند؟!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ ایده سیاست‌گذارانه نظام جمهوری اسلامی در حوزه منابع انسانی از پیش از انقلاب اسلامی به طور جدی مورد توجه رهبران فکری انقلاب قرار داشت؛ از این روست که بنیانگذار جمهوری اسلامی در سال 43 به اثر فرهنگ بر کارمند و نظام اداری اشاره می‌کنند. (1)

جذب نیروی انسانی تحت سایه سازمان برنامه آمریکایی در عصر پهلوی!

ساختار جذب نیروی انسانی در ایران  به عنوان فرایندی که از ابتدای شکل‌گیری ساختار اداری جدید در عصر قاجاریه و بعدها به طور جدی‌تر پس از ایجاد سازمان مدیریت‌وبرنامه‌ریزی در دوره پهلوی اول، به عنوان فرایندی از فرایندهای حکومت و متأثر از سنت حکمرانی عصر پهلوی شکل گرفته بود.

تا سال 1301 شمسی، مقررات و روش خاصی که حاکم بر امور استخدامی سازمانهای دولتی باشد وجود نداشت و انتخاب یا انتصاب و ارتقاء مقام بدون هیچ ضابطه و شرایط احراز شغلی خاص انجام می گرفت؛ اعمال نفوذ، توصیه و وابسته بودن به خانواده‌های سرشناس، اعیان و اشراف ملاک اصلی استخدام، ارتقا و احراز مشاغل مختلف در نظام اداری ایران بود.

نخستین قانون استخدام کشوری، در 1301 شمسی به تصویب مجلس شورای وقت رسید؛ اصولی که در این قانون به آن توجه خاص شده است، طبقه‌بندی مشاغل، شرایط احراز پست‌های سازمانی، ورود به خدمت دولت و بالاخره ارتقا و ترفیع بود.

در 31 خرداد ماه 1345 شمسی دومین قانون استخدام کشوری مشتمل بر 11 فصل و 149 ماده و 108 تبصره به تصویب کمیسیون خاص مشترک مجلسین (مجلس شورای ملی و مجلس سنا) رسید؛ تشکیل سازمان امور اداری و استخدامی کشور و تصویب قانون استخدام کشوری در سال 1345 را می‌توان نخستین مرحله در اعمال اصول اداره امور استخدامی در بخش دولتی دانست.

اما با وجود شکل‌گیری این قوانین، اساساً ورود به ساختار اداری کشور  علاوه بر اینکه مستلزم روابط شخصی، خانوادگی و سیاسی خاص بود، تابعی از نظام کارشناسی سکولار عصر پهلوی بود؛ در واقع سیستم اداری باید می‌توانست مجری برنامه‌های طراحی شده توسط سازمان برنامه کشور با محوریت مستشاران مدیریتی آمریکایی باشد.

گروه مشاوره‌ای دانشگاه هاروارد  که در دهه 30 به ایران آمدند برای تهیه برنامه عمرانی سوم در دوران مدیریت ابوالحسن ابتهاج در سازمان برنامه به ایران آمدند و یکی از اساسی‌ترین برنامه‌هایشان در حوزه منابع انسانی بود. (2)

گزینش در جامعه پسا انقلابی!

با انقلاب اسلامی و متاثر از تحول ایده حکمرانی، نظام جذب نیروی انسانی تغییرات بنیادینی کرد و مفاهیمی چون تهعد در کنار تخصص که در آن سالها مطرح شد، محصول این تغییر ایده از جذب کارشناس مجری سیاستگذاری سکولار به کارشناس دولت اسلامی بود.

 شکلگیری نهاد گزینش، تغییر مبانی گزینش و تحول جدی در معیارها و روشهای گزینش محصول این تغییرات بنیادین پس از انقلاب اسلامی بود.

سیر تاریخی نهاد گزینش در دوران پس از انقلاب اسلامی به سه دوره مهم تقسیم می‌شود:

1. از پیروزی انقلاب اسلامی تا پیام امام خمینی در سال 1361 در خصوص تشکیل ساختار گزینش
2. از پیام حضرت امام تا تصویب قانون گزینش در 1374-1375
3. از تصویب قانون در 1375 تا ابلاغ سیاستهای کلان نظام اداری توسط مقام معظم رهبری در سال 1389

نهاد گزینش در وزارت آموزش و پرورش در اواخر سال 1358 توسط شهیدان بزرگوار رجایی و باهنر تحت عنوان "دفتر بررسی و ارشاد و گزینش نیروی انسانی" پایه‌گذاری شد تا اینکه با حکم حکومتی حضرت امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه) ، گزینش تولدی دیگر یافت و وارد مرحله جدیدی شد.

در تاریخ 15/10/61 بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، طی فرمانی به ستاد پیگیری تخلفات قضائی و اداری، تمام هیئت‌هایی را که به نام گزینش در سراسر کشور تشکیل شده‌ بود، منحل اعلام کرده و دستور تشکیل هیئت‌های جدید که افراد آن صالح و متعهد باشند و تنگ‌نظر، تندخو، مسامحه‌کار و سهل‌انگار نباشند را صادر کردند.

در سال 1374 طرح تعیین ضوابط گزینش معلمان و در سال 1375 طرح «تسری قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش به کارکنان سایر وزارتخانه‌ها و سازمانها و مؤسسات و شرکتهای دولتی» مجلس شورای اسلامی با اصلاحاتی تصویب و به تأیید شورای نگهبان رسید و به این ترتیب نهاد گزینش شکل مشخصی به خود گرفت.

دو نقطه مهم تاریخی دیگر برای گزینش، دو راهبرد اساسی رهبر انقلاب در خصوص کارگزاران نظام است.

رهبر فرزانه انقلاب در راهبرد تاریخی خویش در خصوص مراحل پنج‌گانه شکلگیری تمدن اسلامی(2) با اشاره به اینکه ما در مرحله دولت‌سازی اسلامی هستیم فرموده‌اند: "دولت اسلامی یعنی همه کارگزاران نظام اسلامی باید جهت‌گیری‌ها و رفتار اجتماعی و فردی و رابطه‌شان با مردم را با معیارهای اسلامی تطبیق دهند؛ بعد هم باید آن جهت‌گیری‌ها را در مد نگاه خودشان قرار دهند و به سرعت به سمت آن جهت‌گیری‌ها حرکت کنند.(3)

به تعبیری دیگر مرحله دولت اسلامی به مثابه مرحله ورود به شکلگیری کشور اسلامی و نیل به تمدن اسلامی، مستلزم توجه ویژه‌ای به صلاحیتها و تواناییهای کارگزاران نظام اسلامی است؛ کارگزارانی که بار تحقق کارآمدی نظام اسلامی را بر دوش خواهند کشید؛ اینجاست که گزینش در این مرحله تاریخی از انقلاب اسلامی، نقش ویژه‌ای را ایفا خواهد کرد، نقشی که مستلزم درک تمدنی از  منابع انسانی است.

همچنین ایشان در ذیل سیاستهای کلان اداری در سال 1389 "بهبود معیارها و روزآمدی روشهای گزینش منابع انسانی به منظور جذب نیروی انسانی توانمند، متعهد و شایسته و پرهیز از تنگ‌نظریها و نگرشهای سلیقه‌ای و غیرحرفه‌ای"را به عنوان مسیر اصلی گزینش قرار داده‌اند. (5)

پی نوشت:

1. صحیفه امام ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ( ره) ،صفحه 389
2. برنامه ریزی در ایران براساس تجارب گروه مشاوره دانشگاه هاروارد در ایران در تهیه برنامه عمرانی سوم ،  ترجمه اعظم محمد ببگی نشر نی ، تهران
3. رهبر انقلاب فرایندی پنج مرحله ای را برای تمدن اسلامی ذکر فرموده اند که شامل انقلاب اسلامی ، نظام اسلامی ، دولت اسلامی ، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی است .  ( 21/9/1380 ، 8/6/1384)
4.  بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت  8/6/84
5. ابلاغ سیاستهای نظام اداری – 31/1/1389 – سایت اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت اله العظمی خامنه ای – www.khamenei.ir

"سلمان حیدری؛ پژوهشگر حوزه شایسته‌گزینی منابع انسانی"

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

انتهای پیام/