گزارش| نگاه ترکیه به روند جدید روابط قطر – عربستان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، میانجی گری کویت نتیجه داد و با توافقی که بین قطر و عربستان سعودی شکل گرفته، تحریم های شورای همکاری خلیج فارس علیه قطر از میان برداشته می شوند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

رسیدن به این توافق و حضور امیر قطر در نشست شورای همکاری در عربستان سعودی، گام مهمی است که می تواند روابط ترکیه با عربستان سعودی و امارات را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

توافق اخیر بین عربستان سعودی و قطر، ظرفیت های جدیدی برای ترکیه به وجود می آورد اما هنوز هم اختلافات مهمی بین آنکارا، ریاض و ابوظبی وجود دارد که بخشی از آنها باید در سال 2021 میلادی، حل شوند.

استقبال ترکیه از توافق دوحه - ریاض

وزارت امور خارجه ترکیه با انتشار بیانیه‌ ای از توافق قطر و عربستان سعودی برای گشودن حریم هوایی و مرزهای زمینی و دریایی اظهار مسرت کرد.

در متن دستگاه دیپلماسی ترکیه که در مورد «آخرین تحولات حل اختلافات خلیج فارس» منتشر شده، آمده است: «از تصمیم اتخاذ شده برای گشودن مرزهای زمینی، دریایی و هوایی بین قطر و عربستان سعودی استقبال می ‌کنیم. این پیشرفت گام مهمی در جهت حل و فصل درگیری ‌ها در منطقه  است. تلاش بازیگران بین المللی به ویژه کویت که با اقدامات میانجیگرانه و تسهیل ‌کننده در این تصمیم ‌گیری سهیم بودند، تحسین برانگیز است. امیدواریم این اختلاف بر پایه احترام متقابل به حاکمیت کشورها به صورت جامع و دائمی حل و تحریم‌ های دیگر علیه مردم قطر در اسرع وقت لغو شود.»

شرط سختگیرانه در مورد ترکیه

در جریان تحریم قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، بر چندین موضوع مهم انگشت گذاشتند که یکی از آنها، ارتباط مستقیمی با منافع ترکیه دارد.

ماجرا از این قرار است که عربستان و امارات، از قطر خواسته بودند هر چه زودتر، پایگاه نظامی ترکیه در حوالی دوحه را برچیند و نظامیان تحت امر اردوغان را به خانه بفرستد. اما پیداست که نه قطر و نه ترکیه، زیر بار چنین درخواستی نمی روند. بنابراین یکی از سوالات مهم این است: آیا عربستان و امارات از اصرار بر تخلیه پایگاه نظامی ترکیه در قطر صرف نظر کرده اند، یا می خواهند بحث بر سر این موضوع را به وقتی دیگر موکول کنند؟

مواضع منعطف عربستان سعودی در برابر قطر و کوتاه آمدن موقت یا دائمی در برابر حضور نظامی ترکیه در قطر، موضوع منطقه ای مهمی است که نمی تواند صرفاً دلیل داخلی و دوجانبه داشته باشد.

از تقویت صهیونیست ها تا تلاش برای مهار ایران

یکی از سناریوهای احتمالی این است که ایجاد توافق بین عربستان و قطر با وساطت فعال کویت و جارد کوشنر داماد ترامپ، با طرح و پلان بزرگ آمریکا در منطقه، ارتباط جدی دارد.

طرحی که در چهارچوب آن، تقویت امنیت رژیم صهیونیستی و تلاش برای مهار قدرت جمهوری اسلامی ایران، دو اولویت مهم و لازم و ملزوم همدیگر هستند. لذا در چنین چهارچوبی، وجود اختلاف بین عربستان، قطر و ترکیه، تمرکز لازم را از آمریکا می گیرد و نزدیک کردن این کشورها به همدیگر، به ویژه با توجه به اقدامات اخیر امارات متحده عربی و بحرین در نزدیک شدن به رژیم صهیونیستی و نیز مقدمات اعزام مجدد سفیر ترکیه به اسراییل، تصویر بزرگ را به نمایش می گذارد.

نیاز ترکیه به 6 کشور شورای همکاری

ترکیه در تقویت روابط خود با کشورهای عرب و اهل تسنن، نیازمند آن است که با عربستان سعودی، روابط حسنه داشته باشد. در همین حال، برای تقویت جایگاه خود در آفریقا و ارتباط با نهادهای سیاسی و روشنفکری جهان عرب نیز، به عادی سازی رابطه با مصر نیازمند است. در همین حال، استفاده از ظرفیت های سیاسی – امنیتی و اقتصادی حوزه خلیج فارس و به ویژه قطر و کویت، برای آنکارا اهمیت حیاتی دارد.

در سالیان گذشته، پیمانکاران ترکیه در پروژه های عظیمی همچون احداث فرودگاه کویت و رونق بخشیدن به تجارت و صادرات کالای ترکیه به قطر، کویت، بحرین و جذب سرمایه گذارهای بزرگ حضور داشته اند که این موضوع نشان می دهد ترکیه اهمیت ویژه ای به این منطقه می دهد.

چند چالش و تناقض پابرجا

شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک گروه متشکل از 6 کشور ثروتمند نفتی حوزه خلیج فارس در داخل خود تناقض ها و چالش هایی دارد و در روابط متقابل با ترکیه نیز، چالش های دیگری دارند که به نظر می رسد نمی توان انتظار داشت در میان مدت، همه این چالش ها از میان برخیزند.

از منظر فکری و سیاسی و به یک شکل کلی و اجمالی، می توان جبهه بندی و رویکرد شورای مزبور را به این شکل  توصیف کرد. عربستان سعودی به عنوان یک کشور مروج و حامی اندیشه وهابیت، همزمان با کمک به شکل گیری القاعده و دیگر گروه های به اصطلاح جهادی، رویه تند و تیزی در برابر گروه های وابسته به مکتب اخوان المسلمین داشته و دارد و از این لحاظ، در تقابل با ترکیه و قطر قرار گرفته است.

اما دیگر کشورهای این مجوعه، هم در قبال ترکیه و هم در برابر قطر و اخوانی ها، رویکردهای متفاوتی دارند. به عنوان مثال، امارات متحده عربی، گاهی از پاپ کاتولیک تر شده و حتی تندتر از عربستان سعودی علیه ترکیه، قطر و اخوان موضع می گیرد. اما کویت و عمان، تا حدودی بی طرف می مانند و بحرین نیز در نقطه ای می ایستد که به عربستان سعودی نزدیک تر است.

در مورد عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، امارات و بحرین، گوی سبقت را از دیگران ربودند و معامله خود را با تیم کوشنر داماد ترامپ، خیلی زود جوش زدند. اما عربستان سعودی فعلاً نه به شکل ایجابی و نه سلبی، موضع قاطعانه ای نگرفته و ظواهر امر نشان می دهد که دیگر اعضا نیز، در این مورد عجله ای ندارند و ترجیح می دهند، به تصمیم بازیگران دیگر بنگرند.

در چنین شرایطی است که روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی و تصمیم نهایی عربستان سعودی، می تواند همچون یک کاتالیزور مهم عمل کند و روندی آغاز شود که در آن، کویت، قطر و عمان نیز، تکلیف خود را بدانند. صد البته این موضوع، ارتباط مهمی با چندین فاکتور تعیین کننده و تاثیرگذار دارد که از جمله آنها می توان به رویکرد تیم جو بایدن در قبال رژیم صهیونیستی، ایران و عربستان سعودی، وضعیت داخلی رژیِم صهیونیستی و روابط ترکیه و قطر با جریانات مبارز فلسطینی، اشاره کرد.

سال 2021 میلادی با توجه به روند فعلی روابط در شورای همکاری خلیج فارس، برای دیپلماسی و سیاست خارجی ترکیه، سال مهمی خواهد بود و باید دید آنکارا برای گذار از موقعیت فعلی، در حوزه عربی، چه تصمیمات جدیدی خواهد گرفت.

انتهای پیام/