آشتی عربستان و قطر؛ یک توافق شکننده

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه البناء از سه سال گذشته تاکنون و به دنبال تحریم همه جانبه قطر از سوی چهار کشور عربستان سعودی،مصر، امارات و بحرین اتحاد کشورهای حوزه خلیج فارس و شورای همکاری خلیج فارس به وضوح در معرض تجزیه و فروپاشی قرار گرفته و به دو جناح تقسیم شد. در این میان عمان و کویت از پیوستن به سیاست‌های چهار کشور مذکور علیه قطر خودداری کرده و به ویژه کویت بر نقش خود به عنوان یک میانجی سازنده برای حل اختلافات میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس اصرار داشت.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

اما با این وجود کویت در این مدت نتوانست به یک دستاورد واقعی دست یابد و در نهایت همه راه ها برای حل بحران خلیج فارس مسدود شد. شورای همکاری نیز خلیج فارس طی این سال ها جلسات رسمی خود را بدون هیچ دستاوردی به پایان برده و درخشش و کارایی خود را از دست داد، اما در دوره اخیر به طور ناگهانی با تاثیر گذاری یک عنصر بیگانه بر تصمیمات این شورا اعضای آن از از اقدام جدی برای حل بحران خلیج فارس خبر دادند.

بنابراین با فراخوان «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری کنونی آمریکا و «جراد کوشنر» داماد و مشاور ارشد وی، عربستان سعودی صرف نظر از دیدگاه سایر طرف های محاصره کننده قطر اعلام کرد که قصد پایان دادن به محاصره دوحه را دارد. اما با توجه به بازه زمانی و متغیرهای منطقه ای و بین المللی که سعودی‌ها را وادار به مصالحه با قطر کرده این توافق را می توان در چند مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد:

- فضای آشتی کشورهای خلیج فارس: پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و شکست دونالد ترامپ تلاش های واشنگتن برای میانجیگری رسمی در میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به عنوان پوششی برای رفتار آمریکا در منطقه با هدف دستیابی به آشتی عربی به هر شکلی آغاز شد. بعد از شکست ترامپ در انتخابات آمریکا منطقه نیز روی یک صفحه داغ قرار گرفته و هیچ یک از کشورهای عربی هم پیمان ایالات متحده در خاورمیانه که همسو با سیاست های ترامپ از هیچ جنایت و تجاوزی برای حمایت از او دریغ نکردند انتظار شکست دونالد ترامپ را نداشته و برای دوره بعد از وی برنامه ریزی خاصی انجام نداده بودند. بنابراین آشتی عربی در منطقه خلیج فارس طبق سیاست های دولت ترامپ به منظور جلوگیری از اعمال سیاست های «جو بایدن» رئیس جمهور منتخب ایالات متحده در خاورمیانه انجام شد.

از سوی دیگر روند آشتی عربی با توجه به فضای پیچیده‌ای که در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی وجود دارد و تحولاتی که بعد از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا حاصل خواهد شد تحت تاثیر متغیرهایی قرار می‌گیرد که هنگام تجزیه و تحلیل سیاسی این روند باید همه آنها را مورد بررسی قرار داد.

روند آشتی عربی: جراد کوشنر اصرار داشت که آشتی میان کشورهای حوزه خلیج فارس به هرقیمتی انجام شود. اما نکته قابل توجه در آن است که مراسم ویژه و جداگانه‌ای برای توافق مصالحه بین کشورهای خلیج فارس برگزار نشده و این توافق در یک کنفرانس به تعویق افتاده از دسامبر 2020 که تاریخ سالانه برگزاری اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس است به انجام رسید که البته نوع مشارکت طرف های مربوطه از غیبت رئیس جمهور مصر و پادشاه بحرین گرفته تا اظهارات کنایه آمیز «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه امارات جنجال های خاص خود را داشت.

از سوی دیگر «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر علاوه بر نپذیرفتن شروط 13گانه کشورهای محاصره کننده بعد از تضمین اینکه عربستان سعودی مرزهای زمینی و دریایی و حریم هوایی خود را به روی قطر باز می کند اعلام کرد که با این توافق موافق است و به این ترتیب اظهارات امیر قطر به لحن آشتی تبدیل شد. علاوه بر آن در حالیکه چهار کشور عربی، قطر را محاصره کرده بودند؛ اما آشتی با این کشور بیشتر یک توافق دو جانبه میان «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان و امیر قطر درحضور کوشنر به عنوان نماینده ترامپ و عامل اصلی این آشتی، بود.

بنابراین تحلیلگران معتقدند که هیچ سند رسمی درباره آشتی واقعی میان کشورهای حوزه خلیج فارس صادر نشده و اخبار مربوطه در این زمینه بیشتر ارزیابی رسانه‌ای بوده است.

نتایج توافق با قطر: آنگونه که منابع اعلام کرده‌اند هدف اصلی ترامپ از برنامه ریزی برای آشتی میان کشورهای خلیج فارس تشکیل یک جبهه در مقابل ایران به عنوان مقدمه‌ای برای جلوگیری از بازگشت آمریکا به توافق هسته ای است؛ چرا که بایدن بارها اعلام کرده طبق سیاست دولت دموکرات ها قصد بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران را دارد، در حالی که ترامپ از این توافق خارج شد و در صورت احیای توافق مذکور منافع کشورهای حوزه خلیج فارس به طور کلی و به ویژه عربستان سعودی در معرض تهدید قرار می‌گیرد. این در حالی است که قطری ها اعلام کردند آشتی با عربستان هیچ تغییری در رویکرد دوحه در زمینه مناسبات آن با سایر کشورها از جمله ایران ایجاد نمی‌کند.

نتایج اجلاس شورای همکاری خلیج فارس نشان می دهد آنچه که در این جلسه اتفاق افتاد یک توافق برای مصالحه بود و نه یک روند واقعی آشتی همه‌جانبه؛ چراکه ماهیت اختلافات میان چهار کشور عربی با قطر همچنان پابرجاست و در این میان کشورهای خلیج فارس تسلیم خواسته ترامپ و کوشنر و نیز تغییر سیاست دولت جدید آمریکا شدند. اما از آنجایی که این توافق با دستور کار ترامپ انجام شده پس از پایان رسمی دوره ترامپ در آمریکا و رسوایی بزرگی که اکنون با آشوب های خود در ایالات متحده به راه انداخته و همزمان با روی کار آمدن دولت جو بایدن، پرونده های خاورمیانه از جمله این آشتی عجولانه و شکننده تحت تاثیر تحولاتی قرار خواهد گرفت.

انتهای پیام/