تاثیر کنش ایران پس از قانون جدید مجلس درباره تعهدات برجامی بر موضع غرب

به گزارش خبرگزاری تسنیم، حدود 5 سال از عمر برجام می‌گذرد، اما پایه‌های این توافق سست و لرزان شده است. بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در می 2018، تحریم‌ها علیه ایران مجدد اعمال شدند. کشورهای اروپایی که 11 وعده برای جبران خروج آمریکا داده بودند، در این زمینه کاری را از پیش نبردند و فقط به بیانیه‌های روی کاغذ بسنده کردند.

ایران پس از یکسال صبر و پایبندی کامل به تعهدات برجامی، طی 5 گام از تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای کاست. اما شدت و حدت گام‌های ایرانی به نوعی بود که سیگنال درست به طرف مقابل نفرستاد و تصور غرب از آن این بود که اقدامات ایران نمادین بوده است. چنین تصوری، یک ادراک اشتباه در پایتخت‌های اروپایی ایجاد کرد مبنی بر اینکه تهران تحت هر شرایطی و با هر هزینه‌ای در برجام باقی خواهد ماند.

چنین ادراکی، هم برای وضعیت فعلی و هم برای آینده توافق هسته‌ای خطرناک است و در عمل این توافق را به جاده‌ای یکطرفه تبدیل می‌کند که در آن فقط ایران به تعهداتش پایبند است، اما طرف مقابل هیچ عملی را از خود نشان نمی‌دهد.

با برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال گذشته و تغییر ترکیب آن، نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند طرحی را به منظور تغییر محاسبات طرف مقابل ارائه و تصویب کنند. هدف این طرح رفع تحریم‌ها و تغییر محاسبات غرب است تا اینکه اروپا تصور نکند، تهران تحت هر شرایطی در برجام باقی خواهد ماند. به عبارتی طرح مجلس که در نهایت به قانون تبدیل شد، اهرم فشاری برای پایبندی طرف مقابل به تعهدات خود از جمله رفع تحریم‌هاست.

طرح مجلس هدف مشخصی را از مسیر مشخصی دنبال می‌کند. هدف رفع تحریم‌ها، و مسیر کاهش محدودیت‌های هسته‌ای برجامی است. تفاوت قانون جدید مجلس با 5 گام کاهشی دولت این است که اقدامات جدی و واقعی را پیش روی می‌گذارد، از جمله از سرگیری غنی‌سازی 20 درصدی، افزایش میزان انباشت اورانیوم غنی سازی، احیای طرح قدیم راکتور اراک و برنامه ریزی برای ساخت راکتور دوم، توقف اجرای پروتکل الحاقی بعد از بازه زمانی دوماهه و ...

در حالی که مقامات دولتی در خصوص فرآیند و محتوای طرح جدید نکات و گله‌هایی را داشتند، این طرح در مجلس و شورای نگهبان تصویب و تایید شده و در نهایت به قانون تبدیب شد. دولت در راستای اجرای این قانون اخیرا غنی سازی 20 درصدی را از سرگرفت. این امر با واکنش‌های متفاوتی از سوی کشورهای اروپایی از جمله آلمان، انگلیس و فرانسه و همچنین آمریکا و متحدانش مواجه شد.

پیش از این، تهران درباره سست شدن برجام و عدم پایبندی طرف مقابل گلایه و آن را پیگیری می‌کرد که این پیگیری عمدتا با انفعال و بی عملی طرف‌های اروپایی مواجه می‌شد. اما با گام جدید ایران که بر پایتخت‌های غربی فشار آمده، مطالبه برای حفظ برجام در طرف مقابل نیز احیا شده است. به عبارتی، قانون جدید مجلس شورای اسلامی به عنوان موتور محرکه‌ای عمل می‌کند که اروپا را از بی‌تحرکی سابق تا حدودی در آورده است، یا دست کم آن را در راستای تلاش برای حفظ برجام به تکاپو انداخته است.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی در واکنش به اجرای قانون مجلس گفت: مصوبه مجلس درباره برجام را باید جدی گرفت چرا که یک قانون است... وقتی اولین بار ایران درباره برنامه خود برای غنی سازی 20 درصدی اطلاع داد، نمی دانستم که قصد دارد آن را بلافاصله عملی کند  اما در عرض چند روز این کار انجام داد و «ما حالا با واقعیت جدیدی مواجه هستیم.»

وی افزود: در حالی که وظیفه من نیست که به رئیس جمهور ایالات متحده و غیره بگویم چه کاری انجام دهند اما برای از سرگیری دیپلماسی واضح است که ماه های زیادی پیش رو نداریم بلکه چند هفته زمان داریم.

توصیه تلویحی مدیرکل آژانس به رئیس جمهور جدید آمریکا برای تعجیل در بازگشت به برجام، نشان می‌دهد که تصویب قانون جدید در مجلس و اصرار برای اجرای آن، در محاسبات طرف‌های غربی موثر بوده است. دومین خاصیت این قانون، این است که تلاش اروپا و آمریکا برای وقت‌کُشی در رفع تحریم‌ها را ناکام می‌گذارد. این قانون با اعمال فشار زمانی بر طرف مقابل، مانع اتلاف وقت به ضرر ایران می‌شود.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه ای غنی سازی اورانیوم با غلظت 20 درصد در ایران را موجب «نگرانی عمیق» این اتحادیه دانست.

در بیانیه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از «سخنان مثبت» جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب آمریکا استقبال شده است. استفاده از عبارت «سخنان مثبت» نشان می‌دهد که فشار اخیر ایران بر اروپا تاثیرگذار بوده و آن را برای بازگشت‌ هر چه سریعتر طرف‌ها به تعهدات برجامی متمایل کرده است.

 سه کشور اروپایی عضو برجام نیز روز چهارشنبه گذشته در بیانیه ای مشترک غنی سازی اورانیوم با غلظت 20 درصد در ایران را «خطری بسیار مهم» خوانده بودند.

مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز در واکنش به کاهش بازرسی‌های آژانس اتمی در ایران انتقاد کرد و گفت: نه تنها ایالات متحده بلکه هر کشوری به پایبندی ایران به این تعهدات اهمیت می‌دهد.

اظهارات مقامات غربی در واکنش به قانون مجلس نشان می‌دهد که این مصوبه تا اینجای کار در برآورده کردن انتظارات خود موفق بوده است و طرف مقابل را برای یافتن راه حل تحت فشار گذاشته است. این قانون به صراحت به اروپا و آمریکا این پیام را ارسال کرده است که برجام با شرایط فعلی و به صورت یکطرفه قابل دوام نیست.

تجربه قانون جدید و اجرای آن توسط دولت، با وجود برخی گلایه‌ها، نشان می‌دهد که صدای واحد کشور در حوزه سیاست خارجی به مراتب تاثیرگذارتر بوده و منافع کشور را به نحو مطلوبی احصا می‌کند. نکته دوم این است که معمولا واکنش طرف‌های اروپایی و آمریکایی به مقاومت فعال تهران و برداشتن گام از سر موضع قدرت، برای ایران بهتر بوده است.

دولت جو بایدن طبیعتا از اهرم‌ها و ظرفیت‌هایی که دولت دونالد ترامپ در مقابل ایران ایجاد کرده، استفاده خواهد کرد. اظهارات بایدن و اعضای تیمش نشان می‌دهد که آنها دنبال امتیازگیری بیشتر از تهران هستند. بنابراین قانون جدید مجلس مقدمه‌ای خوب برای اثرگذاری و تغییر موضع طرف مقابل به ویژه در زمینه رفع تحریم‌هاست.

انتهای پیام/.