یادداشت| ۵چالش عمده پیش روی انقلاب تونس؛ پشت پرده شکل‌گیری اعتراض‌های مردمی
ضعف بنیه اقتصادی تونس و چالش‌های مربوط به اوضاع معیشتی مردم، همواره ، عامل زمینه ساز اعتراضات مردمی بوده است. خیزش ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱ و سقوط بن علی، ریشه در عوامل اقتصادی ـ اجتماعی داشته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، از « ثورة الیاسمین » یا « خیزش مردمی تونس » ، 10 سال می‌گذرد و ارزیابی یک دهه از عمر یک کشور با اصالت و تاریخ تمدنی همچون "تونس" و یک نهضت مردمی در قواره "انقلاب یاسمین" در قالب یک مقاله ،کاری بسی دشوار است.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
ارزیابی روزنامه" الشرق الاوسط"شماره 28 آذر1399 را تحت عنوان « حاصل انقلاب یاسمین، دستآوردهای اندک و زیان‌های کلان» را خواندم، اما از برآوردش درباره انقلاب یک ملت که سمبلش « محمد البوعزیزی» بوده، زیاد تعجب نکردم زیرا « الشرق الاوسط » بزرگترین رسانه کشوری است که به « بن علی» رئیس جمهوری فراری تونس را پناه داده و نظام سیاسی آن، هنوز بدون قانون اساسی و پارلمان، اداره می‌شود و« محمد بن سلمان» حرف اول و آخر را در این کشور می‌زد.
برآورد خانم « آیة بدر» پژوهشگر" مرکز اندیشه راهبردی مصر" درباره انقلاب تونس که تحت عنوان« گویا انقلابی رخ نداده: تونس پس از 10 سال از انقلاب» منتشر شده بود، به دقت مطالعه کردم . متاسفانه غرض ورزی، منفی بافی ، سیاه نمایی و بزرگنمایی کاستی‌ها، ساختار و بنیه کلی این مقاله بود.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
بله، قلم‌های وابسته به جریان‌های ضد انقلاب و مخالف خیزش‌های مردمی از همان ابتدای شروع نهضت مردمی در جهان عرب تا امروز همچنان فعالند تا خیزش‌های مردمی را از اهداف و مسیر آن منحرف کنند و در دل‌های هواداران اصلاحات و تغییرات در جوامع عربی، تخم ناامیدی بکارند.
انقلاب تونس در برگیرنده اهداف و خواسته‌های تاریخی مردم این کشور بوده که از جمله آن می‌توان به تحقق کرامت انسانی، دموکراسی، سرنگونی رژیم بن علی، نابود کردن شالوده‌های نظام سیاسی استبدادی و تحقق عدالت اجتماعی اشاره کرد.
فرار و پناهندگی "بن علی" به عربستان سعودی در 24 دی 1389، یک پیروزی تاریخی برای ملت تونس به شمار می‌رود اما تا رسیدن به آرمان‌ها و اهداف انقلاب یاسمین،هنوز فاصله‌هایی وجود دارد که نیاز به فداکاری، تلاش و مشارکت جدی مردم و نخبگان این دیار دارد.
پیروزی انقلاب یاسمین بخشی از دستآوردهای مبارزات مردمی بود، درحقیقت، سرآغاز تولد ملت جدید با نظام سیاسی نوین برای تونس بود. انقلاب تونس می‌توانست با شایستگی، خود را به عنوان « الگوی مناسب» برای خیزش‌های ملت‌های عرب، اثبات کند اما چالش‌ها و موانع جدی پیش روی این روند انقلابی، قرار داشت.
ـ چالش‌ها و موانع:
چالش‌های پیش روی انقلاب تونس و دستاوردهای آن، گوناگون است.از جمله این چالش ها:
1ـ چالش‌های امنیتی: درگیری میان جریان‌های سیاسی از یک سو و درگیری میان انقلابیون و دولت‌های دوره گذرا، مشکلات امنیتی هزینه بری را به وجود آورد. در این شرایط، هراس و نگرانی از بازگشت بن علی و ضدانقلابیون در حال فزونی بوده است.
ـ استمر و بقای نهادها و ساختارهای نظامی ـ امنیتی بدون تصفیه مدیران و کادرهای فاسد و وفادار به رژیم بن علی.
2ـ چالش هویت نظام سیاسی کشور: در جوهره قانون اساسی و دکترین نظام سیاسی، گرچه بر هویت ملی و ارزش‌های آن تاکید شده است اما گفتمان سکولاریستی ریشه دار و هنوز خط مشی و مکتب بورقیبیسم و هواداری از فرهنگ فرانکفونی و غربزدگی در اندیشه سیاسی حاکمیت، اعتبار دارد.
3ـ چالش سیاسی و نظام کثرت‌گرایی سیاسی: گرچه انقلاب در تونس، فضای برای آزادی بیان و مطبوعات فراهم کرده و این فضای باز سیاسی، فواید و زیان‌های گوناگونی داشته است. تشکیل و تاسیس پیش 200 حزب و تشکل سیاسی، چالش‌های سیاسی تهدیدزای در پی داشته است. همچنین احزاب و جریان‌های سیاسی مخالف بورقیبه و بن علی به دلیل نبود تجربه و ظرفیت سیاسی، نتوانسته‌اند در فضای دموکراتیک، مشارکت سیاسی مردمی را به سمت اهداف انقلاب یاسمین، هدایت کنند و در تشکیل دولت‌های مرحله پسا بن علی نیز ناموفق بوده‌اند.
4ـ چالش اقتصادی: مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور که بخشی از آن، ارثیه رژیم‌های بورقیبه و بن علی بوده، از آغاز پیروزی انقلاب تاکنون به عنوان پیچیده ترین و خطرناک‌ترین چالش کشور مطرح است. این چالش همواره بستر مناسبی برای ایجاد تنش‌ها و اعتراضات مردمی بوده و در تضعیف و شکنندگی دولت‌ها در مرحله انتقالی و بازسازی، نقش بسزایی داشته است.
5 ـ چالش دخالت بیگانگان: عوامل زیادی در تسهیل و فراهم سازی مقدمات دخالت و نفوذ بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در امور تونس دخالت داشته ولی معضلات اقتصادی و ضعف بنیه مالی و اعتباری، به عامل اولیه و تسهیل کننده نفوذ خارجیان در این کشور، مطرح است.
اعتراض‌ها، نگرانی‌ها و ناامیدی‌ها:
ملت تونس و دوستداران آن، امسال دهمین سالگرد «انقلاب یاسمین » که جرقه « بیداری اسلامی » یا بهار عربی بوده را در موسم شیوع ویروس کرونا و در فضای آمیخته از امیدواری و نارضایتی‌های مردمی، جشن می‌گیرند.
دستآوردهای انقلاب تونس به شهادت انقلابیون، نخبگان و ملت تونس، فراوان و اساسی بوده؛ تصویب قانون اساسی مترقی، دگردیسی در نظام سیاسی و لغو آثار نظام استبدادی، ایجاد فضای آزادی بیان و تشکیل احزاب و مطبوعات و داشتن نظام سیاسی کثرت‌گرایی پارلمانی ، بخشی از این دستاوردها به شمار می‌رود. اقدامات اصلاحی در نظام قضایی و منظومه‌های اقتصادی، نشانگر وجود اراده سیاسی و ملی برای تقویت روند اصلاحات در این کشور است اما کاستی‌ها و اشتباهات برخی از جریان‌های سیاسی و حزبی تونس و فساد تعدادی از نخبگان سیاسی و اقتصادی این دیار، زمینه را برای کاشتن بذر ناامیدی در وجدان و اراده این ملت، فراهم کرده است و در این راستا، دلارهای نفتی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس،نقش بسزایی در ترویج و تکوین ذهنیت ناامیدی و تردید در جوانان تونس دارد.
طی 10 سال گذشته به علل و دلایلی، موج‌های از تنش، خشونت و تظاهرات پدید آورده که اوضاع امنیتی تونس را ناپایدار جلوه داده است.
ضعف بنیه اقتصادی این کشور و چالش‌های مربوط به اوضاع معیشتی مردم، همواره ، عامل زمینه ساز اعتراضات مردمی بوده است . خیزش 14 ژانویه 2011 و سقوط بن علی، ریشه در عوامل اقتصادی ـ اجتماعی، داشته و حکومت‌های دوران « حبیب بورقیبه » و مرحله پسا انقلاب 2011 با چنین چالش‌ها روبرو بوده‌است لذا تأمین اقتصاد معیشتی مردم، هماره هدف راهبردی برای این دولت‌ها بوده و بقای آنها در گرو حسن مدیریت این هدف و اولویت بوده‌است . این موضوع حتی روی رویکردها و سیاست‌های رفتاری تونس با محیط خارجی خود، در ابعادی تأثیرگذار بوده است. اوضاع آشفته اقتصاد تونس پس از سال 2011 در زمینه‌های مختلفی بر روند انتقال دموکراسی پس از انقلاب "یاسمین" ،تأثیرهای منفی داشته‌است.
علل و عوامل هویدا و پنهانی در شکل گیری این نارضایتی‌ها دخالت داشته است که از جمله آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
1ـ مسائل اقتصادی و توسعه‌ای: فقر اقتصادی و اختلال در وضعیت اقتصادی معیشتی مردم به ویژه اقشار فقیر و طبقه متوسط جامعه، نقش مؤثری در بسترسازی این اعتراض‌ها داشته است. افزایش نرخ بیکاری، یک مشکل مزمن این کشور است. بر اساس آمارهای رسمی ، میزان بیکاری در تونس در سال 2017 میلادی 15.3درصد بوده و جوانان ساکنان مناطق غربی و جنوبی تونس بیشترین سهم در این راستا داشته‌اند. این معضل اقتصادی ـ اجتماعی یکی از مهم ترین چالش‌هایی است که دولت‌های پس از خیزش یاسمین در این کشور که هنوز نتوانسته‌اند، چاره‌ای اساسی برای این مشکل بیابند.
2ـ مشکلات ساختاری و ضعف ائتلاف‌های سیاسی: روی کار آمدن 10 دولت پس از انقلاب 14 ژانویه2011 در تونس، نشانگر شکنندگی ساختارهای اداری و ضعف کارآمدی نهادهای حکومتی است.
3ـ گسترش فساد: فساد مالی و اداری، یک مشکل مزمن و ارثیه دوران استبدادی دراین کشور است .
4ـ مشکل امنیت : در تونس پس از خیزش یاسمین، به دلیل رشد گروه‌های مسلح جریان‌های سلفی و وهابی، بسترهای برای ناامنی و بی‌ثباتی فراهم شده است.
5ـ نقش دخالت‌های بیگانگان و رسانه‌ها: بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی جهت تقویت گستره نفوذ خود در این کشور از طریق استفاده از جریان‌های محلی وابسته و با بکارگیری انواع ابزارهای جنگ روانی و رسانه‌ای نقش بسزایی در بزرگنمایی نارضایتی مردم و القای ناامیدی در افکار عمومی ملت تونس دارند.
ـ افق‌های امید و زایش دیگر:
نخبگان و ملت تونس، هنوز به انقلاب یاسمین وفادار و بدان افتخار می‌کنند.صدای آزادیخواهی، طرفداری از اصلاحات، عدالتخواهی، مبارزه با فساد، مخالفت با سازش با رژیم صهیونیستی، در فضای « تونس سبز» هنوز بلند است و جوانان این دیار، هویت ملی، افتخارات تمدنی و ارزش‌های فرهنگی پدران خود را به مشتی دلار و یورو نمی‌فروشند چرا که هنوز «محمد البوعزیزی» زنده است و برای کرامت، زندگی شرافتمندانه و پاس داشتن آزادی و ارزش‌ها و هویت تونسی، در حال مبارزه است.
نویسنده: صبری انوشه- پژوهشگر تحولات جهان عرب
انتهای پیام/
