پرونده سیاسی لبنان گروگان محاسبات سعد حریری؛ چرا تشکیل دولت لبنان در جا می‌زند؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، درحالی که لبنانی‌ها همانند سال 2019 به تشکیل دولت جدید هم‌زمان با آغاز سال جدید میلادی امید بسته بودند؛ اما با گذشت نزدیک به یک ماه از سال 2021 هیچ چشم‌اندازی برای حل بحران سیاسی لبنان دیده نمی‌شود.

سفرهای خارجی پررمز و راز حریری

علاوه بر آن موانع داخلی تشکیل دولت در لبنان و اختلاف میان طرف‌های اصلی این پرونده یعنی «میشل عون» رئیس جمهوری و «سعد حریری» نخست‌وزیر مکلف لبنان در پی سفر ناگهانی حریری به خارج از این کشور به ویژه ترکیه که بازتاب فراوانی در رسانه‌ها داشت، تشدید شد.

تعطیلات خارجی سعد حریری در امارات و فرانسه در شرایط بحرانی لبنان موجب نارضایتی مردم و نیز سیاستمداران این کشور شد. البته گفته می‌شد حریری به عربستان نیز سفر کرده و قصد دیدار با «محمد بن سلمان» را داشته است که سعودی‌ها پاسخ او را ندادند. اما منابع وابسته به نخست‌وزیر مکلف لبنان در گزارش‌های ضد و نقیض این خبر را تکذیب کردند.

در هر صورت این تحرکات رئیس جریان المستقبل لبنان سفر اخیر او به ترکیه و دیدار با «رجب طیب اردوغان» را نیز تحت الشعاع قرار داده و گمانه‌زنی‌هایی در خصوص انگیزه حریری از این اقدام مطرح کرد، به ویژه اینکه سفر سعد حریری به ترکیه پس از انجام توافق مصالحه میان عربستان و قطر که هم پیمان ترکیه محسوب می‌شود، انجام گرفت.

آنچه که بیشتر موجب نارضایتی لبنانی‌ها شد این بود که سعد حریری مجددا پس از بازگشت از ترکیه راهی امارات شد. منابع لبنانی در این زمینه و علت این تحرکات حریری دلایل مختلفی بیان می‌کنند:

-برخی معتقدند نخست‌وزیر مکلف لبنان پس از ناامیدی از هم‌پیمانان عرب خود یعنی امارات و عربستان به سمت ترکیه متمایل شده است.

-برخی علت این اقدامات سعد حریری را خدمت به عربستان سعودی می‌دانند که این کشور در دوره دولت جدید آمریکا دردسرهایی پیش روی خود دارد؛ بنابراین به دنبال یک متحد توانمند جهت عبور از سیاست‌های متفاوت واشنگتن است. در همین راستا ممکن است سعودی‌ها سعد حریری را در قالب یک سفیر برای اردوغان فرستاده باشند تا درباره بهبود روابط میان آنکارا و ریاض پیغامی برای ترک‌ها ببرد.

-همگرایی امارات و ترکیه نیز می‌تواند یکی از انگیزه‌های سعد حریری برای سفر به این کشور باشد؛ به ویژه آنکه ابوظبی پس از توافق یکجانبه عربستان با قطر و تحرکات ریاض برای تقویت روابط با آنکارا، چندین بار از زبان مقامات رسمی خود تمایل خود برای از سرگیری روابط عادی با ترکیه را ابراز کرده است.

-منابع نزدیک به حریری نیز گزارش می‌دهند که سفرهای خارجی رئیس جریان المستقبل لبنان ارتباطی به مسائل سیاسی نداشته و در چارچوب موضوعات شخصی وی قرار می‌گیرد.

چرا حریری در تشکیل دولت تعلل می‌کند؟

اما در هر صورت آنچه که برای لبنانی‌ها در مرحله کنونی مهم و حیاتی است، انگیزه سعد حریری از سفر به این کشورها نیست. بلکه مردم لبنان خواستار پایان دادن به تعلل در تشکیل دولت و خروج از این بحران سیاسی پیچیده که همه بخش‌های اقتصادی، مالی، اجتماعی، بهداشتی و حتی امنیتی را تحت تاثیر قرار داده، هستند.

پیش از این منابع سیاسی لبنان مشکل بن‌بست سیاسی در این کشور را بیشتر معطوف به موانع خارجی به ویژه آمریکا می‌دانستند. البته مداخلات ایالات متحده در امور داخلی لبنان و روند تشکیل دولت این کشور و نیز سنگ‌اندازی‌های فرانسه و عربستان سعودی در تاخیر تشکیل کابینه لبنان تاثیر بسزایی داشته است.

آمریکایی‌ها از ابتدای ماموریت سعد حریری برای تشکیل دولت در لبنان وی را تهدید کردند که اگر دولتی با حضور یا نفوذ حزب‌الله تشکیل دهد اولا همه کمک‌های مالی ادعایی واشنگتن به لبنان به ویژه در بخش بهداشت قطع می‌شود و دوم، حریری نیز به سرنوشت «جبران باسیل» رئیس جریان آزاد ملی لبنان که بدون توجیه و علت مشخصی از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد، دچار می‌گردد.

از طرفی سعد حریری که در سایه ساختار سیاسی لبنان و نیز موقعیت مردمی و دولتی که حزب‌الله در این کشور دارد، به خوبی می‌دانست که امکان حذف این جنبش از صحنه سیاسی لبنان-آنگونه که غربی‌ها می‌خواهند وجود ندارد، بنابراین از نظر نخست‌وزیر مکلف لبنان شکست «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و تغییر دولت در این کشور که با احتمال تغییر سیاست‌های آن در قبال پرونده‌های منطقه همراه خواهد بود، فرصت مناسبی برای خروج از این تنگنا می‌توانست باشد.

حریری که 3 ماه لبنان را در وضعیت معلق و بلاتکلیفی نگه داشته با ارائه فهرست‌هایی از ساختار و گزینه‌های مورد نظر خود به رئیس جمهور-درحالی که می‌دانست هیچ یک با معیارهای توافق شده و استانداردهای قانون اساسی تطابق ندارد و مورد پذیرش رئیس جمهور قرار نخواهد گرفت تلاش کرد از یک سو تا تغییر رسمی دولت در آمریکا زمان بخرد و از سوی دیگر موانع تشکیل دولت را متوجه تیم رئیس جمهور و جریان آزاد ملی کند.

در این شرایط، اخیرا انتشار ویدئویی از صحبت‌های میشل عون و «حسان دیاب» نخست وزیر دولت پیشبرد امور در لبنان درباره حریری که در آن عون، حریری را فردی دروغگو خوانده بود که اقدامی برای تشکیل دولت انجام نمی‌دهد مناسبات میان رئیس جمهور و نخست وزیر مکلف را سردتر از گذشته کرد.

همین امر موجب شده تا سعد حریری حتی اقدامات نمادین برای تشکیل دولت را هم کنار بگذارد و عملا ارتباط میان وی با عون قطع شده است.

«حسان دیاب» نخست وزیر دولت پیشبرد امور لبنان روز گذشته در راستای تلاش برای حل بحران سیاسی لبنان با «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان و «میشل عون» رئیس جمهوری این کشور دیدار کرد.

پس از آن نخست وزیر دولت پیشبرد امور در لبنان نشستی در کاخ نخست‌وزیری این کشور با حریری داشت و دو طرف در این جلسه به آخرین تحولات و شرایط لبنان پرداختند. دیاب بعد از انجام این نشست اظهار داشت: لبنان در زمان حاضر به‌شدت به یک توافق سیاسی میان همه طرف‌های مربوطه نیاز دارد و اولویت ما کنار سعد حریری تشکیل کابینه در اسرع وقت است تا بتواند با چالش‌های موجود در کشور مقابله کند. وی همچنین بر ایفای نقش مثبت در پیشبرد روند تشکیل دولت تأکید کرد.

در این میان منابع لبنانی معتقدند که قطعاً حسان دیاب ابتکار خاصی به مقامات سیاسی لبنان ارائه نکرده است و هیچ‌یک از این نشست‌ها نتیجه قطعی نداشتند، بنابراین تا زمانی که جلسه‌ای میان عون و حریری برگزار نشود شرایط به همین شکل باقی می‌ماند و چشم‌انداز خاصی برای خروج از بحران سیاسی دیده نمی‌شود.

برخی سیاستمداران لبنانی معتقدند اگر قرار باشد این روند ادامه پیدا کند و پرونده تشکیل کابینه در میان لجبازی‌ها خاک بخورد، سعد حریری دو گزینه بیشتر پیش روی خود ندارد: اینکه یا استعفا کرده و ماموریت تشکیل دولت را به شخص دیگری بسپارد و یا از شروط غیرمنطقی خود عقب‌نشینی کند و اجازه تشکیل دولتی طبق ساختار لبنان را برای دست کم کاهش بحران‌های لبنان بدهد.

چرا بایدن نمی‌تواند فرشته نجات حریری شود؟

اما آنگونه که به نظر می‌رسد حریری نه قصد استعفا دارد و نه می خواهد از مواضعش عقب‌نشینی کند. از طرفی شواهد حاکی از آن است که نخست‌وزیر مکلف لبنان همچنان امیدوار به سیاست‌های دولت جو بایدن در آمریکاست تا بتواند لبنان و سعد حریری را باهم نجات دهد.

اما اغلب لبنانی‌ها همانطور که «سید حسن نصرالله» دبیر کل حزب‌الله در سخنان اخیر خود اعلام کرد، آمریکایی‌ها به اندازه کافی مشغله و بحران دارند که اولویتشان بحران سیاسی لبنان نباشد، اتفاق نظر دارند که مشکل عدم تشکیل دولت و نیز راه حل آن به شکل عمده در داخل لبنان بوده و جو بایدن عصای جادویی برای نجات لبنان ندارد-چه بسا که دولت دموکرات‌ های آمریکا نیز با دیکته‌های جدیدی علیه لبنان موضع گیری کند. به ویژه اینکه امارات متحده عربی در کنار رژیم صهیونیستی در آستانه تغییر دولت آمریکا در گزارشی، طوماری طولانی از توصیه‌ها ضد لبنان و حزب‌الله برای جو بایدن آماده کرده‌اند. در گزارشی که توسط موسسه موسوم به «دفاع از دموکراسی» تهیه شده نام لبنان و حزب‌الله آمده است که در آن تاکید شده باید طبق سیاست‌های دولت ترامپ با این دو طرف برخورد شود. جالب توجه است که 152 صفحه از این گزارش به لبنان و حزب‌الله اختصاص داده شده و البته توجه به پرونده لبنان و پرداختن به موضوع آن در این بعد گسترده نکته عجیبی نیست؛ به ویژه اینکه مدیریت این کمپین یا موسسه موسوم به دفاع از دموکراسی تحت نظارت سازمان «ایپک» که لابی اسرائیل را در آمریکا هدایت می‌کند، است.

بنابراین پیوند زدن آینده سیاسی لبنان با آمدن جو بایدن به کاخ سفید قبل از هرچیزی خود سعد حریری را قربانی کرده و زندگی سیاسی وی را در معرض خطر قرار می‌دهد. علاوه بر آن از یک سو در سایه شرایط آشفته‌ای که پایتخت آمریکا در سایه تحرکات ترامپ و حامیان آن پیش از مراسم تحلیف و انتقال دولت به بایدن سپری می‌کند، از طرف دیگر آغاز فعالیت دولت دموکرات آمریکا نیاز به یک بازه زمانی طولانی دارد؛ ضمن اینکه رسیدگی به بحران‌های داخلی ایالات متحده و اپیدمی کرونا و خطرات خارجی این کشور اولویت نخست دولت جو بایدن بوده و دست کم تا یک سال آینده جایی برای لبنان و چالش‌های سعد حریری در پرونده‌های آمریکا وجود نخواهد داشت.

مناسب‌ترین گزینه‌ای که اکنون پیش روی سعد حریری قرار دارد آن است که تا حد زیادی از وابستگی‌های خارجی خود کاسته و با در نظر گرفتن منافع ملی-نه شخصی طبق قانون اساسی لبنان برای تشکیل دولت با طرف‌های مربوطه همکاری کند، در غیر این صورت از ماموریت خود استعفا داده و علاوه بر تعمیق بن‌بست سیاسی لبنان بیش از این مسئولیت بحران‌های متعدد این کشور را متوجه خود نکند.

انتهای پیام/