"بیودیزل" شرکت‌دانش‌بنیان ایرانی سوخت شد!/ شرکت‌های دانش‌بنیانی که به حال خود رها شده‌اند

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ افزایش شمار شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید محصولات مورد نیاز کشور اهمیت زیادی دارد اما آفت این افزایش تعداد شرکت‌ها می‌تواند عدم توجه به کیفیت فعالیت آنها باشد.

رها کردن این شرکت‌ها به حال خود، وجود شرکت‌های دانش‌بنیان را تنها به یک عدد در حوزه علم و فناوری تبدیل می‌کند؛ در کنار بازگویی رشد و پیشرفت‌ها در حوزه علم و تکنولوژی لازم است آفت‌ها و مشکلات این فضا را هم بررسی و بازگو کرد تا به اصلاح امور منجر شود، همواره صحبت و مانورهای تبلیغاتی در مورد طرح‌هایی اتفاق می‌افتد که انجام شده‌ است و هیچوقت به سراغ طرح‌ها و پتانسیل‌هایی که امکان اجرا داشتند و هیچوقت محقق نشده‌اند نمی‌رویم.

درباره مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان و طرح‌های ملی و کلانی که امکان بهبود شرایط کشور را داشته و اتفاق نیفتاده است با "حمیدرضا چیت‌ساز" مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: حضرتعالی و شرکت دانش‌بنیان تحت مدیریت شما در چه حوزه‌ای فعالیت دارید؟

من دکترای رشته مهندسی فرآیند از گرایشات مهندسی شیمی هستم؛ کار اصلی شرکت ما تأمین و تجهیز آزمایشگاه‌ها در صنایع مختلف است و مخستین شرکت در ایران بودیم که به سمت استانداردسازی آزمایشگاهی حرکت کردیم.

ما در کشور و بعد از تمرکز روی برخی حوزه‌های دانش و فناوری مانند علم نانو توانسته‌ایم این علوم را عمومی کنیم و با این فرآیند بسیاری از مردم ما نام نانو را در زندگی خود شنیده‌اند در صورتی که در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا مردمشان چیزی از علوم نانو نمی‌دانند، اما ما در این حوزه موفق عمل کرده‌ایم.

همچنین در حوزه عمومی کردن مقالتمان عملکرد خوبی داشته‌ایم و به واسطه این مقالات رتبه‌های بالایی در حوزه علوم مختلف مانند بیوتکنولوژی یا نانوتکنولوژی داشته‌ایم. اما همچنان این سوال کلیشه‌ای باقی است که چرا این توانمندی‌ها در مقالات به صنعت ما راه پیدا نمی‌کند. صنایع ما در حوزه تکنولوژی در کدام کشورها در حال عرضه هستند؟! با وجود تمام پیشرفت‌هایی که وجود داشته آیا پیشرفت علوم ما به اندازه‌ای بوده‌است که امکان صادرات کلان به کشورهای دیگر را داشته باشد؟

حال کمی تخصصی‌تر در حوزه خودم صحبت می‌کنم؛ ببینید ما در آزمایشگاه‌هایمان به راحتی شیرین‌سازی گاز را انجام می‌دهیم، پالایش نفت را در اسکیل‌های کوچک انجام می‌دهیم اما در پالایشگاه‌هایمان مجبوریم برای انجام این کارها از مهندسان خارجی استفاده کنیم!

بنابراین می‌توان گفت موضوعات آزمایشگاهی برای ایجاد فضای مشابه صنعتی اهمیت بالایی دارد؛ متأسفانه ما در کشور تعداد بسیار کمی متخصص در حوزه آزمایشگاهی داریم. پس وقتی در حوزه آزمایشگاهی صنایع، مشکل داشته باشیم، نمی‌توانیم به نتایج این آزمایشات در صنعت اتکا کنیم و این نتایج را در صنعت استفاده کنیم.

به عنوان مثال ما اگر نخستین خط لوله گاز را در مبدا با یک درجه اختلاف راه‌اندازی کنیم، مقصد به جای اینکه ترکیه باشد از عراق سردر می‌آورد یعنی متأسفانه این انحراف از معیار در استاندارد ما وجود دارد.

بنابراین ما از سال 92 استارت تأسیس این شرکت را زدیم تا به واسطه‌آن فضای آزمایشگاهی را به یک استاندارد قابل قبول برسانیم و به این واسطه در حوزه آزمایشگاهی بستری را فراهم کنیم برای اینکه اگر شرکتی راغب است محصولات خروجی خوبی را تولید کند، از این آزمایشگاه‌های استاندارد کار را شروع کند.

آزمایشگاه‌ها در بسیاری از صنایع به چشم عنصر اضافی دیده می‌شوند

بنابراین با صنایع مختلف وارد همکاری شدیم؛ با کسب استاندارد 17025 به سمت راهبری آزمایشگاه‌ها در مقیاس‌های بین‌المللی حرکت کردیم؛ سه فاکتور اصلی برای رقابت بین‌المللی داریم، فاکتور اول بازار است و معیارهای رقابتی در آن، فاکتور رقابتی بعدی فراهم کردن زیربناهاست و مهمترین معیاری که ما از آن غافل مانده‌ایم کارکنان متخصص است. حوزه آزمایشگاهی در بسیاری از کارخانه‌ها نقش یک عنصر اضافی را دارد و وجود آن در کارخانه چندان اهمیتی ندارد، شخصی هم که در آن آزمایشگاه کار می‌کند تنها یک فارغ‌التحصیل معمولی در این حوزه‌است و کمکی به تحقیق و توسعه در کارخانه نمی‌کند.

ما تلاش کردیم در شرکت‌هایی که کار می‌کنیم این الگو را تغییر دهیم و حوزه آزمایشگاهی را به سمت این بردیم تا از خود آزمایشگاه‌ها درآمدزایی کنیم. به عنوان مثال یکی از شرکت‌های نفتی با خدمات آزمایشگاهی توانست استاندارد 17025 را کسب کند و با همین موضوع حقوق کارکنانش را تأمین کرد.

علاوه‌بر موارد ذکر شده، شرکت ما یک شرکت دانش‌بنیان با رسته فعالیت سوخت است و تخصص من در رشته مهندسی فرآیند، سوخت‌های پاک است. ما در حوزه "بیودیزل" تولیداتی داشتیم که در دنیا قابلیت رقابتی بالایی داشت.

بیودیزل همان "دیزل زیستی" است و استفاده از آن در حال گسترش است؛ با توجه به محدودیت سوخت‌های فسیلی و لزوم استفاده از گازوئیل برای موتورهای دیزلی بحث بیودیزل اهمیت بالایی پیدا کرده‌ است. در این موتورها از سوخت با پایه‌های زیستی استفاده می‌شود. بیو دیزل سوخت را از گیاهان تأمین می‌کند و هر منبع روغنی که امکان استخراج روغن داشته باشد می‌تواند به عنوان منبع سوختی در بیودیزل تلقی شود.

مصوبه مجلس بوده‌ است که باید در تهران و دیگر کلان‌شهرهای آلاینده از حداقل 2 درصد بیودیزل استفاده شود؛ قرار بود به عنوان پایلوت خطوط بی‌آر‌تی امام علی و چمران از بیو‌دیزل استفاده کنند که به دلایل مختلف این طرح اجرایی نشد!

تسنیم: متأسفانه زمانی که زمستان فرا می‌رسد و بحث آلودگی هوا حاد و وخیم می‌شود، انواع و اقسام طرح‌ها و راهکارها مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ این رویه بعد از وزش یک باد به فراموشی سپرده شده و می‌رود تا آلودگی هوای سال بعد!

دقیقا! خیلی از بحران‌ها در کشور رها می‌شوند تا مانند یک بیمار دم مرگ تنها با شوک به احیای آن بپردازیم؛ حالا این شوک در بحران یا بیمار را زنده می‌کند یا منجر به مرگ آن می‌شود. در حوزه محیط زیست و آلودگی هوا هم مدتهاست مسئولان تنها به امید باد و باران هستند و برنامه دیگری ندارند؛ ما در سال جاری 45 روز هوای سمی تفس کردیم، چه فکری برای این معضل شده‌است.

برای رفع این مشکلات باید به عملکرد دستگاه‌های مسئول نگاه کرد. مثلا در کارگروه آلودگی هوای سازمان محیط زیست چند چهره علمی و متخصص دیده می‌شود؟ چند نفر متخصص سوختهای زیستی هستند؟ اصلا جایگاه علم و دانش در چنین کارگروه‌های تخصصی کجاست؟ شما بروید سابقه علمی این اعضا را بررسی کنید، آنوقت متوجه منظور من می‌شوید.

تسنیم: آیا فعالیت شما در حوزه سوخت‌های زیستی محدود می‌شود یا طرح‌های دیگری هم داشته‌اید؟

ما نخستین شرکت ایران بودیم که پیشنهاد "آزمایشگاه‌های سیار برای کرونا" را ارائه دادیم؛ همزمان با شیوع ویروس کرونا یکی از آسیبهایی که وجود داشت فضای محدود آزمایشگاه‌ها برای تست این بیماری بود که افراد با قرار گرفتن در این فضاهای بسته احتمال درگیرشان بالا می‌رفت. آزمایشگاه‌های سیار امکان انجام این آزمایشات در فضاهای گسترده را فراهم می‌کرد و امکان حمل آنها به محله‌ها و مناطق درگیرتر وجود داشت.

ساخت نمونه آزمایشگاه سیار با هزینه بسیار پایین در کشور

البته آزمایشگاه‌های سیار در تمام جهان وجود دارد و ما توانستیم با تکنولوژی داخلی نمونه پایلوتی از آزمایشگاه‌های سیار در کشور تولید کنیم. اگر بخواهیم یک آزمایشگاه سیار از یک کشور خریداری کنیم امکان تهیه آن با هزینه زیر یک میلیون یورو را نداریم اما ما با هزینه یک میلیارد تومان نمونه پایلوت آزمایشگاه سیار را تولید کردیم.

آزمایشگاه‌ها در دنیا در سه لول تعبیه می‌شوند، که یکی از این لولها، آزمایشگاه‌های سیار هستند اما در ایران تمام آزمایشگاه‌های ما از نوع آزمایشگاه ثابت هستند؛ حال فرض کنید یک کارخانه یا یک شرکت بخواهد آزمایشگاه خود را تغییر دهد یا یک کارخانه برای مدتی محلی را اجاره کرده و آزمایشگاه را در آنجا مستقر کرده‌ است.

برای تغییر این آزمایشگاه و جابه‌جایی آن باید هزینه‌های زیادی را متقبل شود، این موضوع با آزمایشگاه‌های سیار قابل حل شدن است؛ ما با تولید آزمایشگاه سیار در ایران توانسته‌ایم بخشی از این مشکلات را جبران کنیم و تاکنون هم 7 آزمایشگاه سیار را به ادارات مختلف فروخته‌ایم؛ این آزمایشگاه‌ها برای حوزه‌های مختلف فعالیتی تعبیه شده‌ بودند و ما محدودیتی برای اجرای آن در حوزه‌های تکنولوژیک مختلف نداشته‌ایم اما اجرای کلان این طرح هم به دلیل کمبود بودجه ناقص ماند.

صندوق نوآوری و شکوفایی برای اعطای وام سند ملکی می‌خواهد!

تسنیم: برای حمایت و مشورت به معاونت علمی ریاست جمهوری و نهادهای وابسته به آن مراجعه کردید؟

باید این نهاد و نهادهای وابسته به آن دیدگاه‌های متفاوتی در خودشان ایجاد کنند؛ من برای اجرای طرح "بیودیزل" سال 97 جهت دریافت وام به صندوق نوآوری و شکوفایی مراجعه کردم. بعد از طی کردن تمام مراحل اولیه، وقتی زمان پرداخت وام فرا رسید از من یک سند ملکی، آن هم ملک مسکونی مطالبه کردند! این سند باید متعلق به یک ملک مسکونی در تهران باشد؛ من چرا باید برای 200 میلیون تومان یک سند خانه یک میلیاردی را گرو بگذارم؟!

من با همان سند به صورت آزاد می‌توانستم وام بیشتری بگیرم، منتها تنها تفاوت در درصد سود و نحوه بازپرداخت بود؛ از طرف دیگر آیا یک نخبه که می‌خواهد وارد حوزه فناوری شود توان تأمین این سند ملکی را دارد؟! یا اگر دارای همچین ملکی بود آن را رهن میداد و بدون نیاز به وام فعالیت خود را آغاز می‌کرد.

تسنیم: پیشنهاد جایگزین شما برای این رویه چیست؟ چون به هر حال این صندوق‌ها هم باید تضمینی برای بازپرداخت پولهایشان داشته باشند چون این نوع سرمایه‌گذاری‌های سرمایه‌گذاری‌های پرریسکی هستند.

ببینید صندوق با این کار تنها ریسک خود را حذف می‌کند و در ریسک شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی مشارکتی نمی‌کند؛ در ضمن مبالغی که صندوق در اوایل فعالیت خود به شرکت‌ها اعطا می‌کرد بسیار متفاوت از زمان حال بود و آن مبالغ درد بزرگی از شرکتها دوا می‌کرد، حال با توجه به تورم افزایش زیادی در این وام‌ها صورت نگرفته و با این گونه وام‌ها تفاوتی در کار شرکت‌ها حاصل نمی‌شود.

وامی که صندوق به شرکت‌های دانش‌بنیان نوع یک اعطا می‌کرد 6 میلیارد تومان بود اما الان دیگر از این خبرها نیست! 6 میلیاردی که صندوق در سالهای 91 و 92 می‌داد خیلی متفاوت با 6 میلیاردی است که الان بخواهد وام بدهد.

اما با این وجود من برای یک طرح کلان مراجعه داشتم به معاونت علمی و بعد از طی شدن مراحل اولیه و تصویب وام برای طرح، همان موضوع سند ملکی برای وام 200 میلیون پیش آمد که من نداشتم حتی پیشنهاد دادم سند واحد تولیدی خودم را ارائه کنم که مورد پذیرش قرار نگرفت و بیان کردند که صرفا سند مسکونی مورد پذیرش است.

نگاه به معدود شرکتهای دانش‌بنیان مورد حمایت معاونت علمی نکنید!

ببینید در کل می‌توان گفت شرکت‌های دانش‌بنیان با هزار بدبختی تأسیس می‌شوند، بدون حمایت خاصی هم به حال خودشان رها می‌شوند؛ شما صرفاً به معدود شرکت‌های دانش‌بنیان مورد حمایت معاونت علمی نگاه نکنید و یک بررسی جامع از تمام این شرکت‌ها انجام دهید.

تسنیم: پس تکلیف این اخبار حمایتی که هر روز درباره این شرکت‌های دانش‌بنیان منتشر می‌شود، چیست؟

مثلا چه اخباری؟!

تسنیم: مثلا حمایت‌های گمرکی و صادراتی، وام‌ها و حمایت‌های مالی یا خدمات آزمایشگاهی که در حوزه تخصصی شما هم هست!

آیا آماری ارائه شده است که از این تعداد شرکت دانش‌بنیان چه تعداد از آنها از این تسهیلات و حمایت‌ها استفاده کرده‌اند و می‌کنند؟ ما بیش از 5 هزار شرکت دانش‌بنیان داریم! آیا مشخص است چند تای آنها سرپا هستند و فعالیت می‌کنند تا حالا به صادرات برسند یا نه.

شعار معاونت علمی و نهادهای مرتبط این بوده‌ است که شما یک دانه قابل جوانه‌ زدن باش تا ما تو را حمایت کنیم و به درخت تبدیل بشوی! این دانه قابل رشد اول باید شرکتش را ثبت کند بعد فعالیت خود را آغاز کند و فرآیند دانش‌بنیان شدن را پشت سر بگذارد، خود این فرآیند یک سال زمان می‌برد و آیا برای سرپا بودن شرکت در این یک سال فکری شده‌ است!

پس این ثابت می‌کند که شرکت، خود باید جوانه بزند! این نخستین رویکرد اشتباه در این زمینه است؛ اصلا هر کس که می‌خواهد شرکت دانش‌بنیان تأسیس کند اول بیاید و یک دوره‌ آزمایشی را بگذراند، انتهای این رویه را ببیند و بعد اقدام کند. ببیند که در انتهای این رویه و با طی کردن تمام مراحل در نهایت باید یک سند ملکی برای دریافت وام گرو بگذارد و اگر سند ملکی ندارد اصلاً جلو نیاید که متاسفانه بسیاری از افراد این چیزها را نمی‌دانند.

فکر می‌کنند با تأسیس شرکت دانش‌بنیان از مالیات معاف می‌شوند اما نمی‌دانند این معافیت تنها مربوط به محصول خاصی است که برای آن معافیت دریافت کرده‌اند؛ در شرکت دانش‌بنیان نوع 2 که فقط یک نام دریافت می‌کنند و حمایت دیگری به آن صورت ندارند؛ ما هم دانش‌بنیان نوع یک بودم که به نوع 2 تنزل پیدا کردیم!

دلیلش هم این بود که وقتی دیدم این عنوان هیچ فایده‌ای برایمان ندارد به‌دنبالش هم نرفتم؛ وقتی نمی‌توانم بیودیزلم را بفروشم و به واسطه آن دانش‌بنیان شده‌ام چه فایده‌ای به حال من دارد! بنابراین ما کلاً عطای این حمایت‌ها را به لقایش بخشیده‌ایم. تنها خواهش ما این است که دیگر دولت کاری به کار ما نداشته باشد، ما نیازی به حمایت دولتی نداریم! دولت هم آنقدر هزینه‌ها مختلف را به ما تحمیل می‌کند که دیگر انگیزه‌ای برای ما نمی‌گذارد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

انتهای پیام/