گزارش| نبض گیری روابط آنکارا – واشنگتن در نخستین تماس

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، طی روزهای اخیر، بارها اعلام شده بود که نهاد ریاست جمهوری ترکیه به دنبال راهی برای برقراری تماس با کاخ سفید است. حتی برخی از خبرنگاران بر اساس اطلاعات دریافتی از کاخ بش تپه اعلام کرده بودند که اردوغان منتظر تماس جو بایدن است. اما بالاخره انتشار یک خبر رسمی به تمام حدس و گمان ها پایان داد و آنکارا اعلام کرد که نخستین تماس تلفنی بین تیم جو بایدن با تیم اردوغان، برقرار شده است.  

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

چندین موضوع در گفتگوی 1 ساعته

در چند سال اخیر مشخص شده که در تیم اردوغان و در نظام سیاسی اجرایی جدید ترکیه یعنی در نظام ریاست جمهوری، ابراهیم کالین، جایگاه ویژه ای دارد که در برخی مسائل حساس، به مراتب از وزیر امور خارجه نیز مهم تر است.

ابراهیم کالین که هم سخنگو و هم رئیس مشاوران سیاست خارجی و امنیت ملی نهاد ریاست جمهوری ترکیه است، در تماس تلفنی با جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا و در یک گفتگوی مفصل یک ساعته، در مورد چندین موضوع با او صحبت کرده است.

محور این تماس تلفنی روابط آنکارا - واشنگتن، تحولات سوریه، مسائل مربوط به لیبی، اختلاف نظر در شرق مدیترانه، قبرس، افغانستان، قره‌باغ کوهستانی، کرونا و تغییرات اقلیمی بوده است. در تماس تلفنی کالین و سالیوان، انتظار دو کشور متحد برای ارائه یک الگوی روابط قوی، پایدار و سازنده در دوره جدید اعلام شده و بر سر اتحاد در ناتو و انجام اقدامات لازم برای کمک به صلح و ثبات منطقه ‌ای و جهانی توافق شد.

اگر چه لیست موضوعات گفتگوی تلفنی کالین – سالیوان، طولانی و بلند بالا است، اما شواهد نشان می دهد که مساله سامانه موشکی اس 400 و رویکرد ترکیه به روسیه، مهم ترین موضوع برای گفتگو بین کاخ سفید و کاخ بش تپه است.

نشانه های مهم

نه در توییت رسمی جیک سالیوان و نه در توییت رسمی ابراهیم کالین، خبری از ارائه توضیح در مورد گفتگوی تلفنی آنها نیست. چنین چیزی نشان دهنده این است که طرفین می خواهند این تماس دست کم در ساعات نخست، بخشی از روابط نهادی جدید بین ترکیه و آمریکا باشد. چرا که مهم ترین انتقاد دموکرات های آمریکا و همچنین انتقادات مخالفین داخلی اردوغان، این است که روابط آنکارا – واشنگتن در دوران دونالد ترامپ، به رابطه ای به شدت شخصی بین اردوغان و ترامپ تبدیل شده بود و در آن، نشانه ای از روابط نهادی دو کشور نبود. به همین خاطر، بروکرات های هر دو سو، همواره احساس می کردند که روسا آنها را دور زده و توجه چندانی به ظرافت های دیپلماتیک ندارند.

یکی دیگر از نشانه های مهم در تماس تلفنی کالین و سالیوان، طولانی بودن این گفتگو است. یک ساعت تماس تلفنی برای دو دیپلمات رده بالای ترکیه ای – آمریکایی که در واقع نخستین تماس تیم جدید است، دارای تایمی طولانی است.

چنین چیزی می تواند نشان دهنده این واقعیت باشد که طرفین، هم موضوعات و حرف های زیادی برای گفتگو دارند و هم این که دسته ای از مسائل مهم برایشان وجود دارد که نمی خواهند یکی را مطرح کرده و دیگری را رها کنند.

طبیعی است که در چنین شرایطی، تنها بخشی از واقعیت تماس بین کالین و سالیوان در اختیار رسانه ها گذاشته شده و به عنوان مثال، می توان حدس زد، در شرایطی که سالیوان در مورد همه چیز با ترکیه صحبت کرده، احتمالاً پای مساله مهمی به نام هالک بانک نیز به میان آمده و متقابلاً، کالین نیز در مور تداوم فعالیت مدارس و مراکز فرهنگی متعلق به فتح الله گولن، برای چند دهمین بار، اعتراض دولت ترکیه را یک بار دیگر بر زبان آورده است.

اولویت های حساس، اهرم های فشار

در شرایط کنونی، بین ترکیه و آمریکا، چندین اختلاف نظر و نقاط تنش وجود دارند که شاید اندازه گیری میزان اهمیت و اولویت بندی این موضوعات، اندکی دشوار باشد. اما از بین موضوعات مختلف، این 3 نقطه، بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند:

الف) آنتونی بلینکن وزیر جدید امور خارجه آمریکا، چند روز پیش، در وصف رفتار سیاسی ترکیه، به شکل شفاف و بدون تعارف، اعلام کرد که ترکیه مانند یک متفق رفتار نمی کند. بلینکن در سخنان کوتاه خود در برابر اعضای کمیته سیاست خارجی سنای آمریکا، نشان داد که موضوع ترکیه در اتاق فکر تیم جو بایدن به تفصیل مورد برسی قرار گرفته و جو بایدن بیش از هر چیزی، نگران نزدیک شدن ترکیه به روسیه و خرید سامانه موشکی اس 400 است.

سالیوان نیز در تماس با کالین، در مورد همین موضوع صحبت کرده است. با این تفاوت که او، صرفاً در مورد مخالفت آمریکا صحبت نکرده و پای ناتو را هم به میان آورده است. سالیوان اعلام کرده که خرید اس 400 تصمیم اشتباه آنکارا بوده و این اقدام، اعضای ناتو را هم نگران کرده است.

ب) تداوم حمایت نظامی آمریکا از شبه نظامیان کُرد و عرب وابسته به نهادهای اقماری پ.ک.ک در شمال شرق سوریه، موضوع مهمی است که بارها مورد انتقاد و اعتراض ترکیه قرار گرفته است. حالا با بازگشت برت مک گورک به صحنه تصمیمات سیاسی – امنیتی آمریکا در خاورمیانه و آفریقا و بالاخص در عراق و سوریه، ترکیه باز هم به نگرش واشنگتن نسبت به نیروهایی همچون ی.پ.گ (واحدهای مدافع خلق) و «نیروهای سوریه دموکراتیک» (قوات سوریا دموکراتیک) معترض است. اما ظاهر امر چنین نشان می دهد که آمریکا، قصد ندارد در این مورد، تغییر خاصی انجام دهد.

ج) تلاش ترکیه برای دستیابی به منابع انرژی در شرق مدیترانه و بها دادن به هدف بلندپروازانه ای به نام «میهن آبی» (mavi vatan) برای دولت اردوغان به یک بایسته حیاتی و استراتژیک تبدیل شده است.

اما این موضوع، موجب نگرانی عمیق چند کشور اروپایی شده و در ضلع آفریقایی شرق مدیترانه، عواملی همچون مصر و رژیم صهیونیستی نیز در جبهه مقابل ترکیه موضع گرفته اند. بنابراین تحرکات ترکیه در شرق مدیترانه به یک منشور چند بعدی تبدیل شده که چنین پیامدهایی به دنبال آورده است: مخالفت اتحادیه اروپا و تهدید ترکیه به تحریم اقتصادی، حمایت اتحادیه اروپا از قبرس و یونان، تاکید ترکیه بر ضرورت تاسیس دو دولت در قبرس، محروم ماندن ترکیه از عضویت در مجمع گازی شرق مدیترانه و اقدامات موذیانه رژیم صهیونیستی در شراکت گازی با مصر و شراکت دفاعی با یونان، تحرکات ترکیه در لیبی و مخالفت های فرانسه با این موضوع.

نکته دیگری که یادآوری آن اهمیت دارد، این است که سالیوان در تماس تلفنی با کالین، به این اشاره کرده که دولت جو بایدن، خود را متعهد می داند که از نهادهای دموکراتیک حمایت کند.

معنی روشن و شفاف این سخن مشاور امنیت ملی کاخ سفید، این است که در دوران مسئولیت دونالد ترامپ، آمریکا تقریباً هیچ کاری با ارتباط اردوغان و مخالفین نداشت و سخنی از دموکراسی و آزادی بیان به میان نیامد. اما حالا و در دوران بایدن، حمایت از مخالفین، حمایت از رسانه های آزاد و مستقل، توجه به توسعه سیاسی و نهادهای مدنی و مسائلی از این دست، برای دموکرات ها مهم است و این موضوع می تواند یکی از کانون ها و نقاط مهم برای تداوم انتقادات و اعمال فشار از سوی واشنگتن بر آنکارا باشد.

در پایان باید گفت، طرفین تمایل خود را برای بهبود روابط نشان داده اند. حال باید دید در فازهای بعدی روابط بین آنکارا و واشنگتن، آیا گفتگوهای وزرای امور خارجه یعنی چاووش اوغلو – بلینکن و همچنین گفتگوهای زودرس اردوغان – بایدن نیز در دستور کار است یا خیر.

انتهای پیام/