تاریخ شفاهی ستاد دیه_بخش اول|مصوبه‌ای که از حبس ۳۰۰ هزار راننده جلوگیری کرد / آزادی ۱۴۰ هزار زندانی نیازمند
سید اسدالله جولایی به تشریح اقدام ستاد دیه در تصویب قانون اجباری شدن بیمه شخص ثالث پرداخت و گفت: این اقدام سبب پیشگیری از زندانی شدن ۳۰۰ هزار نفر شده است.
به گزارش خبرنگار قضائی خبرگزاری تسنیم، انقلاب اسلامی محل تلاقی تجربههای علمی ـ عملی با اندیشه‌های اسلامی ـ انسانی در برهه‌ها و مقاطع مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده است. همین اتفاق نوین در تاریخ ایران سبب شد برخی نهادهای مردمی با شاکله و هویت همیار و همکار ارگان‌ها حاکمیتی و حکومتی ایجاد شوند، نهادهایی که بر بستر انقلاب و با هدایت و تأسیس انقلابیون راه‌اندازی شدند و در زمره موفق‌ترین تجربههای سازمان‌های مردم‌نهاد قرار دارد که در ساختارهای جامعه ریشه دوانده‌اند.
ستاد مردمی رسیدگی به امور دیه و کمک به زندانیان نیازمند (یا همان ستاد دیه) از جمله این نهادهاست که پایه‌گذار و بنیانگذار آن یعنی شهید سید اسدالله لاجوردی پس از مشاهدات بسیار خود از زندانها به دلیل مسئولیت ریاست بر سازمان زندانها، درد و درمان را با هم شناخت و با همفکری و همیاری دوستان انقلابی خود که جمعی از بازاریان نیکوکار و نیک‌اندیش و البته حلقه اصلی کمیته استقبال از امام خمینی(ره) در بازگشت به وطن در بهمن‌ماه سال 57 بودند، ستاد دیه را راه‌اندازی کرد.
ستاد دیه را می‌‌توان مولود انقلاب اسلامی دانست که در طول سال‌ها خدمت، بیش از 140 هزار زندانی جرائم مالی غیرعمد و غیرکلاهبرداری را از بند و حبس رهانیده و به آغوش خانواده و جامعه بازگردانده است. این ستاد همچنین پیگیر تصویب برخی قوانین بازدارنده بوده که با تخمین سرانگشتی، این قوانین سبب شده‌اند صدها هزار نفر به دلیل بدهی‌های ناشی از اقدامات غیرعمد، رَه به زندان نبرند.
برای دانستن تاریخچه، عملکرد و خدمات ستاد دیه از زمان راه‌اندازی تا کنون، با سید اسدالله جولایی، سکاندار ستاد دیه که به‌تازگی مدیرعاملی آن را واگذار کرده است، گفت‌وگویی انجام دادیم که بخش اول آن در اختیار شما قرار دارد.
تسنیم: عملکرد ستاد دیه در حدود سی سال فعالیت، عملکرد قابل دفاعی است که نیت خالص پایه‌گذاران آن را نشان می‌دهد. در آغاز برای ما بگویید که چه شد این ستاد تأسیس شد؟
جولایی:در ابتدا باید عرض کنم؛ آیه کریمه‌ای که خداوند عنایت کرد برای بهره‌برداری در ستاد دیه کشور، آیه 112 سوره مبارکه بقره است که در آن می‌فرماید؛ "بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ" خیلی زیباست که می‌فرماید اگر کار را خالص برای من انجام دهید مزدش را خودم می‌دهم و هیچ خوف و حزنی هم نداشته باشید.
سعی من در این بیش از 30 سال سابقه ستاد دیه کشور که به نام ستاد مردمی رسیدگی به امور دیه و کمک به زندانیان نیازمند ثبت شده است، این بود که این آیه را همیشه سرلوحه ورود در جلسات و کمک گرفتن از خداوند متعال قرار دهم و آن را با حاضران در مراسم گلریزان‌ها قرائت کنم که إن‌شاءلله خداوند به ما و این کار بزرگ که رهایی انسان‌ها از گرفتاری است کمک کند تا امور به خوبی انجام شود.
همچنین آیه دیگری از قرآن کریم (مائده / 32) را همیشه در سرلوحه خود قرار می‌دهیم که در آن فرموده است؛ اگر یک نفر را زنده، احیا و آزاد کنید مانند این است که تمام مردم و انسان‌ها را آزاد کردید.
حالا به این بحث برسیم که ستاد دیه از کجا، چرا و توسط چه کسی ایجاد شد. توفیق برادری با شهید لاجوردی که او را سید بزرگوار و شیر خدا و مرد پولادین می‌دانم از سال 1341 نصیب من شد. آن سال توسط آقای حسین جواهریان که یکی از دوستان عزیز و متدین من بود به جلسه شهید حاج صادق امانی رفتم که در آن مجموعه‌ای از انقلابیون گرد هم آمده بودند. افرادی مانند مرحوم عسگراولادی، شهید عراقی، آقای بادامچیان و شهید لاجوردی و مرحوم شفیق و چند عزیز دیگر از بازاریان که این توفیق را پیدا کردم تا با خدمت آقای لاجوردی برسم.
ارتباط من با آقای لاجوردی ادامه یافت و در کمیته استقبال از حضرت امام هم خدمتشان بودم. بعد از پیروزی انقلاب هم که کارها تقسیم شد هر یک از انقلابیون مسئولیتی گرفتند و آیت‌الله قدوسی دادستان کل انقلاب اسلامی بودند. در یک مقطعی شهید مظلوم آیت‌الله دکتر بهشتی در حزب جمهوری اسلامی به ما فرمودند خدمت شهید قدوسی برویم. من و شهید لاجوردی و برادر ایشان و آقایان غیوران و پوراستاد که از مبارزین بودیم، خدمت شهید قدوسی رفتیم و آنجا کارها تقسیم شد و هر کدام یک کاری را قبول کردیم. شهید قدوسی مسئولیت معاونت اداری مالی دادستانی کل انقلاب را به من دادند و شهید لاجوردی را به سمت دادستان انقلاب اسلامی تهران منصوب کردند که آقای لاجوردی از من خواستند معاونت اداری مالی دادستانی استان تهران را هم به‌عهده بگیرم. این وظیفه ادامه داشت تا اینکه بعد از رحلت حضرت امام، قوه قضاییه بعد از بازنگری در قانون اساسی متمرکز شد و از حالت شورایی به متمرکز تبدیل شد و شهید لاجوردی به دستور مرحوم آیت‌الله یزدی به سمت رئیس سازمان زندانها منصوب شد.
جمع دوستان قدیمی که در دادستانی انقلاب اسلامی بودند همه در سازمان زندانها جمع شدیم تا به شهید لاجوردی در مسئولیت جدید خود کمک کنیم. در یکی از روزها که خدمت شهید لاجوردی به کارها می‌رسیدیم، به من از نگرانی خودشان گفتند؛ اینکه عده‌ای در زندان هستند بدون آنکه جرمی مرتکب شده باشند که مستحق زندان باشند و چون فقط پول ندارند و ندار هستند و بدهکار دیه هستند در زندان حضور دارند و باید فکری به حال این افراد کرد.
بعد از آن شهید لاجوردی موضوع کمک به این گروه از زندانیان را با انقلابیونی همچون آقای میرمحمد صادقی، مرحوم شفیق، مرحوم حاج سعید امانی، مرحوم عسگراولادی و جمعی دیگر در میان گذاشتند و در نهایت بنا بر این شد برای جمع‌آوری پول برای پرداخت بدهی این زندانیان و آزادی‌شان اقدام کنیم که هسته اولیه ستاد دیه به این شکل ایجاد شد.
تسنیم: اولین جلسه را کجا تشکیل دادید و چقدر کمک از خیّرین جمع شد؟
جولایی:اولین جلسه اردیبهشت‌ماه 1369 که ماه مبارک رمضان هم بود در اتاق بازرگانی ایران و به میزبانی میرمحمد صادقی برگزار شد. نیکوکاران زیادی از بازار در آن جلسه شرکت کردند. نیکوکاران اصناف و صنعتگران و صاحبان تولید و تجارت همه آمده بودند و مبلغ خوبی هم جمع شد. تا جایی که یادم هست بین 100 تا 105 میلیون تومان جمع شد که آن موقع پول زیادی بود.
تسنیم: به نظر رقم قابل توجهی بود و زندانیان زیادی هم آزاد شدند.
جولایی:این را هم بگویم که آن موقع هنوز مبلغ دیه تعیین نشده بود و با حدود 200 تا 250 هزار تومان رضایت شاکیان جلب می‌شد. اما الان رقم دیه کامل برای ماه‌های حرام 440 میلیون تومان است و اگر خدای ناکرده حادثه به ضربه مغزی و قطع نخاع و نابینا شدن و امثالهم منجر شود، رقم دیه حتی تا یک میلیارد تومان هم می‌رسد.
تسنیم: رسیدگی و مدیریت مبالغ جمع‌آوری شده به چه صورت انجام می‌گرفت؟
جولایی:از آنجا کهکار 100 درصد مردمی انجام شد، مراقبت و مدیریت این مبالغ برای همه ما اهمیت داشت. حساب گردش عملیات پولی در صندوق قرض‌الحسنه امام(ره) در میدان بهارستان انجام می‌شد. همین نوع مدیریت دیگران را ترغیب کرد که شروع کنند به کمک کردن و این کار تداوم و وسعت یافت. آمار زندانیان استان‌ها گرفته شد و آنها هم آزاد شدند.
تسنیم: از چه زمانی کار ستاد دیه تشکیلاتی شد و شما مسئولیت اداره آن را به‌عهده گرفتید؟
جولایی: بعد از اینکه این کار به صورت مردمی و به اصطلاح هیئتی انجام می‌شد و شهید لاجوردی با حداقل ابزار سازمانی و نیروی انسانی و هزینه‌ها کار را پیش می‌برد، ایشان در تاریخ اول بهمن سال 76 به من گفت که می‌خواهم این کار را شما ساماندهی کنید و به صورت کشوری انجام دهید. عرض کردم کار در حال انجام شدن است اما اگر بخواهید من ستاد را اداره می‌کنم؛ در جواب گفت که برای مدیریت ابلاغ صادر و آن را رسمی می‌کنم و بعد لطف کردند و ابلاغی را به نام من صادر کردند تا این حرکت الهی که خود شهید بانی آن بودند ادامه پیدا کند. به این ترتیب مسئولیت ستاد دیه را به من دادند تا طبق ابلاغیه، با نیروهای انقلابی، زندانیان مستحق را شناسایی و راه خلاصی این زندانیان مؤمن که به‌دلیل دیه در زندان بودند را فراهم کنیم.
تسنیم: تا الان چه تعداد زندانی آزاد کرده‌اید؟
جولایی:تا الان و به همت نیکوکاران ستاد دیه افزون بر 140 هزار زندانی غیرعمد و غیرکلاهبرداری از بند رهایی یافته‌اند. تأکید می‌کنم تحقق این توفیق به اعتماد خیّرین و همراهی مسئولین در ادوار مختلف رخ داده است و مردم برای آزادی این گروه از زندانیان واقعاً کمک کرده‌اند.
تسنیم: علاوه بر مردم مسئولین نظام هم توجه ویژه‌ای به ستاد دیه داشته‌اند و کمک‌هایی هم برای پیشبرد برنامه‌های آن که آزادی زندانیان دیه غیرعمد هستند تقدیم کرده‌اند. از این کمک‌ها خاطره‌ای دارید؟
جولایی: وقتی جشن گلریزان برگزار می‌کنیم، از مردم و مسئولان همه به آن کمک می‌کنند. در اولین جشن گلریزان که در زندان اوین برگزار کردیم، مرحوم آیت‌الله یزدی ریاست قوه قضائیه را به‌عهده داشت. خود ایشان در مراسم افطاری گلریزان شرکت کرد و 2 میلیون تومان هم کمک کرد که رقم زیادی بود.
تسنیم: کمک مسئولان نظام و کارگزاران کشور تنها به پرداخت وجوه مالی محدود نمی‌شود و قوانینی به‌خواست ستاد دیه اصلاح و تصویب شده‌اند. برخی از این قوانین را برای ما شرح می‌دهید؟
جولایی: بله، فعالیت ستاد دیه با عنایت به نیروی انسانی محدود و به دور از هر تشکیلات اداری با حداقل امکاناتی که در اختیار داشته، علاوه بر حبس‌زدایی از هزاران زندانی، از ورود صدها هزار هموطن ایرانی به داخل زندانها پیشگیری کرده است که به‌دلیل دوندگی‌های 18 ساله در راستای اصلاح و تصویب و دائمی‌شدن قانون مترقی بیمه اجباری شخص ثالث است. اگر این اقدام عاجل و پیگیری‌های صورت گرفته در کمیسیون‌های مجلس و در ادارات و سازمان‌ها و وزارتخانه‌های ذیربط نبود، امروز بخشی عمده‌ای از ظرفیت فعلی زندانها به بدهکاران مالی یا محکومان به پرداخت دیه‌های ناشی از تصادفات رانندگی اختصاص داشت.
خاطرم هست تا قبل از تصویب این قانون که از مجلس هفتم شروع شد، هر روز حدود 60 نفر راننده وارد زندانها می‌شدند. زمانی هم که این قانون به تصویب مجلس هفتم به‌صورت آزمایشی شروع شد، حداقل 50 هزار راننده در زندانها بودند. به هر حال تصویب این قانون موجب خوشحالی خیلی از دلسوزان از جمله آقای حدادعادل رئیس مجلس هفتم و دیگر نمایندگان آن مجلس شد. جالب اینکه وقتی این قانون به رأی گذاشته شد، با رأی موافق صد در صدی نمایندگان به تصویب رسید.
تسنیم: چه شد که به فکر تصویب این قانون افتادید؟
جولایی: یک بار در زندان زاهدان حضور داشتم. نیمه‌های شب با زندانیان بدهکار دیه مصاحبه می‌کردم تا زندانیان مستحق برای آزادی شناسایی شوند. تعداد زیاد این زندانیان که به‌دلیل حوادث رانندگی در حبس بودند، برایم خیلی گران بود. از همان جلسه نمونه‌گیری از سراسر کشور انجام دادیم و دیدیم رانندگان موتورسیکلت، تراکتور، کامیون، اتوبوس، سواری و تمام وسایل نقلیه که به دلیل تصادف زندانی هستند، بیش از 50 درصد آنان گواهینامه رانندگی ندارند و همچنین بیشتر از 80 درصد آنها بیمه نامه شخص ثالث ندارند. همین آمار سبب شد یک کمیته حقوقی مردمی با حضور میرمحمد صادقی، رحیمی‌اصفهانی و معاون وقت قوه قضائیه در ستاد دیه تشکیل شود. این کمیته قانون بیمه شخص ثالث که نخستین بار در سال 47 تصویب شده بود را بررسی و نکات اصلاحی را استخراج کرد که به مجلس ارائه شد و در نهایت بعد از 18 سال تصویب شد و از تاریخ 20 اردیبهشت 95 بعد از گذراندن 5 سال دوره آزمایشی و تداوم آن، به صورت دائمی تصویب شد.
از برکات قانون اجباری شدن بیمه شخص ثالث این بود که امروز دیگر راننده بدهکار دیه در زندانها نداریم و اگر داریم خیلی حداقلی هستند. اما اگر این تصویب قانون نبود با توجه به کثرت تصادفات رانندگی که در نتیجه کثرت صدور گواهینامه‌ها و کثرت تولید خودروهاست، شاید الان شاهد بیش از 300 هزار زندانی راننده بودیم.
تسنیم: یعنی آمار زندانیان راننده صفر شده؟
جولایی: تعداد این گروه از زندانیان زیر 100 نفر است که کار آزادی آنها در ستاد دیه در حال انجام است تا آنها هم آزاد شوند و نزد خانواده‌های خود بروند.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
انتهای پیام/
