ارمنستان همچنان منزلگاه آشوب می‌ماند؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اگرچه «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان وعده داده که انتخابات زودهنگام برگزار کند و صندوق رای، میزان نهایی باشد، اما ایروان همچنان پذیرای ده‌هزار نفر تظاهرات‌کننده از موافقان و مخالفان پاشینیان است.

غرش التهاب همچنان در میدان‌های ایروان به گوش می‌رسد و ظاهراً دوران خوش نیکول به انتها رسیده است. نخست‌وزیری که خود به واسطه اعتراضات به قدرت رسید همچنان سعی دارد با حربه نگه داشتن مردم در میدان، از کودتای ارتش علیه خود جلوگیری کند. مخالفان و موافقان وی هر روز به خیابان‌ها می‌آیند، ارتش با وی مخالف است و رییس‌جمهور او را دوست ندارد، اما پاشینیان همچنان مقاومت می‌کند.

چرا روزگار پاشینیان این چنین شد؟

از روزنامه‎‌نگاری تا کاخ‌ نخست‌وزیری

نیکول پاشینیان فعالیت سیاسی خود را با کار در روزنامه «دوران ارمنی» آغاز کرد. اما گویی کالبد روزنامه‌نگاری برای وی کوچک بود و میدان رهبری جامعه نامش را فریاد می‌زد.

مخالفت با حزب حاکم ارمنستان دامن‌گیر پاشینیان شد. در سال 2009 وی به جرم براندازی به 7 سال زندانی محکوم شد، اما پس از گذشت 2 سال از محکومیت مورد عفو واقع شد. پس از آن با شرکت در انتخابات مجلس ارمنستان در سال 2011 به پارلمان راه یافت.

او توانست در سال 2018 با برگزاری اعتراضات گسترده علیه نخست‌وزیر وقت ارمنستان وی را مجبور به استعفا کند. پس از دامنه‌دار شدن اعتراضات و اعتصاب سراسری حزب حاکم ارمنستان پست نخست‌وزیری در سال 2018 به وی وا نهاده شد. پاشینیان سعی کرد که بر خلاف سلف خود ضمن احترام حداقلی به روسیه، ارمنستان را در مسیر غرب قرار دهد. ظاهراً وی اعتقاد دارد مسیر پیشرفت از دروازه‌های واشنگتن می‌گذرد، اما سفر از شرق به غرب برای پاشینیان گران تمام شد.

جنگ 44 روزه بلای جان نیکول

در همین راستا، نخست‌وزیر ارمنستان هنوز جام پیروزی در سال 2018 را سر نکشیده بود که شعله جنگ قره‌باغ دوباره برافروخته شد.

آزمونی که به عقیده مخالفین، وی در آن سرافکنده شد. بامداد یکشنبه 6 مهر بار دیگر شیپور جنگ در این منطقه نواخته شد و 44 روز به طول انجامید. جمهوری آذربایجان و ارمنستان در 20 آبان 1399 با فشار روسیه قرارداد آتش‌بس را امضا کردند. پس از امضای قرارداد، آذربایجان اعلام کرد که در جنگ 44 روزه 2800 رزمنده خود را از دست داده است.

ارمنستان نیز اعلام کرد که 2317 نیروی نظامی آمار کشته شدگان جنگ اخیر است. شکست ارمنستان در این جنگ قطعی بود. پیش از جنگ 44 روزه، 12 هزار کیلومتر از سرزمین‌های آذربایجان در اشغال ارمنستان بود. اما پس از جنگ، آذربایجان 5 هزار کیلومتر آن را آزاد کرد و با صلح تحمیلی به پاشینیان 5 هزار کیلومتر دیگر را نیز از اشغال رهایی داد.

از فردای روز توافق، دولتمردان و نظامی‌ها هر کدام انگشت تقصیر را به سوی هم گرفتند. بحران داخلی در ارمنستان دارای دو بعد پنهان و آشکار است. بعد آشکار آن درگیری ارتش و دولت است، اما پشت پرده در واقع این قره‌باغی‌ها هستند که با حضور در میدان‌های ایروان خواستار برکناری پاشینیان هستند. این بدنه سیاسی قره‌باغی‌ها در قدرت است که از ارتش یاری می‌طلبد. در واقع زخم‌خوردگان جنگ اخیر خواستار استعفای پاشینیان هستند نه لزوماً ارتش.

اختلاف بر سر عامل شکست جنگ قره باغ

پس از امضای صلح، این توافقنامه با اعتراض مردم ارمنستان روبرو شد. پاشنیان با حضور در جمع هواداران خود گفته بود که علت اصلی شکست در جنگ 44 روزه خراب بودن تسلیحات روسی همچون سامانه موشکی اسکندر بود.

نخست‌وزیر ارمنستان از تسلیحات روسی با عنوان «بی‌کیفیت» یاد کرد. چندی بعد وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای ضمن رد این ادعا اعلام کرد که سامانه موشکی اسکندر کارآیی خود را در جنگ سوریه ثابت کرده است.

ژنرال "ایگور کوناشینکوف" سخنگوی رسمی وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که سامانه موشک‌های «اسکندر-ام» روسی در جریان مناقشه نظامی در منطقه قره باغ کوهستانی اصلاً مورد استفاده قرار نگرفته است!.

در بیانیه سخنگوی وزارت دفاع روسیه در این باره آمده است: «با توجه به اطلاعات واقعی و قابل اطمینانی که ما در اختیار داریم و بر اساس سیستم کنترل عینی تأیید می‌کنیم که هیچیک از سامانه‌های موشکی این نوع تجهیزات نظامی روسی در جریان درگیری‌های نظامی در منطقه قره باغ مورد استفاده قرار نگرفته است.»

ارتش ارمنستان نیز ادعای نخست‌وزیر را رد کرده و از وی خواست تا قدرت را واگذار کند. در نتیجه نخست‌وزیر ارمنستان ارتش را به کودتا متهم کرد و از رییس‌جمهور خواست تا رییس ستاد مشترک ارتش را برکنار کند.

رییس‌جمهور ارمنستان پشت پاشینیان را خالی و با برکناری فرمانده ارتش مخالفت کرد و حالا 10 روز است که ایروان روزانه شاهد تظاهرات اعتراض‌آمیز چند هزار نفری است. در واقع سخنان پاشینیان در مقصر جلو دادن تسلیحات روسی نادیده گرفتن موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان است.

موافقان و مخالفان بین‌المللی پاشینیان

یک واقعیت وجود دارد. ارمنستان یک جزیره در اقیانوس آرام نیست. ارمنستان محصور در خشکی است با همسایگان مشخص. پاشینیان را در منطقه‌ای که ارباب روسیه است، غرب‌گرا می‌خوانند، در نتیجه روسیه اگرچه در ظاهر همه طرف‌ها را به تبعیت از قانون اساسی ارمنستان و برگزاری انتخابات زودهنگام به جهت حل بحران ایروان ترغیب می‌کند، اما عملاً از رفتن پاشینیان حمایت خواهد کرد.

اما منافع ترکیه در ماندن پاشینیان است. ترکیه واهمه دارد که در صورت به قدرت رسیدن یه فرد روس‌گرا با قوی شدن روابط دو کشور ارمنستان و روسیه، مسکو به پشیتبانی جدی از ایروان برخیزد. حالا تنها راه پاشینیان برای رهایی از بحران سیاسی برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی و تغییر نظام به حالت نیمه ریاستی و برگزاری انتخابات زودهنگام است.

آینده پاشینیان

با این اوصاف می‌توان دو سناریو را در نظر گرفت. اول، در صورت ادامه حضور در قدرت از سوی پاشینیان اعتراضات ادامه پیدا می‌کند و این موجی از بی‌ثباتی را برای ایروان به همراه خواهد داشت.  

دوم، برکناری پاشینیان از قدرت به واسطه کودتای ارتش است که برخی از کارشناسان مسائل ارمنستان تنها گزینه احتمالی جانشینی پاشینیان را سرژ سرکیسیان می‌دانند اما این سناریو هم اعتراض به بار می‌آورد. هر چه هست این روزها ایروان در تسخیر معترضان است.

ایروان همچنان خواب راحت ندارد و کابوس بی‌ثباتی بر ایروان سایه افکنده است. کشوری که در ادبیات سیاسی یکی از باثبات‌ترین جمهوری‌های به جا مانده از اتحاد جماهیر شوروی با جمعیتی همگن بود، حالا گرفتار اعتراضات هر روزه و دو دستگی افسارگسیخته است.

رامین آریان راد- کارشناس مسائل اوراسیا

انتهای پیام/