استراتژی آنکارا در قبال آوارگان سوری- بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش پیشین این گزارش، به این موضوع اشاره شد که شمار آوارگان و پناهجویان در ترکیه در عرض 30 سال از 1 میلیون و 200 هزار نفر به 6 میلیون نفر رسیده و واقعیت جغرافیایی خاص ترکیه به علاوه فقدان برنامه خاص برای مدیریت مهاجرت، این کشور را در تنگنا قرار داده است.

شمار پناهجویان حاضر در ترکیه، هم اکنون معادل 5 درصد از جمعیت خود ترکیه است و با توجه به مشکلات اقتصادی این کشور، توجه به تبعات اقتصادی و اجتماعی، گریزناپذیر است.

جمعیت چند میلیونی آوارگان سوری در ترکیه

با آن که ترکیه در حال حاضر با معضل حضور آوارگان و پناهجویانی از چندین ملیت و کشورهای مختلف روبرو شده اما بدون شک، میزان حضور آوارگان سوری از حیث آمار و پراکندگی جمعیتی، نمایان تر است.

بررسی ها نشان می دهد که در حال حاضر، دست کم 3 و نیم میلیون تا 3 میلیون و 700 هزار آوار سوری در ترکیه به سر می برند که البته ساکن اردوگاه نیستند و در شهرهای مختلف ترکیه در خانه های اجاره ای زندگی می کنند. حضور این جمعیت بزرگ در ترکیه به مثابه این است که از هر 7 شهروند سوری، 1 نفر دیارش را ترک کرده و به ترکیه آمده است.

حضور یک هفتم جمعیت سوریه در ترکیه، به معضلی جدی برای هر دو کشور تبدیل شده و این معضل، سال به سال پیامدهای بدتری به دنبال می آورد.

بررسی ها نشان می دهد که 2 و نیم میلیون نفر از آوارگان سوری مقیم ترکیه، زیر 18 سال هستند. این آمار تلخ، نشان می دهد که بخش مهمی از عصاره و پتانسیل جوان امروز و فردای سوریه، در ترکیه و در یک وضعیت بلاتکلیف به سر می برد.

شکست طرح شهرک سازی

یکی از اهداف مهم دولت اردوغان از سال 2018 تا 2020 میلادی، این بود که در داخل خاک سوریه و در نزدیک مرز سوریه، با کمک های مالی سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا، شهرک های مدرن و کم هزینه ای بسازد تا بخش عظیمی از آوارگان به کشور خودشان بازگردند. با آن که در طراحی و معماری این شهرک ها، نوآوری هایی مشاهده شد، اما ظاهراً مسائلی همچون کامل نبودن زیرساخت ها، وضعیت نامناسب مکان یابی شهرک ها و مسائل و معضلات اقتصادی و امنیتی، موجب آن شده که سوری ها تمایل چندانی برای بازگشت به کشورشان نداشته باشند و بر اساس آمارهای رسمی اعلام شده از سوی سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه، در دو سال 2019 و 2020 میلادی، تنها 215 هزار تن از آوارگان سوری به کشورشان بازگشته اند که رقم قابل توجهی نیست و بخشی از آن، با ورود آوارگان جدید، به حالت پیشین بازگشته است.

مشکلات عمده آوارگان سوری در ترکیه

تاکنون بسیاری از دانشگاه ها، نهادهای مدنی و گروه های مطالعاتی، به بررسی وضعیت آوارگان سوری ساکن ترکیه پرداخته اند. پروفسور دکتر نجم الدین دوغان و همکاران او در دانشگاه باغچه شهر، با انجام یک مطالعه میدانی در مورد معیشت و بحث انطباق با جامعه ترکیه دریافتند:

1.پرسش رو در رو از آوارگان سوری در کلانشهرهایی همچون استانبول، نشان داده که 92 درصد از آنان نتوانسته اند زبان ترکی را یاد بگیرند و به همین دلیل در برقراری ارتباط با جامعه پیرامون خود، مشکل جدی دارند.

2.از بین آوارگان سوری، 86 درصد آنان از عدم دسترسی به خدمات اجتماعی شکایت دارند.

3.احساس غربت و تنهایی مهم است و  69 درصد از پاسخ دهندگان احساس تنهایی را به عنوان یک مشکل در زندگی روزمره خود قلمداد کرده اند.

اما این ها در برابر مشکلات اقتصادی و معیشتی، مسائل ناچیزی به نظر می رسند. در شرایطی که حالا در ترکیه، به خاطر بحران اقتصادی موجود، گرانی بیداد می کند و شوک دلاری، بخش اعظمی از خود جامعه ترکیه را نیز در شرایط سخت قرار داده، دشواری معاش برای خانواده های آواره و مهاجر دو چندان است.

آیا همه سوری ها نیازمند هستند؟

ذکر یک نکته مهم در مورد آوارگان سوری در ترکیه، اهمیت حیاتی دارد. نکته این است که اساساً همه سوری های ساکن ترکیه، محتاج به کمک دولت میزبان نیستند. به گواه بسیاری از روزنامه نگاران و تحلیل گران، بخش قابل توجهی از شهروندان سوری که به ترکیه رفته اند، از کرامت نفس و ارزش های انسانی و تربیتی بالایی برخوردارند.

جالب اینجاست که صدها تن از سوری هایی که بر اساس سنت قدیمی آشپزهای مشهور و توانمند حلب، دمشق، لاذقیه و حما پرورش یافته اند، رونق خاصی به بازار خوراکی ها و رستوران داری های ترکیه داده اند و علاوه بر این، صدها تن از تجار و فعالان اقتصادی سوری نیز در بسیاری از استان های ترکیه، شرکت و واحد بازرگانی و خدماتی خود را تاسیس کرده و نه تنها بی نیاز از دولت و مردم ترکیه هستند، بلکه سودی هم به اقتصاد ترکیه می رسانند.

در نقشه بالا، طیف های مختلف رنگ آبی نشان دهنده جمعیت آواره سوری در استان های مختلف ترکیه و نقاط قرمز نیز نمایان گر تعداد شرکت هایی است که با شراکت تجار و فعالان اقتصادی سوری تاسیس شده اند. این نقشه نشان می دهد که در برخی استان های ترکیه در بیش از 1 هزار شرکت تجاری، تولیدی یا خدماتی ترکیه، سوری ها نیز شریک و صاحب سهام بزرگ هستند.

اما این فقط شامل قشر مرفه آوارگان سوری است و قشر کم درآمد، گرفتار دو معضل مهم است:

1.ناچار می شوند با دستمزد پایین تر از حد معمول کار کنند.

 2.با توجه به هزینه های بسیار سنگین اجاره مسکن و تامین مواد غذایی، این قشر از آوارگان سوری در ترکیه، شرایط سختی را پشت سر می گذارند.

به همین خاطر است که در برخی محلات استانبول و کلانشهرهای دیگر، باندهای هدایت تکدی گری، با سوءاستفاده از کودکان سوری، مناظر تلخی را به وجود آورده اند که مورد توجه شهروندان و توریست ها قرار می گیرد و پلیس و شهرداری هم برای کنترل این وضعیت، موفقیتی به دست نیاورده است.

این واقعیت تلخ، اگر چه تنها درصد ناچیزی از آوارگان سوری را در برگرفته اما در هر حال، گوشه ای از تابلوی اندوهبار آوارگی و مهاجرت است.

 ابعاد سلبی و ایجابی رویکرد ترکیه

در چند سال گذشته، علاوه بر دولت ترکیه و سازمان ها و نهادهای زیر مجموعه دولت، شهروندان عادی، نهادهای مردمی مستقل، انجمن های دینی و محلات و اقشار مختلف جامعه ترکیه، برای تامین نیازهای بسیاری از خانواده های بی پناه و  نیازمند سوری پیشقدم شدند.

بیش از سیصد هزار تن از کودکان سوری در مداس ترکیه در حال تحصیل هستند و این مساله هزینه گزافی را بر وزارت آموزش ملی ترکیه وارد کرده و در حوزه بهداشت نیز، حضور آوارگان سوری برای ترکیه بی هزینه نیست و کمک های سازمان ملل و اروپا، بخش ناچیزی از مصارف را تامین می کند.

واقعیت این است که بخش قابل توجهی از مردم ترکیه بر اساس باورهای دینی و فرهنگی خود، با آوارگان سوری در چهارچوب گفتمان مهاجرین و انصار برخورد کرده اند و ابعاد ایجابی این موضوع، غیر قابل انکار است. اما در کنار این ابعاد مثبت و ایجابی، باید به این واقعیت نیز اشاره کرد که دولت اردوغان، طی سال های گذشته، نه تنها در برابر دولت سوریه، بلکه در برابر اتحادیه اروپا نیز، همواره از آوارگان، به عنوان یک کارت بازی و ابزار فشار استفاده کرده و توانسته است با این کارت، امتیازات سیاسی فراوانی به دست بیاورد.

حتی در یک مقطع، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، به دنبال آن بود که به متخصصین و نخبگان آواره سوری، تابعیت و شناسنامه ترکیه ای بدهد که البته با واکنش تند ملی گرایان داخلی روبرو شد. اما در هر حال، حضور طولانی مدت آوارگان سوری در داخل خاک ترکیه، لطمات غیر قابل جبرانی به جامعه و منابع انسانی سوریه وارد می کند.

شواهد نشان می دهد، از زمانی که جمعیت چند میلیونی آوارگان سوری و بیش از دو میلیون پناهجوی کشورهای دیگر در ترکیه ساکن شده اند، در رویکردی عملگرایانه، میزان انتقادات سیاسی و حقوق بشری اتحادیه اروپا از ترکیه کاسته شده است. چرا که اتحادیه اروپا در هراس است که ترکیه مرزهای آبی و خاکی غربی خود را بگشاید که در این صورت، پلیس یونان و کشورهای دیگر، قادر به مقابله با سیل ورود پناهجویان نخواهند بود.

در پایان باید گفت، اگر چه دولت اردوغان توانسته در برابر سوریه و اتحادیه اروپا، از کارت آوارگان استفاده کند اما واقعیت این است که پیامدهای حضور یک جمعیت 6 میلیون نفری آواره و پناهجو برای کشوری با مختصات اقتصادی ترکیه، بسیار زیان بارتر از سود کوتاه مدت سیاسی است. در نتیجه باید این واقعیت را پذیرفت که ترکیه، علاوه بر بها دادن به مسائل امنیتی و سخت افزاری در مرزها، به رویکرد سیاسی – اجتماعی- علمی و استراتژی مهاجرتی دقیق و فراگیر نیاز دارد تا بتواند برای مدیریت ورود آوارگان و پناهجویان، گام اثرگذار بردارد.

انتهای پیام/