یادداشت| ترکیه در مناقشه اوکراین و روسیه به دنبال چیست؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، از حدود سه هفته پیش اوکراین با این ادعا که چند سربازش به دست استقلال‌طلبان حامی روسیه در شرق این کشور کشته شده‌اند، از لزوم افزایش نیروهای نظامی در مرزهای شرقی گفت.

پیش از آن مقام‌های دولت آمریکا از جمله «جو بایدن» گفته بودند که واشنگتن هرگز آنچه «تهاجم روسیه علیه اوکراین» می‌داند و الحاق شبه‌جزیره کریمه به این کشور را نخواهند پذیرفت.

«آنتونی بلینکن» و «لوید آستین» وزرای خارجه و دفاع آمریکا هم در گفت‌وگو با همتایان اوکراینی خود بر تعهد بر حمایت از تمامیت ارضی اوکراین و تقویت نظامی آن در برابر روسیه تاکید کرده بودند. پس از آن، ایالات متحده اعلام کرد که 125 میلیون دلار کمک نظامی مازاد به اوکراین می‌دهد.

پس از انتشار گزارش‌های پراکنده‌ای درباره وقوع درگیری میان دو جمهوری خودخوانده در شرق اوکراین با کی‌یف، اوکراین مدعی تجمع هزاران نیروی نظامی روسیه در مرزهای شمالی و شرقی خود و همچنین در شبه‌جزیره کریمه شد.

روسیه در واکنش، موضوع حضور نظامیان خود در مناطق مرزی اوکراین را رد نکرد، اما گفت که استقرار نظامی این کشور تهدیدی علیه هیچ کسی نیست و با توجه به تحرکات ناتو جنبه دفاعی دارد.

همزمان منابع خبری از استقرار هواپیماهای نظامی آمریکا در اوکراین خبر دادند. همچنین ارتش اوکراین اعلام کرد که رزمایش مشترکی را با نیروهای ناتو در آینده نزدیک برگزار می‌کند.

در بیانیه ارتش اوکراین اعلام شد که به طور خاص، در این رزمایش اقدام‌های دفاعی و به دنبال آن یک حمله برای بازگرداندن مرزها و تمامیت ارضی کشور که توسط یکی از کشورهای همسایه متخاصم مورد تعرض قرار گرفته، انجام خواهد شد.

این در حالی بود که «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه هشدار داده بود هرگونه تلاش جدید برای به راه انداختن جنگ در منطقه «دونباس» ممکن است به نابودی اوکراین ختم شود.

کرملین هم اعلام کرد که هرگونه اعزام نیروهای ناتو به اوکراین منجر به تنش بیشتر نزدیک مرزهای روسیه می‌شود و مسکو را مجبور به اقدامات بیشتر برای اطمینان از امنیت خود می‌کند.

بازیگری آنکارا

نکته جالب، فعال شدن ترکیه در این مناقشه مرزی است. ترکیه روابط خود با اوکراین و همکاری ها با این کشور را بیش تر از گذشته دنبال می کند چرا که اوکراین نه تنها همسایه ترکیه که محل حضور قدرت های مختلف است و اینجاست که آنکارا وارد بازی می شود تا ماهرانه نقش قدیمی خود به عنوان میانجی، واسطه، موازنه گر و یا بهتر بگوییم قدرتی منطقه ای با رویای جهانی شدن را بازی کند.

اما ترکیه در مناقشه اوکراین و روسیه، چند هدف عمده را دنبال می‌کند:

1. اولین هدف و عمده‌ترین آن جلب نظر آمریکاست. الحاق کریمه و قدرت‌گیری روسیه در جبهه شرقی، برای آمریکا و اروپا بسیار گران تمام شده و آنها دنبال راهی جهت حفظ آبرو و ایجاد بن‌بست برای مسکو هستند.
   ترکیه که فضا را برای خود مساعد می‌بینید، تلاش دارد تا با نزدیک شدن به دولت اوکراین، عملاً خود را برای غربی‌ها لوس کند و راهی برای ارتباط نزدیک با کاخ‌سفید و دولت جدیدش بیابد.
   غضب تیم قبلی کاخ‌‎سفید علیه اردوغان و دولتش، برای کابینه ترکیه گران تمام شد و ترکیه نقشی منفعلانه در 4 سال گذشته داشت اما با روی کار آمدن بایدن، اردوغان تلاش دارد با جلب نظر آمریکا، حمایت تیم جدید کاخ‌سفید را در مناسبات خارجی خود داشته باشد.
   از سوی دیگر، پرونده الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا عملاً در حالت تعلیق است و این دوری از اتحادیه اروپا، برای اردوغان سنگین است و آنکارا می‌کوشد با هم‎نوایی با بروکسل و واشنگتن، دلفریبی کرده و حمایت آنها را بار دیگر جلب کند.
    
2. موضوع دوم، فروش تسلیحات است. ترکیه پس از فروش موفق تسلیحات پهپادی به شورشیان سوری و همچنین لیبی، اینبار بازار اوکراین را در پیش روی خود می‌بیند.
   تجربه پهپادی و جنگ الکترونیک ترکیه در شکست تجهیزات جنگی روسیه و پس گرفتن اراضی اشغالی جمهوری آذربایجان باعث جرات گرفتن اوکراین در رویارویی با روسیه هم شده است.
   همچنین  اوکراین علاقه خود را برای همکاری با ترکیه در زمینه تولید هواپیماهای آنتونوف هم نشان داده است و سال گذشته هیأت‌های دو کشور از صنایع هوایی یکدیگر بازدید به عمل آوردند. شاید این حمایت برای تعمیق روابط نظامی دو کشور موثر باشد.
    
3. ایستادگی بیشتر در برابر روسیه، موضوع مهم دیگری است که ترکیه برای بازیگری فعال خود در این مناقشه مرزی دنبال می‌کند. ترکیه و روسیه در سال‌های گذشته در بسیاری از نقاط پرمناقشه، دچار تعارض منافع شده‌اند. در سوریه شاهد هستیم که حمایت روسیه از بشار اسد با انتقاد آنکارا همراه بوده و مناقشه قره‌باغ هم سطح تنش رودرروی دو کشور را بالا برد.
   ایستادن در کنار اروپا و آمریکا در مناقشه مرزی اوکراین و روسیه، شاید وزن کی‌یف را بالاتر برده و موجب رقم خوردن یک پیروزی دیگر برای آنکارا باشد.
    
4. منافع اقتصادی دیگر موضوع قابل اشاره است. کریمه محل عبور خطوط انرژی روسیه به اروپاست و شاید ناامنی در این منطقه و حتی فرسایشی شدن جنگ در مرز روسیه و اوکراین، بر کیفیت انتقال انرژی روسیه به اروپا تاثیر بگذارد.
   موفقیت ترکیه در ایجاد هاب ترانزیتی انرژی جمهوری آذربایجان به اروپا از طریق خاک خود، می‌طلبد رقبای موجود در بازار اروپا، روزبه‌روز ضعیفتر شوند.
    
5. دیگر موضوع قابل اشاره، افزایش سطح بازیگری ترکیه در دریای مدیترانه است. ترکیه در دریای مدیترانه منافع قابل توجهی دارد و مناقشات این کشور با یونان بر سر جزایر مورد مناقشه، می‌طلبد که ترکیه با اوکراین همسویی بیشتری داشته باشد تا تسلط آنکارا بر دریای مدیترانه افزایش یابد.

اهمیت اوکراین برای ترکیه

همکاری ترکیه و اوکراین نه تنها از جهت انرژی و اقتصادی برای هر دو کشور سودآور است که قدرت نظامی و سیاسی کی‌یف و آنکارا را در برابر روسیه که به شدت در حال تقویت جایگاه نظامی خود دریای سیاه است افزایش می‌دهد.

افزایش و پایداری حضور روسیه در خاورمیانه و دریای مدیترانه نیازمند حضور این کشور در دریای سیاه است. انتظار می‌رود که ترکیه روابط خود با اوکراین و همکاری‌ها با این کشور را بیشتر از گذشته دنبال کند تا به اهداف فوق‌الذکر خود برسد.

مهدی خورسند- کارشناس مسائل چین و اوراسیا

انتهای پیام/