ظریف مرد برخی میدان‌ها نیست/ روحانی فقط بلد است متَلک بگوید
نائب رئیس مجلس دهم با بیان اینکه مزیت‌هایی نسبت به ظریف و لاریجانی دارم لذا احتمال دارد رای بیشتری نسبت به آنها داشته باشم گفت: ظریف و لاریجانی مرد برخی میدان‌ها نیستند.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، به نقل از مهر، شعار انتخاباتی و ستاد انتخاباتی ندارد، برنامه‌ای هم برای سفرهای استانی انتخاباتی ندارد. وقتی از او می‌پرسیم آیا ممکن است نام شما را کاندیدای بدون شعار بگذارند، می‌گوید «شاید همین اتفاق بیفتد»
وقتی از دامادشان یعنی «علی لاریجانی» صحبت کردیم و از احتمال کاندیداتوری‌اش پرسیدیم پاسخ صریحی نمی‌دهد و از ما می‌خواهد «ما را با آقای لاریجانی درگیر نکنید.»
علی مطهری در گفتگویی تفصیلی با ما که در محل دفترش در خیابان پاسداران انجام گرفت، می‌گوید «بر ظریف و لاریجانی مزیت دارم زیرا ظریف و لاریجانی مرد برخی میدان‌ها نیستند.»
وقتی در مورد احتمال پیروزی علی لاریجانی در انتخابات هم صحبت می‌شود، می‌گوید «این احتمال وجود دارد که بنده رأی بیشتری [نسبت به لاریجانی و ظریف] داشته باشم، ان شاءالله که انتخاب نمی‌شوند و بنده برنده انتخابات می‌شوم» به اعتقاد او «ظریف رای آور است اما پوست کلفت و اجرایی نیست و زود از جا در می‌رود.»
از پیوند انتخابات و برجام که سوال می‌کنیم، تاکید می‌کند «اگر برجام احیا شود طبعاً در رأی بنده هم تأثیرگذار است» اما وقتی از مزیتش برای احیای برجام می‌پرسیم می‌گوید «نیازی نیست در خودم مزیتی ببینم.»
علی مطهری به کابینه ائتلافی اعتقاد دارد، وقتی از او سوال می‌کنیم آیا در کابینه شما بین مشارکتی‌ها و پایداری‌ها صلح برقرار می‌شود، پاسخ می‌دهد «بله باید بشود؛ اگر از دو طرف درکابینه من حضور داشته باشند باید صلح بین آنان برقرار شود.»
سخنان مطهری در مورد اختیارات رئیس‌جمهور نیز همیشه جنجالی بوده تا جایی که مدعی می‌شود «اختیارات رئیس‌جمهور را از او سرقت کرده‌اند» اما روحانی را مرد میدان بازگرداندن این اختیارات نمی‌داند و می‌گوید «آقای روحانی بیشتر شعار می‌دهد. جایی که بخواهد بایستد، حداکثر یک مَتَلَک به نهادی می‌گوید و رد می‌شود.»
معتقد به دولت مقتدر است، مدعی است، «دولت روحانی اقتدار لازم را نداشته است» حاضر است به قیمت ایجاد تنش اقتدار مورد نظرش را به دولت بازگرداند و می‌گوید «هر تنشی بد نیست.»
سخنان مطهری در مورد حجاب نیز همواره حاشیه ساز بوده است، به اعتقاد او «دولت اسلامی نمی‌تواند به این مسائل بی‌تفاوت باشد»، او در واکنش به این سوال که آیا دولت در ماجرای حجاب سیاسی‌کاری کرد؟ به اظهارات روحانی در سال 96 که می‌گفت برخی به دنبال دیوار کشیدن در خیابان‌ها هستند اشاره کرد و گفت «حرف بدی بود چون هیچیک از کاندیداها چنین تصمیمی نداشت. اینها کارهای غیراخلاقی است.»
متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:
* آیا ستادهای انتخاباتی شما تشکیل شده است؟
خیر، ستاد انتخاباتی تشکیل نداده‌ام و مقری ندارم. اما تعدادی افراد هستیم که دور هم جمع می‌شویم و کارها را هماهنگ می‌کنیم. کارگروه‌های مختلفی هم مشغول کار هستند.
*اگر بخواهید وارد انتخابات شوید باید تشکیلات منسجم‌تری داشته باشید.
بله، ستاد تشکیل خواهیم داد.
*هزینه‌های انتخابات شما از کجا تأمین می‌شود؟
فعلاً هزینه‌ای نداریم. در این دوره تجمعی انجام نمی‌شود. سفر به شهرها و استان‌ها نیز امکان‌پذیر نیست، لذا تبلیغات حضوری وجود ندارد. به همین دلیل فعلاً هزینه‌های انتخاباتی نداریم. بیشتر در فضای مجازی تبلیغات انجام می‌شود. در مرحله بعد باید ببینیم چه می‌شود.
*یعنی برنامه سفر انتخاباتی ندارید؟
فعلاً که نه، نتیجه تأیید صلاحیت‌ها بیاید، اگر حضور بنده قطعی شود، ممکن است لازم باشد چند سفر انجام شود. اگر شرایط شیوع بیماری کرونا به همین منوال باشد سفر کردن خطرناک است و ممکن است متهم به شیوع بیماری کرونا شویم. باید دید آمار تلفات و ابتلاها پایین می‌آید یا نه.
*شعار شما برای حضور در عرصه انتخابات ریاست جمهوری چیست؟
هنوز شعار انتخاباتی ندارم. ممکن است اعلام کنم.
*یعنی باید اسم شما را کاندیدای بدون شعار بگذارند؟
شاید همین اتفاق بیفتد.
*کابینه شما از چه جریان‌های سیاسی تشکیل خواهد شد؟
معتقدم باید از همه افراد شایسته در همه احزاب و گروه‌ها استفاده کنیم.
*پایداری‌ها هم در کابینه شما حضور خواهند داشت؟
اگر فرد اصلحی در این جبهه حضور داشته باشد، حتماً استفاده می‌کنم.
*کابینه ائتلافی تشکیل خواهید داد؟
بله، معتقدم باید کابینه ائتلافی باشد. روشی را که در دولت‌های گذشته وجود داشته قبول ندارم. هر گروهی که روی کار می‌آید مسئولان قبلی را به طور کلی کنار می‌گذارد و افراد خود را سر کار می‌آورد؛ این رفتار به نفع کشور نیست. باید از همه افراد شایسته استفاده کنیم. هر فردی که در انتخابات پیروز شود، رقیبش هم توانسته بخشی از رأی مردم را جلب کند، لذا باید به تناسب رأی رقیب، از افراد آن حزب و گروه نیز استفاده شود.
*آیا سوگیری‌های سیاسی برای شما اهمیتی ندارد؟
خیر.
*یعنی خط قرمزی در موضع‌گیری‌های سیاسی ندارید؟
معتقدم اختلافی که بین گروه‌های سیاسی وجود دارد، آنقدرها جدی نیست. اصولگرایان و اصلاح‌طلبان در اصول و مبانی فکری اختلاف جدی ندارند. وقتی همه در دولت حضور داشته باشند، کارشکنی‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
*به نظر شما کابینه‌ای که یک سرش پایداری‌ها و سر دیگر آن اصلاح‌طلبان تندرو باشند، کابینه خوبی است و آیا می‌توانند با هم کار کنند؟
باید بتوانند کار کنند، چون همه گروه‌ها و احزاب ادعا دارند که ما برای منافع کشور کار کرده و منافع فردی را فدای منافع جمعی نمی‌کنیم. البته شخصیت و احاطه رئیس‌جمهور نقش مهمی دارد.
*به نظر شما کابینه دولت اعتدال، ائتلافی است؟
خیر، گروه خاصی در این کابینه حضور دارند. برخی از اعضای دولت از حزب اعتدال و توسعه هستند. اصلاح‌طلب یا اصولگرای جدی در دولت مشاهده نمی‌شود.
*فکر می‌کنید این توانایی را دارید که وزرایی از دو گروه سیاسی را که در کشور تنش‌ها و دعواهایی دارند در دولت کنار هم قرار دهید؟
بله، رئیس‌جمهور باید این قدرت را داشته باشد که این افراد را کنار هم قرار دهد. همیشه اختلاف وجود دارد، ولی فکر نمی‌کنم این اختلاف‌ها مانع کار و فعالیت دولت باشد. رئیس‌جمهور می‌تواند تعادل ایجاد کند. اصولگرایان به موضوعاتی مانند آزادی بیان و حقوق شهروندی اهمیت نمی‌دهند اما اصلاح‌طلبان به این امور اهمیت می‌دهند. از سوی دیگر اصولگرایان در مسائل فرهنگی جدی‌تر هستند.
*به نظر می‌رسد شما به دنبال تشکیل یک دولت تکنوکرات هستید.
باید با معیار تخصص، تجربه و تقوا افراد را انتخاب کرد. حالا اسمش را هرچه می‌گذارید.
*روحانی اعتقاد دارد که کابینه ائتلافی تشکیل داده است، چون هم اصلاح‌طلبان مانند آقای جهانگیری در دولت حضور دارند و هم اصولگرایان مثل رحمانی‌فضلی.
بله، در این حد درست است. این افراد اصلاح‌طلب معتدل و اصولگرای معتدل هستند. ضمن اینکه خارج از این دو گروه هم می‌توانست افرادی باشند.
*به نظر شما ترکیب کابینه اعتدال کارآمد بوده است؟
خیر، این نوع ترکیب موجب شده که حملات به این کابینه از دو طرف زیاد شده است. هر دو طرف احساس می‌کنند مشارکتی در دولت ندارند، لذا کارشکنی و تخریب می‌کنند.
*خیلی‌ها نقد دارند که چرا جریانات سیاسی برای خودشان در کابینه سهم می‌خواهند. اگر شما بخواهید کابینه تشکیل دهید، سهم هر جریان را تعیین می‌کنید؟
سهمی که بر اساس معیارها باشد. از افراد اصلح در احزاب استفاده می‌کنیم. البته شرکت سهامی تشکیل نخواهیم داد. معیار، شایستگی و اصلح بودن است. ممکن است فردی اصلح باشد اما اهل سنت یا زن باشد یا خارج از هردو گروه اصولگرا و اصلاح‌طلب باشد اما باید مورد استفاده قرار بگیرد.
*بین پایداری‌ها و مشارکتی‌ها در کابینه شما صلح برقرار خواهد شد؟
بله باید بشود؛ اگر از دو طرف درکابینه من حضور داشته باشند باید صلح بین آنان برقرار شود. آن وقت معلوم می‌شود که دعوا بیشتر سر قدرت است نه مبانی فکری.
*آیا روحانی می‌خواست یا می‌توانست کابینه‌ای با حضور تندروهای اصولگرا و اصلاح‌طلب تشکیل دهد؟
ایشان اعتقادی به این موضوع نداشت، می‌خواست افرادی نزدیک به خودش در کابینه حضور داشته باشند که مطیع باشند و مشکلی برایش ایجاد نشود. البته ضرورتی ندارد که از تندروهای این دو گروه استفاده شود. معتدل‌ها رجحان دارند.
اگر از دو طرف [پایداری‌ها و مشارکتی‌ها] درکابینه من حضور داشته باشند باید صلح بین آنان برقرار شود
*امروز در فضای رسانه‌ای شنیده می‌شود که آقای علی مطهری به خاطر نداشتن سابقه اجرایی و احتمال عدم تأیید صلاحیت، احتمالاً فقط برای یک کنش سیاسی و استفاده از تریبون انتخابات قصد کاندیداتوری دارد. آیا شما صرفاً برای اینکه از تریبون انتخابات استفاده کنید، قصد کاندیداتوری دارید یا با اراده جدی در کارزار انتخابات وارد شده‌اید؟
من برای ورود به انتخابات جدی هستم. نیازی به تریبون انتخابات ندارم. کاندیدا باشم یا نباشم تأثیری در تریبون من ندارد. اما اگر تأیید صلاحیت شوم در برنامه‌های تلویزیونی تریبون بیشتری خواهم داشت. اگر کاندیدا هم نبودم تقاضای مصاحبه‌های زیادی داشتم و اظهار نظر می‌کردم.
* شما شعار ندارید، ستاد انتخابات ندارید، برنامه‌ای برای سفر استانی نداشتید و ندارید، در حالی که بسیاری از کاندیداها سفرهای استانی‌شان را شروع کردند. همه این موارد نشان می‌دهد که شما اراده جدی برای حضور در انتخابات ندارید.
سفرهای استانی را در شرایط کرونایی امروز مؤثر و بلکه درست نمی‌دانم. برای تعیین شعار انتخاباتی هم دیر نشده است.
*به نظر شما گفتگوی رودر رو با مردم استان‌ها تأثیری در رأی شما ندارد؟
ممکن است در مرحله بعد سفر استانی داشته باشم. ولی فکر می‌کنم که فعلاً به خاطر شیوع بیماری کرونا سفر درست نیست. اگر شرایط بهتر شود سفر را انجام می‌دهیم. دو سه پیشنهاد نیز وجود دارد. از استان‌های فارس و خوزستان و آذربایجان شرقی تماس گرفتند و دعوت کردند.
*آقای دکتر بهتر است شیراز نروید (خنده)
[خنده]
*در رزومه کاری شما سابقه اجرایی وجود ندارد. چطور می‌خواهید یک کابینه را اداره کنید؟
من 12 سال نماینده مجلس بودم. چند سال هم نایب رئیس مجلس بودم. به نظرم نایب رئیسی پست اجرایی محسوب می‌شود. در رتبه‌بندی‌های اداری نیز نواب رئیس مجلس رتبه بالاتری نسبت به وزرا دارند. علاوه بر این اساساً مسئله مدیریت بیشتر از یک امر ذاتی است.
*شما نماینده تهران بودید و نسبت به نمایندگان شهرستان‌های دیگر دغدغه اجرایی کمتری داشتید.
نمایندگان تهران نیز تا حدودی دغدغه‌های اجرایی دارند. شهرستان‌های پردیس، اسلامشهر، شمیرانات و شهرری مشکلات زیادی دارند. ما از روستاهای اطراف تهران نیز بازدید می‌کردیم. البته نمایندگان تهران مشغله کمتری از این نظر نسبت به سایر نمایندگان دارند. نمایندگان تهران در موضوعاتی مانند مترو ورود می‌کردند. این هم خودش یک نوع آشنایی با امور اجرایی است.
*شما در حوزه اجرا کمتر سابقه داشتید. به عنوان مثال راهکار و برنامه‌ای برای حل معضل بورس دارید؟ مردم دغدغه زیادی دارند. می‌توانید مردم را قانع کنید که من فلان برنامه را برای حل مشکل بورس دارم؟
برای حل مشکلات اقتصادی جلسات متعددی با برخی کارشناسان و مسئولان دارم. در مورد مسئله بورس در حال بررسی و بحث و گفتگو هستیم. نمی‌خواهم نتیجه نهایی را الان اعلام کنم. بعداً حتماً خواهم گفت. در موضوع افزایش نقدینگی، خودم شخصاً به نتایجی رسیده‌ام و در حال مشورت با کارشناسان هستم. معتقد نیستم که یک رئیس‌جمهور باید اقتصاددان باشد. حتی با این موضوع مخالفم، زیرا رئیس‌جمهور اقتصاددان می‌خواهد نظرات خود را اجرا کند که ممکن است اشتباه باشد. باید هر حوزه را به متخصصان خود بسپاریم. آقای خاتمی اقتصاددان نبود اما دولت ایشان در امور اقتصادی موفقیت نسبی داشت. چون کار را به متخصصان می‌سپرد. البته رئیس‌جمهور باید به امور اقتصادی آشنا باشد تا سرش را کلاه نگذارند. اما اینکه در تمام حوزه‌ها حتماً یک نظریه داشته باشد به نظرم چنین چیزی درست و بلکه مقدور نیست. رئیس‌جمهور باید در چارچوب اسناد بالادستی یعنی برنامه‌های 5 ساله توسعه، سیاست‌های کلی و چشم انداز سال 1404 عمل کند. می‌تواند طرح‌هایی برای ایجاد اصلاحات فوری داشته باشد و آنها را در قالب لایحه به مجلس ارائه کند. اما اینکه خودش لزوماً راهی برای مشکل بورس و نقدینگی و مانند اینها داشته باشد ضرورتی ندارد، باید تابع نظر متخصصان باشد.
*بالاخره باید برای انتخابات برنامه‌هایتان را به مردم ارائه دهید تا مردم بتوانند تصمیم‌گیری کنند.
بله
*برنامه‌های شما همین برنامه‌های 5 ساله توسعه است؟
آنها به جای خود، اما دولت می‌تواند در این چارچوب ابتکاراتی داشته باشد. مثلاً ریشه اصلی افزایش نقدینگی، عملکرد بانک‌هاست. به جای اینکه تسهیلات را به تولید بدهند، به بخش خدمات و دلالی می‌دهند. این اقدام پایه پولی کشور را تقویت کرده و باعث افزایش نقدینگی و سپس افزایش تورم می‌شود. این مشکلات ناشی از عملکرد وزارت اقتصاد و بانک مرکزی است که نظارت کافی بر بانک‌ها ندارند.
مشکلات اقتصادی در دو حالت باید پیگیری شود، حالت اول اینکه مذاکرات وین به نتیجه رسیده، تحریم‌ها برداشته شده و برجام احیا شود و گشایش‌هایی به وجود آید. حالت دوم این است که تحریم‌ها با همین شرایط ادامه پیدا کند. برای هر دو حالت برنامه‌هایی داریم.
*تاثیر احیای برجام بر انتخابات ریاست‌جمهوری را چه می‌دانید؟ در این صورت چه کسانی شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات دارند؟
اگر برجام به نتیجه برسد مردم احساس خواهند کرد که راهی برای گشایش اقتصادی باز شده است، برای ادامه این راه انگیزه بیشتری برای مشارکت در انتخابات پیدا می‌کنند. اجرای برجام طبعاً به نفع کاندیداهایی خواهد بود که از ابتدا طرفدار برجام بودند.
اجرای برجام طبعاً به نفع کاندیداهایی خواهد بود که از ابتدا طرفدار برجام بودند. اگر برجام احیا شود طبعاً در رأی بنده هم تأثیرگذار است
*شما در این شرایط رأی‌آوری بالاتری خواهید داشت؟
ممکن است. اگر برجام احیا شود طبعاً در رأی بنده هم تأثیرگذار است چون من از ابتدا از برجام دفاع کردم و معتقدم برجام توافق خوبی بوده است و ما باید از ابتدا بهتر عمل می‌کردیم. از ابتدا می‌توانستیم به گونه‌ای عمل کنیم که از امتیازات برجام بیشتر استفاده کنیم اما چون در کشور دودستگی بود و عده‌ای نمی‌خواستند برجام اجرا شود، موانعی ایجاد کردند و اجازه سرمایه‌گذاری در داخل کشور ندادند و مثلاً شرکت‌های آمریکایی را محروم کردند.
*مشخصاً کدام شرکت‌های آمریکایی از سرمایه‌گذاری در ایران محروم شدند؟
اعلام شد که شرکت‌های آمریکایی اجازه سرمایه‌گذاری در ایران ندارند.
*فقط واردات خودروی آمریکایی ممنوع شد، از طرفی هم بوئینگ قرار بود 80 هواپیما به ایران بدهد که نداد. منظورتان از شرکت‌های آمریکایی دقیقاً چیست؟
قرارداد بستیم اما بعداً گفتند که شرکت‌های آمریکایی نیایند و قرارداد را به هم زدیم و گفتیم واردات هواپیما هم اولویت نیست.
*آقای دکتر! فقط گفتند واردات خودرو از آمریکا ممنوع است. کدام شرکت آمریکایی قصد سرمایه‌گذاری در تولید ایران را داشت که اجازه ندادند؟
حالا همان خودروهای آمریکایی؛ برای چه اجازه دهیم خودروهای اروپایی وارد شود اما خودروهای آمریکایی وارد نشود؟
*در زمان اوباما تحریم‌های هوشمند مالی آغاز شد. به همین دلیل قراردادهای ایرباس و بوئینگ قابلیت اجرایی پیدا نکرد و عملاً وزارت راه فقط سه ایرباس وارد کرد.
واردات هواپیما در جریان بود و پشت سر هم هواپیماها وارد می‌شد. پیام‌هایی که از داخل می‌رفت، در توقف این روند موثر بود. از زمان ترامپ این توقف پیدا شد. کارشکنی‌های داخلی هم در خروج ترامپ از برجام بی‌تأثیر نبود.
*شما چه مزیتی برای حفظ و هدایت برجام نسبت به سایر نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دارید؟
برجام توافقی است که هر کسی رئیس‌جمهور شود باید آن را حفظ کند. نیازی نیست در خودم مزیتی ببینم. برجام به نفع ماست. تحریم تسلیحاتی را از بین برد و در سال 2023 تحریم دیگری را از بین می‌برد، در سال 2025 ظاهراً در موضوعات موشکی آزادتر می‌شویم و در سال 2030 سطح غنی‌سازی ما آزاد می‌شود. نگرانی اسرائیل از احیای برجام به خاطر این است که برجام به نفع ایران است.
*شما گفتید دو دستگی‌هایی که در کشور وجود داشت به اجرای برجام ضربه زد. آیا شما می‌توانید این دو قطبی‌ها را رفع کنید تا برجام حفظ شود؟
در زمان بررسی برجام در مجلس و حتی بعد از امضای برجام دو دستگی وجود داشت و باعث شد از امتیازات برجام استفاده نکنیم و زمینه برای کارشکنی ترامپ هم فراهم شد و فشار سنگینی بر مردم وارد شد. امروز تا حدودی عبرت گرفته‌ایم و همه یک حرف می‌زنند و معتقدند باید تحریم‌ها برداشته شود، ایران راستی‌آزمایی کند و به برجام بازگردیم، یعنی امروز همه قبول کرده‌اند که برجام توافق خوبی بوده است و باید به برجام بازگردیم.
فعلاً دوگانگی شکل نخواهد گرفت. اگر در آینده طرف غربی و آمریکایی دوباره نقض پیمان کند، ممکن است شرایط جدیدی پیش بیاید ولی فعلاً در کشور حرف واحدی است. وضعیت خوبی داریم. مثل اوایل برجام نیست که عده‌ای می‌گفتند برجام خیانت به کشور است و بدون رضایت رهبری امضاء شده و باید پاره شود. الان کار راحت‌تر از گذشته است.
*اگر شخصیت‌هایی مثل آقای ظریف یا لاریجانی که در برجام نقش مهمی داشتند کاندیدا شوند، شما رای‌آوری خواهید داشت؟
ممکن است، زیرا مزیت‌هایی در من وجود دارد که در این افراد وجود ندارد. در حوزه‌هایی بنده وارد شده‌ام که اینها وارد نمی‌شوند. لذا این احتمال وجود دارد که بنده رأی بیشتری داشته باشم. اینها مرد برخی میدان‌ها نیستند. البته باید به نظرسنجی‌ها نگاه کرد و دید در نهایت و در روزهای آخر رأی با چه کسی است.
نائب رئیس مجلس دهم با بیان اینکه مزیت‌هایی نسبت به ظریف و لاریجانی دارم لذا احتمال دارد رای بیشتری نسبت به آنها داشته باشم گفت: ظریف و لاریجانی مرد برخی میدان‌ها نیستند.
مزیت‌هایی در من وجود دارد که در لاریجانی و ظریف وجود ندارد در حوزه‌هایی بنده وارد شده‌ام که اینها وارد نمی‌شوند لذا این احتمال وجود دارد که بنده رأی بیشتری داشته باشم اینها مرد برخی میدان‌ها نیستند
*ممکن است به این نتیجه برسید که کاندیدای پوششی یا پشتیبان یکی از این دو نفر باشید؟
نامزد انتخابات ریاست جمهوری در صورتی کاندیدای پوششی خواهد بود که از ابتدا تصمیم گرفته باشد که بیاید و بعداً به نفع فرد دیگری کنار بکشد. این کار درست نیست. اقدام درست سیاسی و انتخاباتی این است که در پایان تبلیغات انتخاباتی، نامزدهای همفکر بررسی کنند رأی‌شان در چه حدودی است و برخی به نفع دیگری کنار بروند. حساب و کتاب می‌کنند و به نفع هم کنار می‌روند.
*ترجیح جریان اصلاحات در صورت احیای برجام، ظریف است یا لاریجانی؟
بهتر است از خودشان بپرسید. شاید فعلاً جریان اصلاحات بیشتر به سمت آقای ظریف گرایش داشته باشد ولی هنوز صحنه روشن نیست.
*به نظر شما ترجیح جریان اعتدال در صورت احیای برجام با لاریجانی است یا ظریف؟
باز باید از خودشان بپرسید. قاعدتاً به میزان رأی‌آوری نگاه می‌کنند که معیار مهمی است
*با توجه به این معیار بین آقای ظریف و لاریجانی کدام یک را انتخاب می‌کنند؟
نمی‌دانم.
*برخی می‌گویند آقای ظریف سیاسی است اما دولتمرد نیست و توان کار اجرایی ندارد. نظر شما چیست؟
ایشان اگر رای بیاورد باید یک معاون اول قوی برای خودش انتخاب کند که اجرایی باشد، زیرا خودش فرد اجرایی نیست و پوست کلفت هم نیست. باید یک مقدار پوست کلفت شود. رئیس‌جمهور باید مقاوم‌تر باشد و از جا در نرود و در مقابل حملاتی که به او می‌شود استوارتر باشد. اما چون ایشان به نظر رأی‌آور می‌رسد ممکن است نظر برخی گروه‌ها به آقای ظریف باشد.
ظریف فرد اجرایی نیست و پوست کلفت هم نیست باید یک مقدار پوست کلفت شود رئیس جمهور باید مقاوم‌تر باشد و از جا در نرود و در مقابل حملاتی که به او می‌شود استوارتر باشد
*به نظر شما آقای لاریجانی از رأی‌آوری لازم برخوردار است؟
این را باید در نظرسنجی‌ها ببینیم
*شما، هم در مجلس با آقای لاریجانی کار کردید هم فامیل هستید.
ایشان فردی باتجربه و با سابقه خوب است. فرد باهوش، باتقوا و بااخلاقی است. در اینها شک و تردیدی وجود ندارد ولی بعضی از حوزه‌هایی که بنده وارد می‌شوم و می‌گویم باید اصلاح شود از ایشان برنمی‌آید و ایشان آدمی نیست که وارد این حوزه‌ها شود. در مجلس هم این‌گونه بود. مثلاً بنده وارد موضوع قتل ستار بهشتی شدم اما ایشان حاضر به چنین کاری نبود. بنده وارد موضوع حصر خانگی شدم و ایشان حاضر نبود و نیست وارد چنین حوزه‌هایی شود، در حالی که این حوزه‌ها که به حقوق ملت برمی‌گردد مهم است.
*به نظر می‌رسد آقای لاریجانی قائل به تعامل بیشتر است تا تنش‌زایی.
نمی‌شود جایی که احساس می‌کنیم ظلم می‌شود اعتراض نکنیم. حرف‌های من به معنای تنش‌زایی نیست. نمی‌گوییم در خیابان آشوب کنند اما باید حرف‌ها گفته شود.
*انتقاداتی که اصلاح‌طلبان مجلس دهم به آقای لاریجانی داشتند را قبول دارید؟
اصلاح‌طلبان اعتقاد داشتند آقای لاریجانی با لیست امید به مجلس وارد شده است اما از فراکسیون امید حمایت نکرده است. من این انتظار را که اگر کسی در لیست امید بوده وقتی وارد مجلس شد نیز لزوماً باید در فراکسیون امید باشد قبول ندارم. اخلاقاً بهتر است کسی که در لیست امید بوده در فراکسیون امید باشد اما اگر کسی از این لیست خارج شد و رفت فراکسیون مستقلان خیانت و جنایت نکرده است. متاسفانه گفتمانی در ابتدای مجلس دهم شکل گرفت که می‌گفتند کسانی که از فراکسیون امید به فراکسیون مستقلان رفتند خائن و منافق هستند و لذا روابط فراکسیون امید و مستقلان تیره شد و در بسیاری از مواقع که می‌توانستند همکاری کنند و طرف مقابل را شکست دهند این کار را انجام ندادند. کم‌کم مستقلان هم به سمت اصولگرایان متمایل شدند.
این، سیاست خوبی نبود. البته اخلاقاً بهتر بود افرادی که در لیست امید بودند در همین فراکسیون بمانند، همین کاری که من کردم. من اصلاح‌طلب نبودم اما اخلاقاً درست نبود که از این فراکسیون بیرون بروم. حتی به من پیشنهاد دادند که شما بیایید فراکسیون مستقلان را تشکیل دهید و رئیس فراکسیون شوید، ولی من قبول نکردم و گفتم اخلاقاً درست نیست. البته به افرادی که از این فراکسیون خارج شدند ایراد مهمی وارد نمی‌دانم.
*شما الان گفتید اخلاق سیاسی را رعایت نکردند.
بله، اخلاقاً بهتر بود اعضای لیست امید در فراکسیون امید بمانند اما رفتن این افراد به فراکسیون مستقلان هم خیانت نبود، چون باید آزادی در کار باشد.
*با این سابقه آیا اصلاح‌طلبان به ائتلاف بر سر آقای لاریجانی راضی خواهند شد؟
اصلاح‌طلبان گروه‌های مختلفی هستند. فکر می‌کنم کارگزاران به این ائتلاف متمایل باشند.
کارگزاران متمایل به ائتلاف با لاریجانی هستند
*نقدهایی که به آقای لاریجانی دارید، شخصاً به ایشان گفته‌اید یا فقط پشت تریبون در این خصوص صحبت کرده‌اید؟
به خودشان هم گفته‌ام، خصوصی هم صحبت کرده‌ام. البته ایشان ملاحظات مربوط به جایگاه خود در ریاست مجلس را هم داشته‌اند و به این دلیل نمی‌توانست به صراحت وارد شود ولی به نظر من می‌توانست از همان کرسی موثرتر باشد.
*البته آقای لاریجانی در بسیاری از مسائل ایستادگی کرد. در برابر شورای نگهبان و هیات عالی نظارت مجمع ایستاد.
نه ایستادگی کافی نکردند و تسلیم شدند. اگر می‌خواستند ایستادگی کنند نباید اجازه می‌دانند هیئت عالی ایراد بگیرد و مصوبات مجلس را بررسی کند و دو لایحه مرتبط با FATF به آن سرنوشت دچار شود. این هیات مانند شورای نگهبان مصوبات مجلس را بررسی می‌کند و این خلاف قانون اساسی است. همه هم قبول دارند که این، کاری غیرقانونی است. الان در مجلس یازدهم هم زمزمه این مطلب هست و 150 نماینده نامه‌ای در این خصوص به آقای جنتی نوشتند. افراد فقط به خاطر اینکه در آیین نامه مجمع این موضوع ذکر شده و به امضای رهبری رسیده است می‌گویند ما نمی‌توانیم حرفی بزنیم. باید بروند وقت بگیرند و با رهبری صحبت کنند. طبق قانون فقط شورای نگهبان می‌تواند بر مصوبات مجلس نظارت کند و ورود هیات عالی نظارت غیرقانونی است.
رهبری حرف بنده را در یک خبرگزاری دیده بودند، پیغام دادند که نظرتان را در این موضوع بنویسید و بنده برای ایشان نوشتم که به نظر من این اقدام مجمع تشخیص برخلاف قانون اساسی است. راه حل دادم که اگر مجمع حرفی در این زمینه دارد که فلان ماده منطبق بر سیاست‌های کلی نیست، می‌تواند زمانی که طرح یا لایحه‌ای بررسی می‌شود نماینده او در جلسات کمیسیون مربوط حضور یافته و نظر مجمع را اعلام کند. در صحن علنی مجلس نیز حضور یافته و نظرات خود را اعلام کنند. اما زمانی که نمایندگان رای دادند همه چیز تمام است و امکان بررسی مصوبه مجلس در مجمع وجود ندارد.
*برداشتی که از صحبت‌های شما می‌شود این است که شما رئیس مجلسی را می‌پسندید که با حاکمیت تقابل ایجاد کند.
اگر چندین بار اجازه ندهند که بررسی ایرادات هیات عالی نظارت به طرح‌ها و لوایح در دستور کار مجلس قرار گیرد، قبول دارم تنش‌هایی ایجاد خواهد شد اما بالاخره این اختلاف به رهبری خواهد کشید و ایشان هیاتی را انتخاب می‌کنند تا این اختلاف تعیین تکلیف شود. اینکه افراد در جمع خصوصی بگویند این کار غلط است اما در عمل همه تابع باشند کار درستی نیست.
*آیا دغدغه شما اقتدار و جایگاه مجلس است؟
بله به نظر من باید از جایگاه مجلس دفاع شود که وقتی مجلس چیزی را تصویب کرد غیر از شورای نگهبان هیچ نهاد دیگری حق بررسی آن را نداشته باشد.
*به نظر شما علت عدم اقتدار مجلس دهم فقط همین موضوع بود؟
اموری از بیرون به مجلس دهم تحمیل شد. مثلاً زمانی که شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا تشکیل شد و مجلس و دولت را دور می‌زدند ضربه به اقتدار مجلس وارد شد.
*اما اعتراض جدی به این موضوع نشد، فراکسیون امید اعتراضی به این موضوع نداشت و به نظر می‌رسد کاهش اقتدار مجلس دهم به دلیل نوع ارتباط آن با دولت بود.
شورای سران برای مدت موقت بود. ادامه آن ضرورتی نداشته است و از این نظر مجلس اعتراض داشت. بله، نوع ارتباط با دولت را هم می‌توان در برخی موارد یک نقص تلقی کرد.
*به نظر می‌رسد روابط دولت و مجلس بود که اقتدار مجلس را زیرسوال برد.
روابط فراکسیون امید با دولت خوب نبود. فراکسیون امید یک جاهایی مقابل دولت کوتاه آمد. به عنوان مثال در ماجرای استیضاح وزیر کشور. البته این استیضاح فراکسیونی نبود و برخی اصولگرایان نیز آن را امضا کردند، اما شخص آقای عارف به دنبال این بود که این استیضاح انجام نشود و فردی را مأمور کرده بود که امضاها را پس بگیرد گرچه 24 نفر بر امضای خود استوار باقی ماندند. معتقد بودیم در ماجرای آبان 98 به دلیل اینکه عده‌ای کشته شدند، مجلس نباید ساکت باشد، باید مردم احساس کنند که در داخل حکومت عده‌ای حرف‌های آنها را می‌زنند. عدم اقتدار مجلس دهم چندان مرتبط با فراکسیون امید نبود چون فراکسیون امید اکثریت نبود.
روابط فراکسیون امید با دولت خوب نبود فراکسیون امید یک جاهایی مقابل دولت کوتاه آمد
*مجلس دهم مجلس دولتی‌ها بود.
در مجلس دهم اکثریت با اصولگرایان بود.
*نوع طرفداری مجلس دهم از دولت به نظر شما عامل کاهش اقتدار مجلس بود؟
این امر چندان مؤثر نبود. در خیلی مواقع نمایندگان فراکسیون امید اعتقاد داشتند کاری که دولت انجام داده درست است و نباید با او برخورد شود. مثلاً معتقد بودند عملکرد آقای آخوندی خوب است.
*مثلا آقای شریعتمداری از وزارت صنعت استعفا داد و نمایندگان برای حضور وی در وزارت رفاه رأی اعتماد دادند.
این دلیل نمی‌شود. ممکن است بگویند برای وزارت صنعت مناسبت نبوده اما برای وزارت رفاه مناسب بوده است.
*شما اعتراض جدی به قانون‌گذاری شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا نداشتید.
در هیات رئیسه بارها به این موضوع اعتراض کردم، معتقد بودم شورای مذکور مجلس را دور می‌زند و قانون‌گذاری می‌کند. در نطق میان دستور در مجلس نیز این موضوع را مطرح کردم. یک نماینده بیش از این نمی‌تواند کاری کند.
*آنقدر که شما به وزیر کشور و هیئت عالی نظارت مجمع اعتراض کردید در مورد شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا در صحن مجلس انتقاد نکردید. به همین دلیل شائبه سیاسی‌کاری شما پیش می‌آید.
بنده با شکل‌گیری شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا به صورت موقت و چند ماهه در آن شرایط خاص مخالفتی نداشتم. پس از اینکه عمر این شورا طولانی شد، اعتراض کردم. متأسفانه در بعضی موضوعات که تصویب آن فوری نبود و مجلس هم می‌توانست ورود کند این شورا ورود می‌کرد.
*به نظر شما توان آقای لاریجانی برای اداره دولت بالاتر از آقای روحانی است؟
ما را با آقای لاریجانی درگیر نکنید.
*به نظر شما دولتی که به ریاست آقای لاریجانی تشکیل شود با توجه به مشی اعتدالی وی با دولت آقای روحانی تفاوتی خواهد داشت و یا در خوشبینانه‌ترین حالت مثل دولت اعتدال است؟
قوی‌تر خواهد بود. فکر می‌کنم دولت معتدل تشکیل شود البته اگر انتخاب شوند. ان شاءالله که انتخاب نمی‌شوند و بنده برنده انتخابات می‌شوم.
دولت آقای لاریجانی از دولت روحانی قوی‌تر خواهد بود فکر می‌کنم دولت معتدل تشکیل شود البته اگر انتخاب شوند ان شاءالله که انتخاب نمی‌شوند و بنده برنده انتخابات می‌شوم
*در اقوام و فامیل، شما را رئیس‌جمهور بالقوه می‌دانند یا آقای لاریجانی را؟
هیچکدام را، هنوز هیچ چیز معلوم نیست.
*به نظر شما رئیس‌جمهور اختیارات کافی برای حل مشکلات مردم دارد؟
طبق قانون اساسی و روی کاغذ، رئیس‌جمهور اختیارات کافی دارد اما در عمل در کار دولت و رئیس‌جمهور دخالت می‌شود و رئیس‌جمهور نمی‌تواند آن‌طوری که دلش می‌خواهد عمل کند. در عمل، در بسیاری از موارد دخالت می‌شود. در سیاست خارجی، فروش نفت و دور زدن تحریم‌ها دخالت می‌شود به طوری که مثلاً وزارت نفت اطلاع پیدا نمی‌کند.
*یعنی رئیس‌جمهور زورشان نمی‌رسد که در مقابل این دخالت‌ها بایستند؟
گاهی زورشان نمی‌رسد، گاهی کوتاه می‌آیند و گاهی ملاحظه‌کاری می‌کنند
*شما با این وجود چطور می‌خواهید کاندیدا شوید و به مردم وعده دهید؟
معتقدم اگر رئیس‌جمهور یک شخصیت محکمی داشته باشد، اجازه این دخالت‌ها را از ابتدا نمی‌دهد و اقتدار دولت را حفظ می‌کند. دولت آقای روحانی خیلی مطیع است و خیلی در کارهایش دخالت می‌کنند اما دولت آقای هاشمی و احمدی‌نژاد در اواخر، تا این حد اجازه نمی‌دادند در کار دولت دخالت شود. هر چه جلو آمدیم و در هفت سال اخیر دخالت‌ها بیشتر شده است. به نظر من، آقای روحانی در ابتدا عقب‌نشینی کرد و باعث شد عده‌ای سوار کار شوند.
*شما در خودتان می‌بینید که مانع این دخالت‌ها شوید؟
بله.
*چطور می‌خواهید این کار را انجام دهید؟
حالا خواهید دید.
*جایی صحبت کردید که از ریش‌سفیدان استفاده می‌کنید تا اختیارات را برگردانند.
معتقدم حداکثر این است که این اختلاف‌نظر به تنش کشیده می‌شود ولی باید حل شود.
*پس حل مشکلات مردم منوط به گرفتن اختیارات مورد نظر شما از نهادهای مختلف است؟
نه، این اختیارات الان برای رئیس‌جمهور وجود دارد، از او سرقت کرده‌اند، باید به جای خود برگردد. مثلاً نمی‌تواند تشکیلاتی به موازات وزارت نفت وجود داشته باشد. همه امور اجرایی باید از کانال دولت انجام شود. از ابتدا اجازه دخالت نخواهم داد. در حال حاضر برخی نهادها پای خود را از حقشان فراتر گذاشته‌اند. اگر از ابتدا اجازه برخی دخالت‌ها را ندهید، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. آقای روحانی ابتدا که می‌خواست فهرست وزرا را به مجلس ارائه دهد، هماهنگی‌هایی را انجام داد و بعد گفتند فلان وزیر انتخاب دهم یا بیستم ایشان است.
وقتی فرد مایل است که اقتدار نداشته باشد و به جای اینکه فهرست وزرا را مستقیم به مجلس بفرستد، فهرست را این‌طرف و آن‌طرف می‌فرستد که نظرخواهی کند، آخرش همین می‌شود. وقتی راه را برای دخالت باز کنید، افراد از دخالت در قدرت خوششان می‌آید. به نظر من، اشکال از خود شخص و بعضی از رؤسای جمهور است.
*اگر شما اجازه دخالت ندهید و ماجرا به تنش کشیده شود، چه؟ خودتان می‌گویید آقای لاریجانی ملاحظات ریاست مجلس را در نظر می‌گرفت، آیا شما ملاحظات ریاست جمهوری را در نظر نمی‌گیرید؟
ملاحظات را باید تا جایی در نظر گرفت که حقوق مردم و قانون‌اساسی زیر پا گذاشته نشود. هر تنشی بد نیست. اینکه چون تنشی پیش نیاید، پس ملاحظات را رعایت کنیم و کوتاه بیاییم همه جا خوب نیست.
*آیا شما این نظرات‌تان در مورد اختیارات ریاست‌جمهوری را در تبلیغات انتخاباتی‌تان به مردم خواهید گفت؟
حتماً. تا امروز هم اشاراتی داشته‌ام.
من معتقد به دولت مقتدر هستم ولی این افراد با توجه به سوابقشان ممکن است در بسیاری از جاها کوتاه بیایند سعی می‌کنم بسیاری از این مسائل، پشت پرده با گفتگو و ریش‌سفیدی حل شود آخرین مرحله تنش است.
*مزیت شما بر آقای ظریف و لاریجانی همین موضوع است؟
یکی از مزیت‌ها همین است. من معتقد به دولت مقتدر هستم ولی این افراد با توجه به سوابقشان ممکن است در بسیاری از جاها کوتاه بیایند. سعی می‌کنم بسیاری از این مسائل، پشت پرده با گفتگو و ریش‌سفیدی حل شود. آخرین مرحله تنش است.
اقتدار به معنای بی‌گدار به آب زدن نیست، باید با سیاست کارها انجام شود. مثلاً ممکن است رئیس‌جمهور بخواهد با مردم حرف بزند و این مشکلات را توضیح دهد. اما مشکل این است که صدا و سیما اصلاً حرف‌های رئیس‌جمهور را پخش نمی‌کند. معنا ندارد که رئیس‌جمهور سخنرانی کند و صدا و سیما فقط آن قسمت‌هایی را که دوست دارد پخش کند. این موضوعات با گفتگو با رهبری قابل حل است چون صدا و سیما می‌گوید ما زیرمجموعه رهبری هستیم و از جای دیگری دستور می‌گیریم درحالی‌که این‌طور نیست و رهبری می‌فرمایند من فقط رئیس صدا و سیما را انتخاب می‌کنم و در جزئیات دخالتی ندارم اما صدا و سیما به سلیقه خود عمل می‌کند.
هر کسی که رئیس جمهور می‌شود باید اول مشکلش را با صدا و سیما حل کند. نمی‌توان به این صورت ادامه داد. قضیه صف مرغ را صدا و سیما دامن زد. مشخص است برنامه چیست. فیلم علیه وزارت خارجه می‌سازند. مگر ما دو حکومت داریم. این مشکلات قابل حل است. باید بروند نزد رهبری و این مشکلات را حل کنند.
قضیه صف مرغ را صدا و سیما دامن زد
*شما می‌خواهید به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری به مردم وعده دهید. آیا شما به مردم خواهید گفت که اجرای این وعده‌ها منوط به این است که من باید مشکلاتم را با نهادهای مختلف حل کنم تا بتوانم اختیارات ریاست جمهوری را برگردانم؟
نه، منوط نیست، چون همه باید طبق قانون اساسی عمل کنند. وظیفه هر فرد و نهادی مشخص است. من وعده‌هایم را انجام خواهم داد. اجازه دخالت نخواهم داد زیرا باید از اختیارات رئیس‌جمهور در قانون اساسی دفاع کنم. اگر کسانی تخطی کردند ممکن است تنشی هم پیدا شود ولی به نفع مردم حل می‌شود.
*آقای روحانی چنین صحبت‌هایی را در سال 92 مطرح می‌کرد.
آقای روحانی بیشتر شعار می‌دهد. جایی که بخواهد بایستد، حداکثر یک مَتَلَک به نهادی می‌گوید و رد می‌شود. ما نیاز به متلک نداریم. صحبت نمی‌کنیم، عمل می‌کنیم و اجازه دخالت نمی‌دهیم.
آقای روحانی بیشتر شعار می‌دهد. جایی که بخواهد بایستد، حداکثر یک مَتَلَک به نهادی می‌گوید و رد می‌شود
*فرض را بر این می‌گیریم که شما نتوانستید و نهایتاً با همین اختیارات و شرایط دولت آقای روحانی مواجه بودید، آن موقع به مردم خواهید گفت که نگذاشتند ما کار کنیم و به همین دلیل شرایط این‌گونه است؟
کار به اینجا نمی‌کشد. ممکن است در 20 درصد اهدافی که داریم موفق نشویم ولی در 80 درصد هدف‌هایمان موفق خواهیم شد و دولت فعلی ادامه نخواهد یافت.
*به نظر شما رئیس‌جمهور برای حل مشکل قیمت مرغ هم اختیارات کافی نداشت؟
قطعاً دولت کوتاهی داشته است، باید زودتر به فکر می‌بودند و برنامه‌ریزی می‌کردند. هیچ بهانه‌ای قابل پذیرش نیست ولی حالا که این مشکل در کشور ایجاد شده، صدا و سیما باید به آن دامن بزند؟ یا به حل آن کمک کند؟ اینکه صدا و سیما دائم نشان دهد که صف مرغ تشکیل شده و مردم در شرایط کرونا در این صف‌ها حضور دارند و بی‌بی‌سی نیز دائم همین تصاویر را منعکس کند، کار درستی است؟ باید مطالب در حد خودش گفته شود اما اینکه هر شب صف‌های طویل مردم نشان داده شود، کار درستی نیست. در خیلی از شهرستان‌ها اصلاً صفی وجود نداشت و مشکل مرغ نبود.
*اظهارات شما در مورد عفاف و حجاب جنجالی شده است. در حوزه عفاف و حجاب، بنده نظرات شما را سال‌هاست که دنبال می‌کنم. آیا شما در حوزه عفاف و حجاب قائل به اقدامات سلبی و دیوارکشی هستید؟
خیر، من هیچ وقت چنین حرفی نزده‌ام.
*در یکی از دانشگاه‌ها وقتی درباره گشت‌ارشاد حرف می‌شد، شما مخالفتی نداشتید، حتی دفاع هم می‌کردید.
سخت‌گیری در این زمینه را قبول ندارم ولی معتقدم امور فرهنگی نباید رها باشد و باید نظارتی وجود داشته باشد. دولت اسلامی نمی‌تواند نسبت به این مسائل بی‌تفاوت باشد. اما اینکه این نظارت چگونه باشد، قابل بحث است. ورود در تخلفات جزئی را قبول ندارم. معتقدم مسئله حجاب، مسئله کشور ما نیست و مردم در مجموع رعایت می‌کنند.
*اگر مسئله کشور نیست چرا در مجلس آمدید و چند عکس نشان دادید؟
بله، در مجلس تأکید کردم که نباید این نوع پوشش رسمیت پیدا کند. مردم ما پوشش اسلامی را انتخاب کرده‌اند و به آن اعتقاد دارند و الاّ نمی‌توان با زور آقایان و خانم‌ها را مجبور کرد که چگونه بیرون بیایند. حدود 80 درصد خانم‌ها حجاب کامل دارند و 20 درصد نیز حجاب را به طور نسبی رعایت می‌کنند، حکومت هم کاری با آنها ندارد. ممکن است دو، سه درصدی از این گروه دوم باشند که بگویند ما باید مثل اروپا باشیم. دولت اسلامی نمی‌تواند چنین چیزی را اجازه دهد.
*به نظر شما حجاب و عفاف امروز رها شده است؟
خیر، همین طور که الان رعایت می‌شود قابل قبول است. نباید به این موضوع دامن زد زیرا مسئله کشور نیست.
*آقای روحانی سال 92 مطرح کردند که مخالفانشان قصد دیوارکشی دارند، شما این حرف‌ها را قبول داشتید؟
خیر، حرف بدی بود چون هیچیک از کاندیداها چنین تصمیمی نداشت. اینها کارهای غیراخلاقی است.
اخبار گروه سایر رسانهها صرفا بازنشر اخبار سایت‌ها و خبرگزاری‌هاست و خبرگزاری تسنیم هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد.
انتهای پیام/
