آیا مستند «کمیته» به همه ابهامات پاسخ داد؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مستند «کمیته»، به کارگردانی عبدالحسین بدرلو روایتی از تشکیل کمیته انقلاب اسلامی، فعالیت‌های آن در سال‌های ابتدایی انقلاب و ادغام آن با شهربانی و ژاندارمری است. این مستند در چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت حضور داشت و در شبکه مستند و افق به نمایش درآمد.

کمیته اولین سازمان راه‌اندازی شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 است که در تاریخ 23 بهمن 1357 با پیام امام خمینی(ره) راه‌اندازی شد. در سال 1370 پس از تصویب قانون تشکیل نیروی انتظامی، منحل و با ادغام سازمان آن با شهربانی و ژاندارمری، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. حالا بدرلو تلاش دارد سیر تحولی این سازمان از آغاز تا پایان را در مجموعه «کمیته» روایت کند.

عبدالحسین بدرلو، کارگردان و مصطفی فتاحی، تهیه‌کننده این مجموعه مستند هستند. بدرلو درباره ایده ساخت مستند «کمیته» از کجا شکل گرفت به خبرنگار تسنیم گفت: در سال 1395 ایده اولیه مستند، بین من، آقای فتاحی و دیگر دوستان مطرح شد. پدر مصطفی فتاحی از بچه‌های یگان هوایی کمیته بود. در سال 1395 مستندی به نام «تشییع بزرگ» که روایت مراسم تشییع حضرت امام(ره) به روایت خلبان‌هایی که عضو کمیته بودند ساخته شد؛ کاری که نسبت به آثار مشابه گذشته متفاوت بود. در دهه 1360 نهادی نوپا که عقبه‌ای نداشت به وسیله تعدادی از نیروهای انقلابی براساس نیازی که در انقلاب احساس می‌شد، شکل گرفت. 

او تأکید کرد: این طرح با سازمان هنری رسانه‌ای اوج مطرح و از آن استقبال شد. این مستند در سال 1396 در خانه مستند تصویب و پژوهش‌های آن شروع شد که تا اواخر شهریور این پژوهش‌ها ادامه داشت و هر روز اطلاعات جدیدی اضافه می‌شد. علت افزوده شدن اطلاعات جدید و زمان‌بر بودن امر پژوهش این بود که ما هیچ‌گونه اطلاعاتی در خصوص کمیته نداشتیم. نه کتابی، نه پایان‌نامه دانشگاهی، نه خاطراتی، نه مقاله‌ای، نه داستانی و نه مستندی در این رابطه در دست نبود. این بحث عنوان شد که  تحقیق کمیته در سه مجموعه صورت پذیرد؛ کمیته انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش.

کارگردان مستند «کمیته» در پاسخ به این سؤال که برای جمع‌آوری اطلاعات از چه منابعی استفاده شده است، گفت: پژوهشگری به نام آقای محسن جعفرزاده داشتیم که آثار مربوط به آقای مهدویان را پژوهش می‌‌کرد و به واسطه این فیلم‌ها و ارتباطی که با دوستان دهه 1360 داشت، اطلاعاتی را آوردند اما آنچه که ما می‌خواستیم، نبود. من هم اوایل تابستان شروع به تحقیق برای پروژه کردم، این تحقیق تا دی‌ماه ادامه داشت.

وی افزود: به مرکز اسناد انقلاب اسلامی مراجعه کردم اما اطلاعاتی در این زمینه نداشتند، البته فکر می‌کنم اطلاعاتی هم نداشتند که بخواهند ارائه دهند. پس از آن به مرکز پژوهش‌های ناجا مراجعه کردیم و به سراغ سردار قصری که از فرمانده‌هان خود کمیته بود رفتیم اما باز دستمان خالی ماند.  برای گرفتن اطلاعات حتی سناریو خود را هم ارائه دادیم و شش ماه در رفت و آمد بودیم و مدام مراجعه می‌کردیم، اما نتیجه‌ای نداشت.

بدرلو خاطرنشان کرد: در طی این رفت‌وآمدها متوجه شدیم که دو پژوهش در خصوص کمیته در ناجا وجود دارد که آن‌ها را به ما ندادند و برای ما بیشتر شبهه و سؤال ایجاد کرد که چرا مطالبی را که در دست دارند، به ما ارائه نمی‌دهند؟ در نهایت توانستیم از طریق واسطه‌های غیرقانونی به این دو پژوهش دسترسی پیدا کنیم و با تمام فرماندهان حلقه میانی و حلقه‌ اصلی کمیته مصاحبه داشته باشیم که این امر برای ادامه روند کار به ما کمک کرد.

او تأکید کرد: در میان فرماندهان به سردار آیت گودرزی که آخرین فرمانده کمیته بود و در دوره ادغام هم فرمانده بود، برخورد کردیم. او  به ما بسیار کمک کرد، 20 الی 30  مصاحبه جمع‌آوری کرده بود. از جمله مصاحبه با آقای هاشمی رفسنجانی و آقای مهدوی کنی که آن‌ها را در اختیار ما قرار داد. آقای گودرزی را می‌توان مغز تاریخ شفاهی کمیته خواند؛ زیرا تمامی اتفاقات دهه 1360  و کمیته را کاملاً با جزئیات به خاطر دارد. خبرگزاری‌ها هم در ایام سالگرد کمیته با سردار گودرزی مصاحبه‌هایی انجام داده بودند.

کارگردان مستند «کمیته» یادآور شد: درباره چند قسمت بودنِ این مستند هم باید بگویم تعهد ما به سازمان صداوسیما چهار قسمت 21 دقیقه‌ای بود، اما در دل پژوهش سناریویی که نوشته بودیم و تخمینی که زده شد، به چهار قسمت 40 دقیقه‌ای، رسیدیم. ما اسفند 1397 ضبط را شروع کردیم و در حین ضبط از مسائل و پژوهش‌های دیگر استفاده نکردیم؛ زیرا در آن صورت به شش قسمت یا بیشتر هم می‌رسید.

او در پاسخ به این سؤال که علت عدم استفاده شما از پژوهش‌های حین کار، مالی بوده و یا دلیل دیگری داشته است، گفت:  بله، هم از نظر مالی و هم اینکه با ما، برای ضبط چهار قسمت صحبت شده‌ بود و پژوهش تصویری هم نداشتیم. آرشیو شبکه افق، آرشیو خود سازمان صداوسیما و آرشیوهای شخصی به ما کمک کرد، برای مصاحبه به افراد متعددی درخواست دادیم اما حضور پیدا نکردند که از این جمله می‌توان به آقای عبدالله نوری وزیر کشور و از مدیران تأثیرگذار در ادغام، آقای محتشمی وزیر کشور در دوره کمیته،  آقای فلاحیان فرمانده کمیته و دیگر دوستان اشاره کرد. در کمیته گشت‌های مختلفی همچون گشت رعد، جندالله، قائم و... نیز وجود داشت که نتوانستیم به آنها هم اشاره کنیم.

بدرلو در پاسخ به این سؤال که آیا مستند ساخته شده به تمام سؤالات مخاطبان و حتی خودتان پاسخگو بوده؛ یا هنوز ابهاماتی وجود دارد؟ و اگر پاسخگو نبوده چه ابهاماتی بوده است، گفت: بخشی را پاسخگو بود. ما در ابتدا رویکردمان مشخص بود و با کمیته زاویه منفی نداشتیم و کاملاً مشخص بود که ما کاملاً بی‌طرف نبودیم و تا حدودی طرفدار کمیته بودیم، اما می‌خواستیم منصفانه روایت کنیم. اگر به کمیته نقدی هم وارد بود، در مستند به آن اشاره شد. از ابتدای امر اساس کار ما بیان نظرات موافق و مخالف بود. همچنین قرار بود که در این مستند آسیب‌شناسی هم صورت ‌گیرد و به بیان نقاط ضعف بپردازد تا این برهه و این نهاد انقلاب اسلامی یک‌بار برای همیشه کاملاً شفاف‌سازی شود.

کارگردان مستند «کمیته» در واکنش به عدم حضور چهره‌های اصلاح‌طلبی که آن زمان اعضای کمیته بودند و حاضر به صحبت در خصوص کمیته نیستند، یادآور شد: در دهه 1360 به نوعی همه اصول‌گرا هستند و می‌توان گفت از اواسط این دهه اختلافات شکل می‌گیرد. اواخر دهه 1360 و اوایل دهه 1370 جناح‌ها عنوان پیدا می‌کنند. ما تا اواخر، بحثی با آقای عبدالله نوری نداشتیم و قصد ما این نبود که او را مقصر بدانیم یا به آقای سراج‌الدین موسوی بگوییم شما در آن زمان با مردم در خیابان‌ها رفتار خوبی نداشتید، اما حالا که دوم خردادی شدید و در سال 1388 تغییر رویه سیاسی دادید، مخالف آن شرایط هستید.

وی افزود: اصلاً ما به دنبال بیان این مباحث نبودیم و تنها‌ خواستیم تاریخ شفاهی کمیته را بیان کنیم اما هیچ‌کدام از اسامی که نام بردم حاضر به گفت‌وگو و مصاحبه نشدند و تنها با آقای میرلوحی که سه الی چهار سال اخیر قائم‌مقام آقای سراج الدین موسوی و مختار کلانتری بود، توانستیم صحبت کنیم. قصد داشتیم با آقای نوری چالش داشته‌ باشیم که ایده ادغام کمیته از کجا شکل گرفت و حال آن‌که شما جزو افرادی بودید که این طرح را در مجلس تصویب کردید.

این کارگردان در پاسخ به این سؤال که آیا فیلم‌های مجلس موجود است، گفت: متأسفانه از فیلم‌های ادغام، هیچ چیزی پیدا نکردیم. اما از آقای ناطق نوری درباره چگونگی تصویب این ادغام پرسیدیم که ایشان گفتند من برای تصویب این قانون تنها نبودم و سایر دوستان هم حضور داشتند. ما قصد داشتیم که مخالفان کمیته هم صحبت کنند تا با پاسخگویی، شفاف‌سازی صورت بگیرد؛ به عنوان مثال از آقای صباغیان درخواست کردیم که به نمایندگی از نهضت آزادی در دوره دولت موقت صحبت کند. او انتقاداتش را بیان کرد که همه آن‌ها در مستند موجود است. از سوی دیگر، در یک دوره گروهی از مخالفین کمیته منافقین بودند، و دلیلی برای تحقیق از این افراد وجود نداشت.

وی خاطرنشان کرد: در دوره‌ای کمیته در جنگ با صدام و اشرار بود که گفتیم اگر این امر مخالفینی دارد، مطرح شود. در روند کار از مصاحبه‌های مردمی استفاده کردیم و جمع‌آوری مخالفان در آرشیو بسیار کار دشواری بود که توانستیم تعدادی را پیدا و از آن استفاده کنیم. اما با این حال همچنان نقدهایی بود که شما از کمیته حمایت می‌کنید و بنده هم گفتم از بزرگترین و پر رنگترین نقد یعنی حضرت امام(ره) در مستند خود استفاده کردم که ایشان به اعضای کمیته می‌گویند، شما حق ندارید به خانه ساواکی‌ها حمله کنید و به زن و بچه آن‌ها هتاکی کنید (درجلسه‌ای با علمای 14 گانه تهران) اما به جمله بعدی امام(ره) هم باید توجه داشت که می‌فرمایند نباید کمیته‌ها حذف شوند و باید بمانند و اصلاح و تصفیه بشوند که از سال1358 این تصفیه صورت می‌گیرد و به پیدا کردن افراد و حذف آن‌ها حتی در بعضی مقرهای کمیته روی می‌آورند.

بدرلو ادامه داد: مثلاً کمیته مسجد الجواد هفت تیر برای این امر مقاومت می‌کرده است که با شیوه رندانه آقای آیت گودرزی، یک الی دو تن دیگر از بچه‌های کمیته به آنجا می‌روند و این کمیته را می‌گیرند. در فرایند تصفیه در کمیته شهرستان‌ها فکر می‌کنم شهر کرمانشاه یا کردستان است که کمیته را با بچه‌هایی که در آن مستقر بودند، با هم آتش می‌زنند و همه شهید می‌شوند. در اصفهان هم بین جریانات مذهبی و انقلابی اختلاف پیش می‌آید که باعث می‌شود اصلاً کمیته‌ای در این شهر شکل نگیرد.

انتهای پیام/