بررسی ابعاد حقوقی حادثه تروریستی کابل/ بیش از ۵۰ درصد هزاره‌های افغانستان قربانی نسل‌کشی شده‌اند
در نشست بررسی ابعاد حقوقی حادثه تروریستی کابل مطرح شد؛ بین ۵۰ تا ۶۰ درصد از جمعیت هزارهها قربانی نسل‌کشی سیستماتیک در کشور افغانستان شده است.
به گزارش خبرنگار قضائی خبرگزاری تسنیم، نشست بررسی ابعاد حقوقی حادثه تروریستی کابل، بعد از ظهر امروز دوشنبه 27 اردیبهشت به همت کمیسیون امور بین‌الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه برگزار شد.
پیری: تروریست‌ها نباید احساس رضایت داشته باشند
مهدی پیری عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در آغاز این نشست با بیان اینکه حوادث منطقه ما را بر آن داشت تا جلسه‌ای تشکیل دهیم و در آن اقدامات حقوقی که هم برای تعقیب حقوقی و هم برای پیشگیری از حوادث مشابه متصور هست را بررسی کنیم، گفت: با توجه به وضعیت افغانستان سه محور اساسی مورد توجه است، اقداماتی که در سالیان گذشته علیه شیعیان و قوم هزاره صورت گرفته آیا می‌تواند مصداق نسل‌کشی قرار بگیرد؟ تبارشناسی تروریسم و اتفاقات تروریستی در افغانستان و مواقعی که این اتفاقات رخ می‌دهد آیا به مسایل سیاسی بین‌المللی ارتباط دارد؟ و اینکه وظایف و تکالیف سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی به ویژه نهادهای حقوق بشری چیست تا عاملین این حوادث احساس رضایت نداشته باشند و بدانند که این اقدامات آنها می‌تواند مورد تعقیب قرار بگیرد؟
وی افزود: مجامع حقوقی خیلی به این موضوع نپرداخته‌اند که اقدامات تروریستی که علیه هزارهها صورت می‌گیرد، حقوق اشخاص به ویژه شیعیان را تهدید می‌کند، کسانی که به عنوان هدف معینی انتخاب شده‌اند. از نظر حقوقی این ظرفیت وجود دارد که توجه بیشتری به این موضوع شود. می‌خواهیم صدای مظلومینی باشیم که در اثر این حادثه تروریستی متضرر شده‌اند.
مؤمنی‌راد: بازدارندگی در میدان راه‌حل جلوگیری از فجایع انسانی است
احمد مؤمنی‌راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران دیگر سخنران این نشست با یادآوری اینکه بیش از 80 دختر نوجوان در مدرسه سیدالشهدا دشت برچی کابل به واسطه اقدام تروریست‌ها به شهادت رسیدند، گفت: جامعه حقوقی ما به واسطه تکرار موضوعات اینچنینی با مفاهیمی مثل استاندارد دوگانه آشنا است و به خوبی تفکیک می‌کند که حقوق بشر در حالت اجرا، از ناحیه کسانی که آن را در اسناد بسیار زیبا کنار هم چیده‌اند، دچار معیار دوگانه است.
وی افزود: ما شاهد دو گونه رفتار در یک موضوع واحد هستیم. سکوت و بایکوت خبری یک رفتار است و در مقابل آن هیاهو و جنجال وجود دارد. این بستگی به منافع قدرت‌های بزرگ دارد که کدام رفتار اتخاذ شود. یعنی آن جمله دقیق و کوتاهی که گفته‌ام؛ حقوق بشر و حقوق بین‌الملل تحت سیطره سیاست و قدرت و ثروت است، اینجا دقیقاً مشخص میشود. قدرت‌های بزرگ بر اساس منافع نامشروع خود، با حقوق انسان‌ها برخورد می‌کنند.
مؤمنی‌راد ادامه داد: تروریست‌ها در غرب به تروریست خوب و تروریست بد تقسیم می‌شوند؛ تروریست خوب آن است که در خدمت آمریکا و اروپا باشد و تروریست بد آن است که از میهن و خانواده و از همه چیزش دفاع کند. این واقعیت انکارناپذیر است که ما مصونیت نانوشته‌ای را می‌بینیم. الان رژیم صهیونیستی بیش از 70 سال به صورت عملی و بیش از 100 سال به صورت تئوری، در حال انجام جنایت است و به هیچ نهاد بین‌المللی پاسخگو نیست و هیچ قطعنامه و توصیه‌نامه و اعلامیه مجمع عمومی و شورای امنیت اعتنا نمی‌کند و کار خودش را انجام می‌دهد. هر روز برای جنایت و تداوم اشغال برنامه جدید دارد و الان هم جنگی را به راه انداخته و مناطق مسکونی را می‌گیرند و می‌گوید کشتن کودکان و زنان برای ما کاری ندارد و حمایت هم میشود.
این حقوقدان افزود: در فرانسه یک نفر با چاقو یک نفر دیگر را می‌کشد و مکرون بلافاصله حادثه را تروریستی اعلام کرده و همه دنیا را بسیج می‌کند تا آن را محکوم کنند و از آن طرف گروه‌هایی را برای کشتن هزاران نفری در دنیا تجهیز می‌کند. همین مکرون تظاهرات علیه جنایات رژیم صهیونیستی را ممنوع اعلام می‌کند. آلمان هم همینطور و از رژیم غاصب قدس حمایت کرده است. آمریکا سکوت و حمایت کرده است.
وی افزود: دیوان دادگستری اروپا در پرونده‌ای که تعدادی از مسلمانان و یهودیان شکایتی را مطرح کرده بودند، درباره ذبح گوسفند رأی داده است که ذبح حیوانات بدون بیهوشی ممنوع است. ولی در قبال اقدامات اینگونه سکوت می‌کند. یمن چند سال است در آتش جنگ می‌سوزد و پابرهنگان یمنی می‌میرند و افغانستان و عراق و سوریه درگیر این جنایات هستند و گویی این جنایات برای اروپا امری عادی است.
وی ادامه داد: در جنگ رواندا دو قبیله به جان هم افتادند و هر روز همدیگر را سلاخی می‌کردند و آن امر عادی شده بود. شبکه‌های خبری دنیا هر روز در روآندا فیلمبرداری می‌کردند و هیچ کسی در دنیا به این فکر نبود که جلوی این اقدام را بگیرد و نیروهای صلح بین‌الملل در منطقه کاری نکردند و ظرف مدت بیش از یک ماه 800 هزار نفر کشته شدند. اینها اثبات می‌کند که از منظر غرب حقوق برای انسان‌های چشم آبی متولد در آمریکا و اروپا و برخی کشورهای منتخب در آسیاست. از نظر آنها کشورهای مسلمان و کشورهای عقب‌مانده و ضعیف ناانسان هستند و حقوقی ندارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه برخی اقدامات سیستم قضائی آمریکا برای غصب اموال ایران برای اعطای خسارت ادعایی به قربانیان عملیات‌های واهی تروریستی را برشمرد و با تأکید بر اینکه ایران در این عملیات‌ها حضور نداشته و خود قربانی تروریسم محسوب میشود، گفت: آمریکا در پرونده آلیسا میشل فلاتو 247 میلیون دلار، در پرونده ربایش و زندانی کردن سه نفر آمریکایی 70 میلیون دلار و موارد دیگر ایران را محکوم مالی کرده است.
وی با بیان اینکه داعش را خودشان ایجاد کردند و در منطقه خاورمیانه به جان مسلمانان انداختند و حالا که کار این گروه در کشورهای دیگر سخت شده است به افغانستان فرستاده‌اند و آنها با هدف نسل‌کشی اقدام به جنابت می‌کنند، گفت: راه‌حل این است که محرومان کشورهای در حال توسعه بروند به سمت کسب اقتدار و نیروی مقاومت و در مقابل متجاوزان ایستادگی کنند؛ مانند کاری که الان در یمن و عراق و سوریه صورت گرفته است. فراموش نکنید که فلسطینیان قبلاً با سنگ می‌جنگیدند اما الان با موشک پاسخگو هستند.
مؤمنی‌راد در پایان تأکید کرد: تکیه بر آمریکا و قدرت‌های دیگر جایی در افغانستان و دیگر کشورها ندارد. سازمان‌های اسلامی باید فعال شوند. بازدارندگی حقوقی و بازدارندگی در میدان، راه‌حل جلوگیری از این همه فجایع انسانی است.
زهرا فریور: تنها با بسترسازی مناسب ما هم می‌توانیم علیه آمریکا رأی صادر کنیم
زهرا فریور، رئیس امور توافق‌های بین‌المللی معاونت حقوقی ریاست جمهوری دیگر سخنران این نشست بود که در ابتدا یکی از مشکلات خاورمیانه را جایگاه زن در جامعه و در بین مذاهب اسلامی به ویژه در بین اهل سنت و فرقه‌های افراطی آن عنوان کرد.
وی گفت: نگاهی که در این مذاهب به زن وجود دارد و این نگاه به اسم اسلام نوشته می شود، نگاهی بدوی و غیرانسانی است. بخشی از علت حمله به مدرسه دخترانه برگرفته از همین اندیشه است که حق تحصیل برای زنان را به رسمیت نمی‌شناسند و قائل به حضور اجتماعی برای بانوان نیستند. در مذهب شیعه این نگاه وجود نداشته و در دوره جمهوری اسلامی دیده‌ایم که خانم‌ها در عرصه‌های تحصیلی حضور داشته‌اند و در مشاغل مختلف هستند.
فریور با طرح این پرسش که راه حل چیست؟ ادامه داد: بخشی از راه حل غیرحقوقی است؛ مثل تقویت و اقتدار و یک قسمت هم راه حل‌های حقوقی است؛ سازمان‌های مردم نهاد باید تقویت شوند. در رأی پیش مقدماتی که ICC درباره فلسطین صادر کرد که موفقیت بزرگی است، در فرآیند دادرسی حقوق‌دانان برجسته بین‌المللی به دفاع از اسرائیل می‌پرداختند و متأسفانه از طرف فلسطین به همان میزان و همان وضع وکیل و ان جی او حضور نداشت، هر چند این فلسطین بود که پیروز دادگاه شد. در این قسمت کمیسیون بین‌الملل مرکز وکلای قوه قضائیه می‌تواند اقداماتی انجام دهد.
وی در ادامه با طرح موضوع تأمین مالی تروریسم، گفت: جمهوری اسلامی ایران در سال 1394 قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم را تصویب کرد و در سال 97 اصلاحاتی برای آن به تصویب رساند. اما اینها کافی نیست. باید اقداماتی برای جلوگیری از تأمین مالی تروریست‌ها انجام داد و در این صورت میشود با آنها مقابله کرد. لایحه‌ای از حدود دو سال قبل برای مبارزه با تروریسم در قوه قضائیه در حال بررسی است. بررسی این لایحه خیلی زمان برده و مدت زمان زیادی است که در قوه مانده است. به نظر من مرکز وکلا هم به این موضوع ورود کند تا نهایی شدن این لایحه تسریع یابد.
وی ادامه داد: در دهه 90 مجلس قوانین زیادی را تصویب کرده است که بیشتر به صورت واکنشی در مقابل اقدام خاصی بوده و طرح آن به سرعت نوشته و در صحن تصویب شدند تا به واقعه سیاسی آن مقطع واکنشی نشان داده شود. این قوانین بر اساس مطالعات مبنایی و تطبیقی تصویب نشدند.
رئیس امور توافق‌های بین‌المللی معاونت حقوقی ریاست جمهوری در ادامه برخی اقدامات سیستم قضائی آمریکا برای شناسایی اموال ایران در کشورهای مختلف برای توقیف آن گفت: حالا که در داخل آمریکا چیزی برای توقیف و مصادره وجود ندارد، دادگاهی در ایالت کلمبیای آمریکا حکم به توقیف اموال ایران در کشورهای دیگر می‌دهد. البته کشورها این اقدام را همراهی نمی‌کنند. هفته گذشته دادگاه لوکزامبورگ رأی دادگاه آمریکا برای شناسایی دارایی‌های ایران برای تأمین خسارت ناشی از اقدامات تروریستی گروه‌هایی که آمریکا ادعا می‌کنند منتسب به ایران هستند را رد کرد، یک ماه قبل از آن در فرانسه و پیش از آن در ایتالیا هم این حکم دادگاه آمریکا رد شده بود.
وی افزود: همین قاضی شعبه خاص زمانی به کنگره اعلام کرد که اگر فلان قانون را آنطور که مشخص می‌کنم اصلاح کنید، می‌توانم ایران را محکوم و دفاع آنها را رد کنم. این یک معنا دارد و آن اینکه در آن کشور برای کار حقوقی مطالعه دقیق و بسیار میشود، کاری که در کشور ما انجام نمی‌شود. ما این پلن را نداریم که مطالعه کنیم که بسترهای قانونی چیست و چطور می‌توانیم بسترسازی کنیم تا ما هم علیه آمریکا رأی صادر کنیم. در موضوع هواپیمای اوکراینی که از سوی کانادا علیه مسئولان ایران طرح دعوا شد، به استناد قانونی است که برای مبارزه با تروریسم می‌تواند نقض مصونیت کند. ما این قوانین را نداریم و در مواردی که می‌خواهیم طرح دعوا کنیم، موفق نمی‌شویم.
فریور ادامه داد: دادسرای بین‌الملل اقداماتی دارد اما خیلی جاها قانون کمک نمی‌کند یا اطلاعات حقوقی ما کم است. ما بستر تقنینی را درست نکردیم و قاضی تخصصی تربیت نکردیم. به نظر من این موضوع به حدی اهمیت دارد که حتی باید در قانون بودجه برای آن ردیف جداگانه دیده شود.
وی سپس با بیان اینکه در زمینه مقابله با تأمین مالی تروریسم ماCTF داریم که مجلس آن را تصویب کرده اما در مجمع تشخیص مصلحت مانده است. خوب نیست کشوری که خودش قربانی تروریسم است، عضو CTF نباشد و متهم به تأمین مالی تروریسم شود.
حبیب‌زاده: در افغانستان هزارهها را پاکسازی قومی کرده‌اند
توکل حبیب‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق سخنران بعدی این نشست بود که طی آن با طرح این سؤال که آیا جنایت افغانستان نسل‌کشی است؟ گفت: در ایران تحت تأثیر وضعیت ناامنی و بی‌ثباتی افغانستان قرار گرفته‌ایم و نسبت به وضعیت اقلیت‌های این کشور به ویژه هزارهها و شیعیان بی توجه بوده‌ایم. چون وضعیت کل حاکم بر افغانستان را ناامن می‌دانیم و دعوای طالبان و دولت را به عنوان کسب قدرت تلقی می‌کنیم به آنچه در میدان می‌گذرد توجه نداریم. شاید هم ملاحظات سیاسی در کشور ما اجازه نداده که وضعیت شیعیان افغانستان مورد عنایت باشد.
وی افزود: اداره حمایت از پناهندگان اروپایی گزارشی را منتشر کرده و بر اساس آن عمدتاً اماکن عمومی اقلیت هزاره شامل مدارس و مساجد و فروشگاه‌ها و خیابان‌ها و شهرهای مراسم مذهبی، محل بمب‌گذاری تروریست‌ها بوده است. طبق این گزارش تا پایان قرن بیستم حدود 50 تا 60 درصد از جمعیت قوم هزاره کشته شده‌اند. حداقل 30 درصد از آن از سوی طالبان و دولت اسلامی ولایت خراسان که انشعابی از طالبان بوده، انجام شده است. جملاتی از ملا عبدالمنان نیازی وجود دارد گفته بود، هزارهها مسلمان نیستند و می‌توانید آنها را بکشید. این همان فردی است که در 1377 در کنسولگری ایران در مزار شریف دستور کشتار ایرانیان را داد و هزارهها را به پذیرش مذاهب غیر تشیع یا ترک افغانستان مختار کرده بود.
وی تأکید کرد: نوعی نسل‌کشی علیه هزارهها در جریان بوده و هست. برای اینکه آنها مذهب شیعه را دارند و از نظر تروریست‌ها، مسلمان نیستند. اگر هم به لحاظ حقوقی دقیق باشیم و نتوانیم از واژه نسل‌کشی استفاده کنیم؛ حداقل بر اساس ادبیات جدید ابداعی سازمان ملل، هزارهها در افغانستان مشمول پاکسازی قومی هستند.
این حقوقدان تأکید کرد: واقعیت‌ها باید به درستی مطرح شود. جمهوری اسلامی ایران متهم به حمایت از شیعیان است اما چرا هزاره‌های شیعه را در افغانستان رها کرده‌ایم؟
وی با بیان اینکه آمریکا آمده بوده تا جلوی تروریسم در افغانستان را بگیرد و برای خشکاندن ریشه‌های تروریسم به این کشور حمله کرد و الان نسبت به هزارهها مسئولیت دارد، گفت: شورای امنیت که وظیفه برقراری صلح و امنیت بین‌المللی دارد به این موضوع رسیدگی نکرده است و همین عملکرد شورای امنیت و فلسفه وجود آن را زیر سؤال می‌برد. جنایات علیه هزارهها اگر ذیل نسل‌کشی نگنجد ذیل جنایت علیه بشریت می‌گنجد و آمران و عاملان و مجریان این جنایات مسئولیت کیفری دارند. در این باره دیوان عالی کیفری می‌تواند نهاد صالح باشد.
حبیب‌زاده ادامه داد: اقدامات علیه هزارهها حق تعیین سرنوشت این قوم را نقض می‌کند و برای همین موضوع همه کشورهای دیگر از جمله جمهوری اسلامی ایران باید این وضعیت را محکوم کنند. اشغالگرانی که برای تأمین صلح و امنیت به افغانستان حمله کردند می‌توانند ذیل همین حق تعیین سرنوشت، این جنایات را محکوم کنند.
نژندی‌منش: از آغاز پاکسازی قومی در افغانستان بیش از 60 درصد هزارهها کشته شده‌اند
هیبت‌الله نژندی‌منش، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی آخرین سخنران این نشست بود که در آغاز با گفتن اینکه تردید ندارم این یک جنایت "نسل‌زدایی" است و این اقدام نقض قاعده آمره حقوق بین‌الملل محسوب میشود و تکلیف شهروندی همگان این است که نسبت به آن واکنش داشته باشیم، گفت: روزی نیست که در افغانستان اقدامات تروریستی صورت نگیرد. ولی نکته‌ای که کمتر به آن توجه شده؛ بحث هزاره‌هاست. جنایت علیه این قوم از اوایل دهه 1800 به صورت سیستماتیک وجود داشته است.
وی افزود: بحث‌های حقوق بشری به همبستگی رسیده است. ما انسان‌ها به دلیل تعلق از حیث کرامت انسانی به همبستگی می‌رسیم. در گوانتانامو که شکنجه می‌کردند بدون آنکه مذهب و قومیت آن را بدانیم اظهار ناخرسندی می‌کردیم و الان هم که هزارهها شیعه هستند مورد جنایت واقع می‌شوند و احساسات ما را برمی‌انگیزند.
نژندی‌منش ادامه داد: اقدام دشت برچی اقدام تروریستی است و مواد 264 و 268 کد قضائی افغانستان اقدام تروریستی را جرم‌انگاری کرده است. همچنین تأمین مالی تروریسم را هم جرم‌انگاری کرده و این مبانی حقوقی هم در داخل افغانستان است. ماده 333 کد جزایی افغانستان به بحث نسل‌زدایی پرداخته و مجازات آن را هم مشخص کرده است. مرتکب جرم نسل‌کشی به حبس مدت‌دار محکوم و اگر نسل‌کشی منجر به قتل شود به اعدام محکم میشود. در کد جزایی افغانستان درباره جرایم ضد بشری پاکسازی قومی و نیز آزار و اذیت هر گروه مشخص به دلایل سیاسی و نژادی و قومی و مذهبی که از حق حیات محکوم شوند، جرم انگاری شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه سخنانش درباره اثبات پاکسازی قومی و آزاد و اذیت هزارهها گفت: پاکسازی قومی اولین بار در منطقه بالکان و توسط روزنامه‌نگاران یوگسلاوی وارد ادبیات شد اما در این باره می‌توان به دهه 1800 بازگشت، جایی که امیر عبدالرحمان، پادشاه وقت افغانستان به هزارهها دستور می‌دهد که یا مذهب خود را تغییر دهند و یا کشور را ترک کنند. این نوع آزار توسط سیستم‌های مختلف در افغانستان در دوره‌های مختلف تکرار شده است. امیر عبدالرحمان به دنبال کنترل سیاسی و مالی بر منطقه بود، اما هزارهها مقاومت می‌کردند که او متوسل به اقدامات سرکوبگرانه شد و هزاران نفر از هزارهها قتل عام شدند و جمعیت زیادی هم آواره شدند. در نتیجه یک یکی از نمونه‌های پاکسازی قومی را در همسایگی خود دیدیم.
نژندی‌منش گفت: در حال حاضر بیش از 60 درصد جمعیت هزارهها به نسبت آن دوره کشته شده‌اند. آنچه علیه هزارهها رخ داده شبیه آن چیزی است که دولت میانمار علیه مسلمانان روهینگیا انجام داده است. در سال‌های اخیر هم طالبان هزارهها و شیعیان را کافر معرفی می‌کند. در یکی از جنایت‌ها در زمان طالبان 8 هزار غیرنظامی از افراد هزاره در 6 روز در مزار شریف قتل عام شدند. با آمدن داعش هم علیه هزاره‌های شیعه و شیعیان افغانستان اقدام تروریستی انجام میشود و صدها نفر به شهادت می‌رسند.
وی در ادامه با طرح این پرسش که آیا میشود جنایت علیه هزارهها را نسل‌زدایی تلقی کرد؟ گفت: پاسخ مثبت است. لازم است موضوعاتی را را اثبات کنیم؛ اینکه قصد از بین بردن کلی یا جزئی این گروه قومی و مذهبی وجود دارد که با استنادهای تاریخی و سخنرانی و اقدامات کسانی که قدرت را در دست داشتند و یا اینکه می‌توانستند کنترل کنند و اقدامی انجام نداند، قابل اثبات است.
این حقوقدان درباره راه حل پایان دادن به اقدامات تروریستی علیه هزارهها گفت: افغانستات طرف اساسنامه دیوان کیفری است و خوب است که این حوادث در درخواست‌های جدید دادستان دیوان قید شود و دیوان صرفاً به حوادث 2007 و 2008 رسیدگی نکند و حالا که آن حوادث شامل مرور زمان شده است، این مورد را هم بررسی کند. دولت افغانستان و نیروهای خارجی هم به انجام مسئولیت خود مکلف شوند. همچنین بحث مقاومت که مبنای حقوق بین‌المللی هم دارد باید هنجارسازی شود. گاهی باید در جایی که نظام حقوقی پاسخگوی اهداف و انتظارات ما نیست چارچوب‌ها را به هم ریخت.
انتهای پیام/
