شناسایی ۲۰۰ نخبه ادبی هنری در «مدارس خواندن»/ طرح نهاد کتابخانه‌های عمومی برای حاشیه شهرها
مختارپور با اشاره به برگزاری طرح «مدارس خواندن» گفت: تاکنون پنج دوره از این مدارس برای ۱۲۰۰ نفر از کاربران کتابخانه‌های عمومی ایران برگزار شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، همایش مجازی بین المللی پروژه ژان مونه با عنوان «نقش کتابخانه های عمومی در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور ایران با تاکید بر تجربیات کشورهای اروپایی» چهارشنبه 29 اردیبهشت در تالار گفت‌وگوی مجازی دانشگاه علامه طباطبایی در بستر اسکای روم برگزار شد.
علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در پنل نخست این همایش به ارائه سخنرانی خود با موضوع «کتابخانه های عمومی ایران و تجربه مشارکت در مدیریت مسائل اجتماعی» پرداخت. وی با بیان اینکه امروزه، رویکرد خدمات و برنامه‌های کتابخانه های عمومی در دنیا در حال تغییر است، گفت: توجه به نیازهای خاص مجموعه مخاطبان، مهمترین عنصر تعیین کننده نوع فعالیت های کتابخانه های عمومی جهان محسوب می شود؛ بنابراین کتابخانه‌های عمومی قرن حاضر دیگر مکانی محدود به کتاب و نشریه چاپی نیست؛ بلکه مکانی برای ایجاد ارتباط و دسترسی به فناوری‌های نوین و افزایش مشارکت اجتماعی، توسعه فردی و حرفه‌ای، یادگیری مادام العمر و اجتماع‌سازی است. این نگاه، محصول رویکردی جامعه‌محور است. در رویکرد جامعه محور، نقش اجتماعی کتابخانه عمومی پررنگ شده و به واسطه تسهیل تعامل افراد با اجتماع، به خلق انواع سرمایه اجتماعی کمک می‌کند.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه باید در نظر گرفت که آسیب‌های اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد مطرح در مدیریت اجتماعی جامعه پیرامون کتابخانه‌ها، پدیده‌هایی متنوع نسبی و متغیرند که کم و کیف آن ها بر حسب زمان و مکان تغییر می‌کنند، ادامه داد: هرچند آسیب‌های اجتماعی از هر نوع آن باید کنترل شود، اما نوع مواجهه با هر یک از آنها بسیار متفاوت است که این امر در ابتدا نیازمند شناخت آسیب‌ها و سپس تدوین برنامه جامع در مواجهه با آنها است.
مختارپور افزود: نهاد کتابخانه‌های عمومی در ایران در چند سال اخیر بر اساس طرح کلان و ملی ساماندهی اجتماعی کشور و با توجه به تأکید و توصیه رهبر معظم انقلاب در چندین شهرستان اولویت‌دار - به عنوان نقاط هدف در مرحله مقدماتی - برنامه‌ریزی‌هایی را متناسب با وضعیت آن مناطق از نظر نوع مواجهه با آسیب‌های اجتماعی و مبتنی بر ارائه خدمات در کتابخانه‌های عمومی طراحی و اجرا کرد که در این مجال به سه عنوان از مصادیق کنش اجتماعی کتابخانه‌ها اشاره می‌کنم.
اول مدرسه‌های خواندن؛ الگویی برای شناخت استعدادهای ادبی و هنری اعضای کتابخانه‌ها
وی از مدارس خواندن یاد و اضافه کرد: مدارس خواندن الگویی فرهنگی آموزشی بود که با هدف شناسایی و حمایت از استعدادهای کاربران و اعضای کتابخانه‌های عمومی که به علت محرومیت‌های اقتصادی و عدم برخورداری از امکانات عمومی در معرض آسیب‌های مختلف تحصیلی، اجتماعی، فرهنگی، دینی و... قرار دارند شکل گرفت. گام‌های اجرایی در این مدارس چنین است:
1. برگزاری مدارس تابستانه خواندن برای تربیت کتابداران علاقه‌مند به شرکت در این مدار است
2. انتخاب شهرستان هدف
3. تجهیز و هماهنگ سازی کتابخانه های شهرستان هدف با معیارهای مدارس خواند
4. طراحی و تدوین سرفصل های آموزشی برای کاربران
5. انتخاب و گزینش کاربران
6. برگزاری دوره‌های یک‌ساله برای کاربران
7. شناسایی برگزیدگان نهایی هر دوره و معرفی به سازمان‌ها و کانون‌های فرهنگی هنری تخصصی در ایران برای ارائه آموزش‌های مستمر پیشرفته
وی افزود: تاکنون پنج دوره از این مدارس برای هزار و 200 نفر از کاربران کتابخانه‌های عمومی ایران برگزار شده که منجر به شناسایی نزدیک به 200 نفر از نخبه‌های ادبی و هنری و معرفی آنان شده است. متأسفانه به دلیل شیوع پاندمی کرونا، آهنگ اجرای این مدارس کمی کُند شده و بخش‌هایی از آن در فضای مجازی پیگیری می‌شود اما کتابخانه‌های عمومی موظف شده‌اند در یک برنامه پنج ساله نزدیک به 10 هزار نفر از کاربران و اعضای مستعد خود در مناطق محروم را از خدمات این مدارس بهره‌مند کنند.
کتابخانه‌های عمومی تسهیل‌گران ارتقای کیفیت زندگی
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور کتابخانه‌های عمومی را از عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت زندگی دانست و یادآور شد: زندگی در حاشیه شهرها، یکی از معضلات زیست اجتماعی است. برای کاهش و رفع این معضلات، طرحی جامع در ایران در مناطق حاشیه‌نشین در حال اجرا است. در این طرح به پیشنهاد نهاد، کتابخانه‌های عمومی به عنوان مراکز تسهیل‌گر ارتقای کیفیت زندگی تعریف شده و ایفای نقش می‌کنند. در این طرح، اصل بر ارائه مشاوره‌های روان‌شناسانه جمعی و فردی، ارائه منابع مکتوب و غیرمکتوب برای ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی و شخصی و برگزاری کارگاه‌های جمعی حل مسئله اجتماعی است. این طرح در دو سال گذشته در شش نقطه از حواشی شهرهای ایران برای جمعیتی از کاربران که در حدود 20 هزار نفر تخمین زده شدند، برگزار شده است. رسیدن به «سلامت پایدار روان» یکی از عمده‌ترین اهداف این طرح اجتماعی است.
مهدهای کتاب؛ محلی برای تقویت «نوآوری» کاربران کودک
وی با بیان اینکه یکی از کارکردهای متصور برای کتابخانه عمومی در ایران، نقش مکمل آن در کنار آموزش های رسمی است، افزود: کودکان از اصلی‌ترین طیف‌های کاربران کتابخانه‌های عمومی هستند. کتابخانه‌های عمومی با رجوع به اسناد بالادستی و چارچوب‌های کلان حاکمیتی، می‌توانند نقشی مهم در کنار آموزش رسمی داشته باشند. امروزه این نقش بر اساس تقویت بعد «نوآوری» در کتابخانه‌های عمومی تعریف شده است. بر این اساس، کتابخانه های مرکزی در شبکه کتابخانه‌های عمومی به صورت ویژه و سایر کتابخانه‌ها نیز، مجهز به بخش کودک شده‌اند که کارکرد اصلی آن تقویت این بعد در کودکان به وسیله منابع متنوع از جمله اسباب‌بازی‌های مهارت‌آفرین و برنامه‌های مهارتی کتاب‌محور است. طرح مهدهای کتاب، که تأسیس و گسترش آن از برنامه‌های جدی نهاد است، در واقع ارائه‌کننده خدماتی برای بسط استعدادهای خلاقانه کودکان است.
مختارپور یادآور شد: امید داریم با برنامه‌ریزی برآمدمحور، دغدغه‌مندی کتابداران و ایده‌پردازی‌های منسجم، تجربه حساس فعال شدن کتابخانه عمومی نسبت به محدوده خدمتی خود از حیث مسائل اجتماعی، تجربه ای مفید در ایران واقع شده و بتواند یکی از پیشران‌های حرکت کتابخانه‌های عمومی ایران در دهه آینده را شکل دهد.
وی از حقوق پایمال شده در برخی از کشورها از جمله افغانستان و فلسطین در یادگیری و آموزش یاد کرد و گفت: در پایان توجه شما را به یکی از وقایع تلخی که برای همه اهالی فرهنگ باید مهم باشد جلب می‌کنم و آن ظلمی است که به کودکان و نوجوانان در کشورهایی مانند فلسطین و افغانستان وارد می‌شود. حق خواندن، حق دانستن و مهم‌تر از همه حق زندگی کردن، از حقوق اساسی و اولیه و انسانی این کودکان است که امروز این‌گونه پایمال می‌شود.
مختارپور تصریح کرد: هر انسانی به دو از هر عقیده و آرمانی، نمی‌تواند در برابر آنچه امروز در غزه یا کابل می‌گذرد سکوت کند؛ وظیفه انسانی و اجتماعی کتابخانه‌های عمومی و مسئولان آن در همه دنیا این است که از موضع انسانیت و اخلاق، با صدای رسا این حقوق را مطالبه کرده و با آنها همدردی و همراهی کند. کودک فلسطینی دوست دارد در آغوش و کنار مادرش شعر بخواند و قصه گوش کند، همانطور که دختر نوجوان معصوم افغانستانی دوست دارد به مدرسه برود. بیایید تا در کنار مظلوم با همه توان علمی و عملی خود، احقاق حقش را بخواهیم و برای رفع ظلم دعا کنیم.
این همایش در چهار پنل با عناوین «ساختار، تشکیلات، و راهبردهای کتابخانه‌های عمومی در ایران و اروپا»، «خدمات عمومی، تخصصی و شخصی‌سازی شده در کتابخانه‌های عمومی ایران و اروپا»، «کتابخانه‌های عمومی و جامعه مدنی در ایران و اروپا» و «بررسی، تحلیل و طراحی توسعه خدمات آینده در کتابخانه‌های عمومی ایران و اروپا» برگزار می شود.
همچنین در بخش‌های دیگری از این همایش روح‌الله منوچهری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان فارس از ساعت 14 با موضوع «بررسی یک تجربه: تسهیل دسترسی عشایر استان فارس به کتاب در طرح سفیر کتاب» و سیامک محبوب مدیرکل دفتر برنامه ریزی نهاد از ساعت 15:20 با موضوع «بن‌انگاره های آینده نگاری کتابخانه های عمومی» به سخنرانی خواهند پرداخت.
انتهای پیام/
