نمکی: اگر "رشد کیفی در جمعیت" نداشته باشیم کمّیت ما را له می‌کند!
وزیر بهداشت گفت: رشد جمعیت از نظر کمّی به‌اندازه کیفیت جمعیت، مهم نیست؛ اگر رشد کیفی در جمعیت نداشتیم، کمّیت ما را له می‌کند!
به گزارش گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ دکتر سعید نمکی در اجلاس مجازی رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت در وزارت بهداشت برگزار شد، اظهار کرد: امروز فراتر از انتظار ما، 10 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و برآورد می‌شود که تا سال 1420، جمعیت سالمند کشور دو برابر شود که بسیار تکان‌دهنده است.
وی افزود: وقتی به هرم سنی جمعیت نگاه می‌کنیم از این نگران می‌شویم که جوان‌های کمتری خواهیم داشت تا سالمندان را حمایت مادی و معنوی کنند البته الآن هم به‌دلیل عدم وجود زیرساخت‌های اشتغال، بخش عمده‌ای از جمعیت جوان کشور، سربار جمعیت سالمند هستند، این واقعیت تلخ اجتماعی ما است، سالمندانی داریم که هنوز کار می‌کنند تا جوانان بیکار را حمایت کنند و عده‌ای دیگر چون در زمان جوانی خود، زیرساخت اشتغال در کشور نداشته‌ایم، جوانی نکرده و مولد نبوده و پیر شده‌اند.
وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: نگرانی مقام معظم رهبری در مورد جمعیت، بسیار بجاست و همواره این دغدغه را داشته‌ام که در طوفان کرونا که اداره آبرومندانه آن نه برای وزارت بهداشت بلکه برای جمهوری اسلامی ایران پرمسئولیت بود، فرمان دردمندانه مقام معظم رهبری را پاسخ نداده باشم و مبادا در طوفان این بلای خانمان‌سوز فراموش کنم که ایشان هم دغدغه‌ای برای آینده داشته‌اند. کووید19 یک روز به پایان می رسد اما این دغدغه را که در 20 سال آینده کشور دچار سالمندی جمعیت و بسته شدن پنجره جمعیتی می‌شود، باید حتماً پاسخ داد.
نمکی گفت: اهل بعضی از خصلت‌های برخی افراد نیستم، اگر به دغدغه مقام معظم رهبری توجه می‌کنم به‌خاطر احترامی است که در درونم برای این عزیز قائل هستم اما عده‌ای از روی جهالت، غرض و مرض می‌گفتند که "او این حرف‌ها را می‌زند که کاندیدای ریاست جمهوری شود" اما دیدند که ما جز سربازی برای نظام، هدف دیگری نداریم.
نمکی گفت: امروز که سند صیانت از جمعیت آماده شده است و دانشگاه‌های علوم پزشکی در این ایام بسیار نفس‌گیر، اقدام به اجرای این سند می‌کنند، نشان از این است که همه ما عاشق این هستیم که به دغدغه‌های آینده نظام، پاسخ دهیم، بیکار ننشستیم و در حد وسع‌مان تلاش کردیم.
وی یادآور شد: مؤلفه‌های مؤثر بر جمعیت، فقط بهداشتی و درمانی نیست. در دوره‌ای نظام بهداشتی و اپیدمی‌ها، در سرنوشت جمعیت‌ها بزرگترین تأثیر را داشتند و در دورانی از تاریخ و قبل از صنعتی شدن، جمعیت جهان در یک بازه زمانی طولانی، رشد نداشت تا کمی نفس می‌گرفت، یک اپیدمی می‌آمد، کشتار می‌کرد، تعداد زیادی از بین می‌رفتند، وبا، تیفوئید، تیفوس و طاعون می‌آمد و قتل‌عامی گسترده داشت و جمعیت دوباره کمتر می‌شد اما بعد از حضور بهداشت و توجه به تندرستی بعد از طاعون سیاه، رشد جمعیت خودش را نشان می‌دهد.
وزیر بهداشت تصریح کرد: اگر دیدگاه‌های تئوریسین‌های اقتصادی جهان را مطالعه کنید می‌بینید که آدام اسمیت معتقد بود که "باید کمک کنیم که جمعیت افزایش پیدا کند" و در آن دوره، بهداشت و پیشگیری هم وجود داشت و در کشورهای صنعتی، جمعیت رشد داشت و آدام اسمیت سوار بر این موج شد که "باید نیروی کارگر مولد اضافه کنیم" که این تئوری درست بود اما ناگهان دنیا با این مواجه شد که افزایش جمعیت زمانی که ارزش افزوده ایجاد شد و صنعت توسعه یافت، طبیعت تخریب شد، جنگل‌ها برای تغذیه جمعیت اضافه‌شده به زمین‌های زراعی تبدیل شد و افرادی مثل ریکاردو و مالتوس آمدند و رشد جمعیت را به‌سمت مهار جمعیت هدایت کردند و گفتند که "جمعیت جهان بیشتر از ظرفیت زمین، اضافه می‌شود" و شعار کنترل جمعیت نه توسط بهداشتی‌ها بلکه توسط اقتصاددانان مطرح شد.
نمکی افزود: این تفکر غلط است که در جهان و ایران، صاحب‌نظران بهداشتی، شعار کنترل جمعیت را مطرح کردند. شعار کنترل جمعیت را ابتدا در دنیا، اقتصاددانان و بعد از آن جامعه‌شناسان دادند وقتی ناهنجاری‌های رفتاری در فضای محقر و تنگ و خشونت‌بار، اضافه شد جامعه‌شناسان نیز برای کنترل جمعیت به اقتصاددانان پیوستند.
وی خاطرنشان کرد: بخش بهداشت در جهان همواره با مهار اپیدمی‌ها، مراقبت از زنان باردار، افزایش امید زندگی و مواردی از این قبیل عامل رشد جمعیت بوده است و هیچ کجا حتی در ایران بخش بهداشت، در کاهش جمعیت نقش نداشته است. از سال 66 و قبل از اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده، شاهد آهنگ کند و سر به فرود رشد جمعیت هستید.
وزیر بهداشت تأکید کرد: وقتی بعد از انقلاب آمدند و گفتند "به‌اندازه کافی مدرسه نداریم"، یک‌سوم از مدارس، بخاری استاندارد نداشتند، زیرساخت شغل نداشتیم و سیگنال اقتصاددانان این بود که "باید ترمز جمعیت را کشید و نباید برای این جمعیت انبوه، اشتغال ایجاد کنیم، مسکن تهیه کنیم و فضای مناسب روح و روان فراهم کنیم و رشد اقتصادی پاسخگوی این نیازها نیست".
نمکی یادآور شد: اقتصاد به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم در رشد و کاهش آهنگ رشد جمعیت تأثیر داشته است. اگر جمعیت بی‌سواد و با تحصیلات کمتر، در ازدواج رشد شتابان‌تری نسبت به جمعیت تحصیل‌کرده دارد، مؤلفه اقتصادی اثرگذار است چون در خانوار فقیر، کودک از سنین پایین و 5سالگی شروع به تولید می‌کند و نیروی کار از کودکی به اقتصاد خانوار کمک می‌کند در حالی که در خانواده تحصیل‌کرده، تا زمانی که آقا یا خانم ازدواج هم می‌کند، پدر و مادر باید از او مراقبت کنند. مؤلفه اقتصاد در کاهش و رشد جمعیت بسیار مهم است.
وی تصریح کرد: وقتی شعار کنترل جمعیت می‌دهید، در هر مقطعی اولین سیگنال را مرفهین دریافت می‌کنند و وقتی با انگیزه اقتصادی شعار افزایش جمعیت می‌دهید، اولین پیام را فقرا دریافت می‌کنند و بعضی وقت‌ها متأسفانه کسانی این پیام را در حاشیه شهرها دریافت می‌کنند که بچه‌های آنها در دود هروئین به دنیا می‌آیند!
وزیر بهداشت گفت: رشد جمعیت از نظر کمّی به‌اندازه کیفیت جمعیت، مهم نیست. کیفیت جمعیت در جوامع به‌مراتب مهمتر از کمّیت آن است. اگر نتوانیم کمّیت را به سمت و سوی کیفیت مدیریت کنیم، جمعیتی طغیانگر، معتاد، گرفتار، خشن و حادثه‌آفرین خواهیم داشت کما اینکه در دنیا می‌بینید. وقتی کوچ از کشورهای فقیر به‌سمت کشورهای غنی آغاز می‌شود، پشت دروازه‌های خیلی از شهرهای اروپایی می‌بینید که چه جمعیتی با یک بچه در آغوش، یکی در دستش و یکی هم پشت سرش، در سرما و یخبندان برای پناهندگی، آواره بودند، این یعنی اگر رشد کیفی در جمعیت نداشتیم، کمّیت ما را له می‌کند.
نمکی خاطرنشان کرد: اقتصاد مؤلفه بسیار مهمی در کیفی شدن جمعیت است. اگر در سالهای بعد از انقلاب بخواهیم با انصاف بگوییم، بهداشت مهمترین نقش را در حفظ جمعیت کشور داشته است. مؤثرترین عامل در بهبود شاخص‌های سلامت مادران و نوزادان و امید زندگی و حفظ جمعیت کشور، با وجود تلاش‌های دستگاه‌های مختلف در راهسازی، حمل‌ونقل، رساندن برق اما خانه‌های بهداشت، بهورزان و مراکز بهداشتی و درمانی بودند. چه بخشی مراقبت از مادران باردار را انجام داد؟ چه بخشی آموزش‌های قبل و بعد از بارداری را ارائه کرد؟ چه بخشی واکسیناسیون انجام داد و بخش نوزادان را راه‌اندازی کرد و مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان را کاهش داد؟ در سایر بخش‌ها به‌اندازه بخش سلامت در بحث جمعیت، کار نکرده‌اند.
وی افزود: اینکه فکر کنیم در چند سال به‌دلیل تشویق به کاهش جمعیت باید تاوان این ندانم‌کاری‌ها را بپردازیم، نشان غلط دادن است و عزیزی را که برای بحث جمعیت مسئول کردم وقتی دیدم سمت و سو و جهت‌گیری‌اش به آن جهت می‌رود کنار گذاشتم و احساس کردم زحمت همکاران ما و ژنرال‌های مبارزه با عظیم‌ترین اپیدمی تاریخ را به‌غلط در ذهن مردم به سمت و سوی دیگری می‌برد.
وزیر بهداشت تأکید کرد: نه‌تنها وزارت بهداشت را در بحث جمعیت، گناهکار نمی‌دانم بلکه فکر می‌کنم بزرگترین نقش را در تمام سالهای بعد از انقلاب برای حفظ و صیانت از جمعیت کشور به‌کار برده است. کار 17 هزار و 500 خانه بهداشت چه بود؟ 9 هزار مرکز جامع سلامت چه‌کار می‌کرد؟ تمام کارهایی که در مورد کاهش رشد جمعیت کردیم، البته وقتی می‌گویم کردیم یعنی بنده می‌خواهم تمام گناهان گذشته را به گردن بگیرم، باید با کارهایی که برای حفظ و صیانت از جمعیت کردیم، مقایسه کنید.
نمکی خاطرنشان کرد: مؤلفه سلامت در صیانت از جمعیت، بسیار مؤثر بود اما کافی نیست و پاسخ به دغدغه عزیزی که برای آینده کشور نگران است، نیست و به همین دلیل خواستم که سند صیانت از جمعیت، تهیه شود و امروز از رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی تقاضا می‌کنم که عاشقانه، مخلصانه و مسئولانه برای اجرای این سند تلاش کنید و برای رفع تکلیف، به آن نپردازید.
وی تصریح کرد: به افرادی که این دغدغه را دامن می‌زنند که جریاناتی از بیرون این کار یا آن کار را کردند خیلی ورود نمی‌کنم چون برخی را کارشناسی نمی دانم و برخی را هم که کارشناسی می‌دانم، معتقدم در همه حوزه‌ها هست. مگر بیرونی‌ها فقط در بخش سلامت ما را اذیت می‌کنند؟ در تمام زمینه‌ها اثرات بعضی از فتنه‌های بیرونی را می‌بینیم و بعضی از گسست‌های اجتماعی امروز و برخی از حرف‌هایی که از بعضی تریبون‌ها برای تفرقه بیرون می‌آید و بعضی از سیاست‌بازی‌هایی که سربازان و افسران ارشد ما را در خط مقدم کرونا تضعیف می‌کنند از حلقوم چه‌کسانی بیرون می‌آید و چه‌کسانی پشت آن هستند؟
وزیر بهداشت گفت: اگرچه مؤلفه بهداشت و درمان و سلامت، مؤلفه اصلی تأثیرگذار در رشد درست و بالنده جمعیت نیست اما مؤلفه مهمی است، باید چندین کار را انجام دهیم؛ یکی اینکه باید بتوانیم جامعه را به‌سمت تعلق به باروری ببریم البته به اندازه و سهم خودمان، برای این کار لازم است که مشاوره ها را عالمانه افزایش دهیم. برخی هستند که اصلاً بچه نمی‌خواهند و یا نمی‌خواهند ازدواج کند، یکی هست که ازدواج کرده و معتقد است که فرصت برای فرزندآوری وجود دارد که باید به آنها گفت که دیر می‌شود، یکی هم هست که معتقد است یک فرزند، کافی است که باید بگوییم شاید بعضی وقت‌ها به این فرزند، احساس غربت و تنهایی و بی‌کسی هم دست بدهد.
نمکی افزود: وقتی مادرم سالها در بستر بیماری بود گرچه اگر 5 فرزند هم داشت به‌قدری دلم به مادرم گره خورده بود که همواره می‌خواستم کنارش باشم اما بعضی وقت‌ها می‌گفتم "اگر خواهر یا برادری داشتم که وقتی در یک نقطه از کشور برای فلان کار حضور دارم، به مادرم سر می‌زد، خیالم راحت می‌شد" و این غربت و تنهایی که در یگانگی خودم احساس کردم می‌دانم که باید به خانواده‌ها گفت که "یک فرزند، کم است".
وی تأکید کرد: مراکز درمان ناباروری که در کشور گسترش یافته کار بسیار زیبایی است اما ناباروری در کشور به شیوه زندگی برمی‌گردد، باید در تحرک افراد و جلوگیری از چاقی در جامعه، دگرگونی ایجاد کنیم و باید این کار را در مدرسه انجام دهیم. طرح کوچ (کنترل وزن و چاقی) را با آموزش و پرورش آغاز کرده‌ایم چون معتقدیم در آن برش از زندگی باید روی شیوه زندگی، تغییر ایجاد کرد و آنها در فضای مجازی بازی می‌کنند و چیپس و پفک می‌خورند.
وزیر بهداشت یادآور شد: باید به‌سمت آموزش عمومی برای تغییر رویکرد در شیوه زندگی و تغذیه برویم. مشکلاتی همچون مصرف فست‌فودها، غذاهای ناخوش، شیوه زندگی نامناسب و بی‌تحرکی با ایجاد و توسعه مراکز ناباروری، برطرف نمی‌شود البته باید این مراکز را با حداقل هزینه و گرفتاری برای مردم فراهم کنیم. یک نفر نباید کار و زندگی‌اش را رها کند و برای دریافت خدمات، آواره مراکز استانها شود.
نمکی تأکید کرد: باید حداقل برای نیروهای خودمان، زندگی با کودک را تسهیل کنیم و اگر همکار ما باردار بود، کابوس ایجاد نکنیم که او با این بچه چه خواهد کرد. تسهیلاتی ایجاد کنیم که بچه‌داری‌شان را مادرانه ادامه دهند و زندگی‌شان دچار دغدغه نشود. از معاون دانشجویی و فرهنگی می‌خواهم که بحث خوابگاه‌های متأهلی را به‌عنوان یکی از اصول اصلی، دنبال کنند و ما هم در این زمینه کمک می‌کنیم.
وی گفت: اجرای سند صیانت از جمعیت نباید کلیشه‌ای باشد. یک کشور گسترده با تنوع اقلیم، فرهنگ، خرده‌فرهنگ و قومیت‌ها هستیم و نمی‌توانیم با یک سند یا کلیشه، کشور را اداره کنیم. در یک قومیت ممکن است نیازی به تشویق و تبلیغ فرزندآوری نداشته باشید و در گوشه دیگری از این کشور، شاید نیازمند آن باشید. در قومیتی که نیازمند تشویق و تبلیغ فرزندآوری نیستید، نیازمند مراقبت بیشتر از زنان باردار هستید و در مناطقی که نیاز به مراقبت‌های زنان باردار کمتر است، زنان باردار به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمی‌کنند و دارای پزشکی خصوصی است که معاینات دوره‌ای را انجام می‌دهد و هماهنگ می‌کند که 99/9/9 فرزندش با سزارین به دنیا بیاید.
وزیر بهداشت ادامه داد: سند ملی باید قابلیت انعطاف داشته باشد. باید به استانها اجازه دهیم متناسب با فرهنگ، اقلیم، اقتصاد و گویش آن منطقه بتوانند این سند را اجرایی کنند و باید حتماً به استانها امکان انعطاف بدهیم و برخی حرف‌ها را نمی‌شود در یک منطقه گفت. یادم است زمانی سازمان جهانی بهداشت در مورد پیشگیری از بیماری ایدز روی آموزش استفاده از وسایل پیشگیری از روابط جنسی خطرآفرین در مدارس تأکید داشت اما این کار را نکردیم و مبتنی بر فرهنگ، اقلیم و اعتقادات مردم ایران آموزش‌ها را مطرح کردیم.
نمکی اظهار داشت: سقط‌های قانونی اگرچه باید به حداقل برسند و آموزش افرادی را که نمی‌خواهند بچه‌ای را سقط کنند و این سقط از روی عدم آگاهی آنها رخ می‌دهد باید افزایش دهیم اما در سال، تعداد قابل‌توجهی سقط‌های غیرقانونی داریم. آیا تمسک به شیوه قضایی راه‌حل است؟ خیر. آیا فردی که باردار شده است و اگر این ختم بارداری اتفاق نیفتد یک ناهنجاری سنگین اجتماعی ممکن است پشت آن باشد، این را باید چگونه مدیریت کرد؟
وی گفت: علاوه بر اقتصاد، مؤلفه فرهنگ در بارداری مؤثر است. اگر به مؤلفه‌های فرهنگی توجه نکنیم، چه در خانواده‌های فقیر و چه در خانواده‌های غنی، ره به جایی نمی‌بریم. در کشور ما از قبل از ورود اسلام، ولنگاری فرهنگی معنی و مفهوم نداشته است. چرا به فرزندان‌مان نمی‌گوییم قبل از اسلام هم برهنگی و ولنگاری جزیی از فرهنگ ایران نبوده است. در کدام قوم ایرانی برهنگی می‌بینید؟ هیچ کجا. اعتقاد دارم که به این نسل جفا کرده‌ایم که فرهنگ غنی را به او انتقال ندادیم و فکر کرده‌ایم هنر کرده‌ایم. وقتی بی‌خویشتنی را به فردی تحمیل کردیم، ماهواره و فرهنگ غرب می‌تواند او را جذب کند مثل برخی از کانال‌ها که برخی را به ابتذال کشیده‌اند.
وزیر بهداشت تصریح کرد: عزیزان من، توجه کنید که منشأ سقط‌های جنین کجاست. آیا تمسک و توسل به قانون برای سقط های غیرقانونی در مطب دکتر فلانی، جای سقط را به زیرپله یا خانه‌های مخفی نخواهد برد؟ آیا مرگ‌ومیر نوزادان بالاتر نخواهد رفت؟ به‌عنوان وزیر بهداشت و مسئول سلامت مردم می‌گویم که آیا همه سقط‌ها را می‌شود با ابزار قانون و قوه قضائیه جمع کرد؟ از مطب‌های سقط غیرقانونی به محل‌های غیربهداشتی با افزایش مرگ‌ومیر نخواهند رفت؟ عده‌ای شومن با دروغ اذهان عمومی را فریب می‌دهند، نگذارید این اتفاق بیفتد. ما مسئولیم و باید حرف بزنیم و بگوییم که اگر این میزان باروری یا حاملگی ناخواسته در کشور وجود دارد، وابسته به سقط نیست و وابسته به این پدیده نیست و ریشه فرهنگی دارند. چه می‌کردید در این سالها؟ کجا بودید؟ آنهایی که می‌گفتید "اگر 10 دقیقه صداوسیما را به ما بدهند همه را دگرگون می‌کنیم"، کجا رفتید؟ چرا این‌گونه شد؟ چرا به اینجا رسیدیم؟
وی یادآور شد: باید به حل مشکل سوءتغذیه کمک کنیم. الآن جیره خانوار، جیره کافی نیست. انسانهایی که گوشت مصرف می‌کنند، کمتر هستند و مادرانی که در طول مدت بارداری باید پروتئین مصرف کنند، کم هستند و روز به روز هم کمتر می‌شوند. در این سالها هم رشد اقتصادی داشته‌ایم اما رشد فقرزدا نداشته‌ایم که یکی از اشکالات رشد اقتصادی ما است. طبقات فقیر، فقیرتر می‌شوند. تقاضای بنده از معاونت بهداشت و سازمان غذا و دارو این است که "روی مکمل‌ها کار کنید و نگذارید خانه بهداشت بدون مکمل، قرص آهن و سایر مکمل‌ها برای زنان باردار بماند چون نوزاد و مادر در خطر هستند و روز به روز هم به‌دلیل بنیه اقتصادی کمتر، از مکمل‌ها می‌زنیم و می‌گوییم که "نمی‌شود فلان دارو را قطع کرد اما مکمل را می شود قطع کرد" که این جفا و ظلم است.
وزیر بهداشت تأکید کرد: باید در خانه بهداشت، قرص آهن و مکمل برای زن باردار و نوزاد تازه‌متولدشده، وجود داشته باشد. سوءتغذیه در کشور عامل بسیار مهمی است. سفری به مرادآباد چابهار داشتم و به یک مرکز بهداشتی و درمانی رفتم دیدم که زن باردار 7ماهه‌ای آمده است و قطعاً هموگلوبین او زیر 5 و 6 بود و نای راه‌رفتن نداشت. نمی‌توان به او گفت که "روزی دو سیخ کباب و جیگر بخور"، چون در عمرش ندیده است اما وقتی در مراکز ما قرص آهن و مکمل وجود داشته باشد دغدغه و دلهره نداریم.
نمکی تصریح کرد: تا زمانی که مشکل کشور در برخی بخش‌های دیگر حل نشود، سقف ارتفاع ما در رشد جمعیت، بلند نیست. تا زمانی که مشکل اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم را حل نکنیم نمی‌توانیم به رشد جمعیت امیدوار باشیم. متأسفانه شرایط همانند زمان ساسانیان شده است که فقط افرادی می‌توانند درس بخوانند که جزء متمولین کشور هستند. شهریه یک بچه در مقطع ابتدایی چقدر است؟ کلاس‌های کنکور چه‌خبر است؟ روزی روستازادگان صاحب عقل به وزیری پادشاه رفتند، امروز مگر می‌شود یک روستازاده در رشته‌های لوکس کشور تحصیل کند؟ امکان ندارد.
وزیر بهداشت اضافه کرد: شعارهای توخالی به جایی نمی‌رسد. اختلاف نظری که با مشاور عالی داشتم در این حرف‌ها بود که "برای چه همه تیرها را به‌سمت وزارت بهداشت سیبل می‌کنید؟ ما متولی سلامت مردم هستیم و متولی معیشت، مسکن و بهداشت روان مردم هم نیستیم".
وزیر بهداشت خطاب به رؤسای دانشگاه‌ها گفت: منابع مالی برای بحث جمعیت باید در این حوزه هزینه شود. تکلیف شرعی به‌دلیل دغدغه مقام معظم رهبری و تکلیف قانونی به‌دلیل ابلاغ بنده، این است که اعتبارات این بخش باید در همین زمینه هزینه شود و اگر در مواردی منابع کافی نبود منعکس کنید که ما منابع را فراهم کنیم.
انتهای پیام/+
