کم‌لطفی‌ها به توزیع رمان «دختر ماه» / سختی‌های نوشتن از قهرمانان دینی
سارا عرفانی نویسنده رمان »دختر ماه» زندگینامه داستانی حضرت معصومه با اشاره به سختی‌های نوشتن از قهرمان‌های دینی از کم‌لطفی نهادهای دولتی و حکومتی در حمایت از نویسندگان دغدغه‌مند و دلسوز می‌گوید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در سال‌های اخیر نویسندگان جوان بسیاری پا به عرصه قلم گذاشتند، نویسندگانی که در مدت زمان کوتاه آثارشان آن‌چنان حائز اهمیت شد که توانستند جوایز مختلفی را از آن خود کنند، سارا عرفانی یکی از این نویسندگان است، نویسنده‌ای که در داستان‌هایش اعتقادی به خط‌کشی‌های جنسیتی و زنانه نداشته است، فعالیت جدی او در عرصه نویسندگی با «لبخند مسیح» نمایان شد، اثری که توانست رتبه اول جشنواره سراسری بانوی فرهنگ در سال 85 را از آن او کند.
«پنجشنبه فیروزه‌ای» دیگر اثر این نویسنده بود که توانست تحسین منتقدان را برای وی به ارمغان بیاورد و برگزیده جشنواره کتاب سال رضوی شود.
عرفانی نویسنده‌ای بی‌حاشیه است که می‌داند از دنیای نویسندگی چه می‌خواهد؟ او در زوایای پنهان تاریخ دینی و مذهبی به دنبال راهکاری برای حل مسائل اجتماعی امروز بشر است، «دختر ماه» دیگر کتاب موفق عرفانی است، رمانی بر مبنای زندگی حضرت معصومه(ص) که از سوی انتشارات مدرسه منتشر شده است.
این کتاب روایتی داستانی از زندگی حضرت معصومه (س) است که در 18 فصل چاپ و راهی باز نشر شده است. در این فصل‌ها زندگینامه این بانوی بزرگوار از بدو تولد تا مهاجرت و شهادت روایت می‌شود. داستان‌پردازی از اخلاق، خصلت‌ها و رفتارهای حضرت معصومه(س) بدون این که به داستان لطمه بزند از ویژگی‌های بارز این کتاب است.
این رمان توانست رتبه نخست جشنواره رضوی را برای عرفانی به ارمغان بیاورد. رمانی که به باور منتقدان به دلیل کمبود منابع تاریخی از هیچ متولد شد و توانست یک روایت تاریخی و داستانی از زندگانی حضرت معصومه(س) برای نوجوانان به بار بیاورد.
خبرگزاری تسنیم با سارا عرفانی گفت‌وگویی درباره این کتاب انجام داده است، این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
* تسنیم: «دختر ماه» برخلاف بسیاری از زندگی‌نامه‌های مستند و روایی تاریخی یک زندگینامه داستانی است که به خوبی از عتنصر داستان در پیشبرد روایت تاریخی بهره‌گرفته است، استفاده از عنصر تخیل در نگارش این رمان چه جایگاهی داشته است؟، چه میزان از روایت مستند و چه میزان بر اساس تخیل شخص شما بوده است؟
من برای نوشتن رمان «دختر ماه» تحقیقات بسیاری کردم، اطلاعات کمی درباره حضرت معصومه(س) وجود داشت، جون می‌خواستم یک داستان بلند و رمان از زندگی ایشان نوشته شود. من روایتی به اتفاقات اصلی اضافه نکردم، اما برای بسط ماجراهایی که در تاریخ و منابع تاریخی وجود داشته از تخیل استفاده کردم. برای گسترش صحنه‌پردازی و خلق و ایجاد یک فضای داستانی از تخیل استفاده کردم وگرنه برای من فاقد ارزش بود که بخواهم زندگی ایشان را با حوادثی غیر مستند و داستانی بنویسم و وقت مخاطب را با یکسری حوادث تخیلی بگیرم.
در حد دو صفحه از زندگی حضرت معصومه منبع تاریخی وجود دارد
* تسنیم: یکی از سوالات تکراری که از نویسندگان رمان‌های تاریخی پرسیده می‌شود دسترسی به منابع تاریخی و مستند است، درباره حضرت معصومه (س) این موضوع پررنگ‌تر می‌شود چرا که به نظر می‌رسد منابع تاریخی چندانی از زندگانی این حضرت در دسترس نیست، شما به چه منابعی اتکا جستید؟
بله دسترسی به اخبار و منابع تاریخی بسیار دشوار است، من از دو کتاب «عیون اخبار الرضا» و «الارشاد» استفاده کردم، واقعیت این بود که خیلی اطلاعات اندک بود. شاید در حد یک صفحه یا دو صفحه منابع وجود داشت. من منابع دیگری را نیز مطالعه کردم و سعی کردم با آوردن اتفاقات تاریخی از امام رضا(ع)، امام موسی کاظم(ع) و امام جواد(ع) که حضرت معصومه(س) نیز در این جریانات حضور داشتند، داستان را بسط و گسترش بیشتری دهم.
* تسنیم: در حوزه رمان نوجوان ما سال‌هاست که شاهد پرفروش بودن ژانرهای غربی به ویژه ژانرهایی با شخصیت‌ها و قهرمان‌هایی چون مرد عنکبوتی، فروزن، بن‌تن و ... هستیم، در مقابل همیشه انتقاد به این موضوع وجود داشته که چرا نوجوانان استقبال می‌کنند، اما هیچ گاه به این نپرداخته‌ایم که با وجود این همه شخصیت‌های تاریخی، دینی و ملی چرا خوراک فکری مناسب برای این قشر نداریم به نظر شما چرا نویسندگان ما به این سمت نمی‌روند؟
یکی از مهمترین دلایل اینکه نویسندگان ما به سمت شخصیت‌های دینی، تاریخی و ملی نمی‌روند، سختی کار است، وقتی ما منابع خوبی در اختیار نداریم، از آن طرف کارشناسان تاریخی نیز یا در دسترس نیستند یا به دشواری وقت خود را در اختیار نویسندگان می‌گذارند، انگیزه نویسنده کاهش پیدا می‌کند من به شخصه به دشواری توانستم با چند کارشناس تاریخی گفت‌وگو بگیرم. وقتی دستمان خالی است به سراغ داستان‌هایی تخیلی می‌رویم. البته نوشتن داستان درباره حضرت معصومه(س) برای من دلنشین بود، اما با توجه به سختی‌های کار تاریخی نویسندگان یا باید ارادت خاصی به این موضوعات داشته باشند یا از سمت نهادهای دولتی و حکومتی حمایت شوند.
به نظرم برای نوشتن از شخصیت‌های این‌چنینی از سمت نهادهای دولتی و حکومتی باید تدبیر ویژه‌ای اندیشیده شود، اتاق فکرهای مختلف تشکیل شود. کارشناسانی در کنار نویسندگان قرار داده شوند تا سوالاتشان را پاسخ دهند، اما جای اینگونه اقدامات خالی است. وقتی خالی است نویسنده‌ها سمت داستان‌های تخیلی می‌روند، این شایسته نیست که ما شخصیت‌های به این بزرگی داریم و کارهای ضعیف ارائه می‌کنیم. حتی در ژانرهای تخیلی و وحشت نیز آنقدر آثارمان ضعیف است که توان رقابت با کارهای ترجمه‌ای را ندارند.
* تسنیم: درباره شخصیت‌های کربلا، شخصیت‌های صدر اسلام، زنان صدر اسلام، ما آثار پرشماری نداریم، اغلب همین آثار محدود نیز معمولا خالی از خلاقیت و تخیل و سایر عناصر داستانی هستند، چرا چنین است؟
بله این مشکل وجود دارد، آثار اغلب نویسندگان ما فاقد خلاقیت است، نویسنده‌های ما باید طرحی نو در بیاندازند، زمان اینکه داستان خطی معمولی روایت کنیم گذشته است، باید ببینیم می‌خواهیم چه بنوسیم؟ چه الگویی قرار است بسازیم؟ چرا باید جوانان و نوجوانان ما چنین آثاری را بخوانند؟ چرا نباید با وجود ائمه معصومین(ع) شهدای مدافع حرم و ... برای نوجوانان الگوسازی کنیم؟ چرا مرد عنکبوتی و فروزن و ... باید الگوی نوجوان مسلمان ایرانی باشد؟
بخشی از این امر به من نویسنده باز میگردد، اما بخش بزرگتری از این ماجرا به نهادهای دولتی و حکومتی باز میگردد که کار ویژه‌ای نمی‌کنند و تنها به فکر بیلان کاری و گزارش کاری هستند، می‌گویند امسال 30 کتاب منتشر کرده‌ایم اما کسی بررسی نمی‌کند که این کتاب‌ها چقدر تاثیرگذار است؟ چقدر شهدای مدافع حرم ما در این کتاب‌ها معرفی شده‌اند؟ این نهادها اتاق فکری ندارند که به این موضوع بیاندیشد که به جای هزینه‌کرد برای 40 کتاب بیهوده برای جند کتاب پرمحتوا هزینه کنیم.
نویسندگان اکر دلسوز باشند و دغدغه داشته باشند خودشان به سمت قهرمان‌سازی دینی و ملی می‌روند و اگر این دلسوزی و دغدغه را نداشته باشند به دنبال دغدغه‌های شخصی می‌روند.
*تسنیم: ادبیات دینی هنوز آنطور که ضرورت دارد، مورد توجه نویسندگان به ویژه نویسندگان جوان ما قرار نگرفته است، به عبارت دیگر بسیاری از المان‌های مذهبی و دینی در کشور ما که محل رجوع و توجه مردمی است توسط بدنه داستان نویسی ایران مورد توجه و دستمایه برای نوشتن قرار نمی‌گیرد. نویسندگان شبه‌روشنفکر معمولاً می‌گویند که رمان قالبی مدرن است و نمی‌توان از آن برای استفاده از مفاهیم سنتی استفاده کرده، از همین روست که اساساً چیزی بنام رمان دینی نداریم. نویسندگان این طیف نیز معمولاً آثاری که خلق می‌کنند، اسم رمان دینی را یدک می‌کشد نظر شما در این زمینه چیست؟
بله متاسفانه این مشکل وجود دارد. نویسندگان اینطور حساب کتاب می‌کنند که اگر داستان دینی بنویسند طیف وسیعی از مخاطب را از دست می‌دهند و شاید واقعا هم همینطور باشد. بعضی از رمان‌های دینی آنقدر پیام‌های گل درشت و کلیشه‌ای به مخاطب می‌دهند که دل زدگی ایجاد می‌کنند یا به شدت ضعیف هستند. به نظرم زمان آن رسیده که بتوانیم یک تعادل منطقی ایجاد کنیم بین تکنیک قوی و محتوای دینی. برایم جالب بود چند نفر از منتقدان کتاب "پنجشنبه فیروزه‌ای" در جلسات، اذعان کردند که این رمان، پلی زده بین رمان مدرن و رمان مذهبی. البته به نظرم هنوز ابتدای راه هستیم. اما در قدم اول، باید بتوانیم مخاطب را نسبت به این گونه ادبی، خوشبین کنیم تا حس منفی نداشته باشد.
* تسنیم: در طول نگارش کتاب و پس از آن تجربه شیرین و قابل توجهی برایتان پیش نیامد؟
خاطره جالب من بازخوردهای نوجوانان و دختران 12 ساله به بالا نسبت به کتاب بود، بازخوردهای دلنشین که نشان می‌داد بچه‌ها با کتاب ارتباط برقرار کردند.
اما ای کاش در توزیع کتاب اتفاقات بهتری رخ می‌داد، در مدارس با تخفیف‌های بیشتری کتاب توزیع می‌شد، در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف کتاب بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت. ای کاش تمهیداتی اندیشیده شود که کتاب بیشتر خوانده شود و تاثیری که نویسنده مدنظر دارد اتفاق بیافتد. اگر بشود برای این جریان ناشر یا نهادهای دیگر مانند آستان مقدسه حضرت معصومه(س) تدبیری بیاندیشند خیلی بهتر است.
برای کتاب «دختر ماه» تا مدت‌ها کتاب در فروشگاه‌های جمکران و آستان مقدس و قم نبود و حتی بعد از این همه مدت تازه براش نقدی از سمت آستان مقدسه حضرت معصومه(س) گذاشته شد.
این کم‌کاری‌ها حیف است من نویسنده وظیفه خود را انجام داده‌ام اما برخی دوستان نسبت به کتاب و نویسنده کم‌لطفی می‌کنند.
انتهای پیام/
