آنچه از آخرین وضعیت مذاکرات وین می‌دانیم
شش دور مذاکرات هسته‌ای در شهر وین تا کنون نتوانسته است به اختلاف طرفها برای مشخص کردن وضعیت اجرای برجام پایان دهد.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ ششمین دور مذاکرات هسته‌ای برای رایزنی در خصوص وضعیت «برجام» چند روز پیش به پایان رسید و تمامی طرفها منتظرند زمان برگزاری دور جدید مذاکرات اعلام شود.
اینکه گفت‌وگوهای وین از چه‌زمانی آغاز خواهد شد در زمان حاضر یکی از مسائل خبرساز در روزهای گذشته بوده است، به‌خصوص بعد از آنکه خبرگزاری رویترز پنجشنبه گزارش داد آمریکا قصد دارد به‌منظور هماهنگی‌های لازم با کابینه جدید رژیم صهیونیستی، دور بعدی گفت‌وگوها را به تأخیر بیندازد.
در این گزارش به بررسی جدیدترین تحولات و مسائل مطرح در این گفت‌وگوها پرداخته‌ایم.
تفاهم فنی با آژانس
یکی از مسائلی که قاعدتاً ارتباطی با مذاکرات وین نداشته اما در روزهای گذشته با برخی موضع‌گیری‌ها و اقدامات «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سایه آن بر گفت‌وگوها احساس شده است مسئله تمدید یا عدم تمدید تفاهم فنی میان ایران و آژانس بوده است.
مدیرکل آژانس روز جمعه گزارشی را درباره پایان موعد توافق با ایران و تمدید نشدن آن به اعضای شورای حکام آژانس ارائه کرد. آژانس بعد از آن گزارش هم بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که تهران به نامه مورخ 17 ژوئن گروسی در خصوص تمدید تفاهم فنی پاسخ نداده و مشخص نکرده است که آیا قصد حفظ توافق را دارد یا خیر.
گزارش رافائل گروسی در حالی ارائه شده است که از لحاظ فنی، مدیرکل آژانس مأموریت یا وظیفه‌ای برای طرح چنین درخواستی از ایران یا ارائه گزارش درباره آن به شورای حکام آژانس اتمی ندارد.
«کاظم غریب‌آبادی»، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین از جمله آژانس اتمی در مصاحبه‌ای روز یکشنبه تصریح کرد که توافق فنی ایران، بر اساس حسن‌نیت انجام شده است و تهران تعهدی برای تمدید آن نداشته است. او گفت که تمدید یک‌ماهه این تفاهم‌نامه نیز تنها بر حسب حسن‌نیت انجام شده است.
غریب‌آبادی در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «بعد از پایان سه‌ماهه این تفاهم، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت تفاهم مشترک فنی با آژانس را تمدید نکند، ولی بر مبنای حسن‌نیت، ایران به ضبط داده‌های دوربین‌های آژانس به‌مدت یک ماه دیگر ادامه داد.»
او اضافه کرد: «مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در موقعیتی نبود که از ایران بخواهد فعالیت خودمان را ادامه دهیم، چون تفاهمی که ما با آژانس داشتیم، یک تفاهم بر مبنای اصول سیاسی بود و نه یک تفاهم فنی بر مبنای تعهدات جمهوری اسلامی ایران. آنچه ملزم هستیم با آژانس همکاری کنیم، صرفاً در چارچوب پادمان‌‌هاست و رویه‌های پادمانی که کشورها نزد آژانس تعهد دارند نیز مشخص است.»
با وجود این، مقام‌های کشورهای غربی، مسئله توافق میان ایران و آژانس را به‌عنوان دستاویزی برای تحت فشار قرار دادن ایران در مذاکرات وین قرار داده‌اند.
یک مقام وزارت خارجه آمریکا چند روز پیش در پاسخ به این سؤال که در صورت عدم تمدید توافق فنی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه اتفاقی خواهد افتاد گفت آمریکا به ایرانی‌ها گفته چنانچه این توافق تمدید نشود، تهران توافق بر سر بازگشت به برجام را به‌شدت پیچیده خواهد کرد.
«آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا هم روز گذشته در نشست خبری مشترک با «ژان ایو لودریان»، وزیر امور خارجه فرانسه گفت عدم تمدید توافق موقت بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک نگرانی جدی برای طرف آمریکایی است و بایستی سریعتر حل‌وفصل شود.
مسئله تحریم‌ها
گام‌هایی که آمریکا باید در زمینه رفع تحریم‌ها برای بازگشت به برجام بردارد یکی از اختلاف‌های جدی میان طرف‌های این توافق در گفت‌وگوهای جاری در وین است. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است تمامی تحریمهایی که در دوران «دونالد ترامپ» علیه ایران اعمال شده‌اند بایستی برداشته شوند، در حالی که واشنگتن، تفسیر دیگری از این مسئله دارد.
جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است دولت آمریکا برای بازگشت به برجام بایستی به‌صورت بی‌قیدوشرط تمامی تحریم‌های اعمال‌شده، بازاعمال‌شده یا دوباره برچسب‌گذاری‌شده در دوران ترامپ را لغو کند و این مسئله مورد راستی‌آزمایی قرار بگیرد. ایران تأکید کرده است که بسیاری از تحریمهایی که در دوران ترامپ بعد از خروج از برجام اعمال شده‌اند با هدف دشوار کردن بازگشت به توافق اعمال شده‌اند و بنابراین بایستی تماماً رفع شوند.
به‌عنوان یک قاعده کلی می‌توان گفت تحریمهایی که نقض توافق هسته‌ای محسوب می‌شوند چند دسته‌اند؛
نخست، تحریم‌ها و اقدامات محدودکننده‌ای که دولت «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا بعد از انعقاد توافق هسته‌ای علیه ایران اعمال کرد و نقض روح و جسم این توافق بود؛ دوم تحریمهایی که دونالد ترامپ بعد از خروج از توافق، علیه ایران اعمال، بازاعمال و دوباره برچسب‌گذاری کرده است.
تحریم‌های دوران ترامپ خود به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ اول، تحریمهایی که اجرای آنها ذیل توافق هسته‌ای برجام متوقف شده بود و او با صدور یک فرمان اجرایی آنها را «بازاعمال» (reimpose) کرد. دوم، تحریم‌های جدیدی که او بعد از خروج از برجام به‌بهانه‌های مختلف هسته‌ای، موشکی و «تروریسم» علیه ایران «اعمال» (impose) کرد و سوم، تحریم‌ها علیه مؤسسات و نهادهایی که از قبل به‌بهانه برنامه هسته‌ای ایران در فهرست تحریم‌ها قرار داشتند اما دولت ترامپ با یک برچسب تحریمی جدید هم آنها را در فهرست قرار داد (relabel) تا راه بازگشت دولت بعدی آمریکا به توافق دشوار شود.
تیم مذاکره‌کننده ایران در موضع‌گیری‌های خود شرط محقق شدن لغو «همه تحریم‌ها» را تنها به تحریم‌های اعمال، بازاعمال و دوباره برچسب‌گذاری‌شده در دوران ترامپ محدود و از تخلفات دوران باراک اوباما در رفع تحریم‌ها چشم‌پوشی کرده است، به‌عنوان مثال، «سعید خطیب‌زاده» در مصاحبه‌ای چند وقت پیش درباره اینکه چه تحریمهایی باید رفع شوند، گفت که همه چیز باید به ژانویه 2017 (زمان آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ) برگردد.
با این حال، برخی از تحلیلگران و کارشناسان داخلی با یادآوری اینکه قبل از ژانویه 2017 هم تحریم‌ها صرفاً روی کاغذ رفع شده بود و دولت اوباما هم با نقض برجام تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرده است (مانند تمدید قانون ISA) بر ضرورت رفع تمامی تحریم‌ها تأکید کرده‌اند و شرط قبولی تیم مذاکره‌کننده در وین را رسیدن به این هدف عنوان کرده‌اند.
طرف آمریکایی اما در روزهای گذشته گفته حتی حاضر نیست تمامی تحریم‌های اعمال‌شده در دوران ترامپ را هم رفع کند. «رابرت مالی»، نماینده آمریکا در امور ایران روز جمعه تصریح کرد که ایران خواستار رفع تمامی تحریم‌های اعمال و بازاعمال‌شده بعد از خروج آمریکا از برجام در سال 2018 است در صورتی که آمریکا برای انجام چنین کاری آماده نیست.
گفت: «چیزی که آنها می‌خواهند رفع تمامی تحریمهایی است که بعد از سال 2018 توسط دولت رئیس‌جمهور ترامپ اعمال شد، این خواسته زیادی است، ما گفته‌ایم که آماده رفع تحریمهایی هستیم که برای بازگشت ما به برجام لازم است، اما همه تحریمهایی را که دولت ترامپ اعمال کرد رفع نخواهیم کرد.»
تا به حال به آمارها و ارقام متعددی درباره تحریمهایی که آمریکا باید رفع کند اشاره شده است مثلاً خبرگزاری رویترز 27 اردیبهشت‌ماه برآورد کرده بود دولت آمریکا باید تحریم‌ها علیه 700 فرد و نهاد را برای بازگشت به برجام رفع کند. این خبرگزاری به‌نقل از یک مقام وزارت خارجه آمریکا این آمار را نزدیک به ارزیابی دولت بایدن توصیف کرد.
این آمار در حالی ارائه شد که «عباس عراقچی»، معاون وزیر امور خارجه ایران فروردین‌ماه تعداد تحریمهایی را که آمریکا باید رفع کند 1500 مورد عنوان کرده بود.
«محمود واعظی»، رئیس دفتر رئیس‌جمهور ایران هم چند روز پیش گفت که در مذاکرات وین برای رفع 1040 تحریم مربوط به دوران ترامپ توافق شده است. او گفت طرفها همچنین توافق کرده‌اند برخی تحریم‌ها مربوط به افراد و بیت رهبری برداشته شود.
شبکه خبری پرس‌تی‌وی اما دوشنبه با اشاره به جزئیاتی از مسائل مطرح در مذاکرات نوشت دولت آمریکا بر حفظ برخی تحریم‌ها اصرار دارد و به‌عنوان نمونه با ابطال دستورات اجرایی 12959 و 13599 و 13876 و 13949 رئیس جمهور آمریکا و قوانین کاتسا، ISA و ویزا و قانون میهن‌پرستی پاتریوت بخش 311 و UTurn دلار مخالف است. منبع پرس‌تی‌وی علاوه بر این گفت که دولت آمریکا حاضر به لغو تحریم‌های تسلیحاتی و لغو دستور اجرایی ترامپ در این زمینه نشده است.
مطابق گزارش پرس‌تی‌وی، آمریکا تاکنون لغو کامل تحریم‌های نفتی، بانکی، حمل‌ونقل و... را به‌گونه‌ای که نیاز به تمدیدهای دوره‌ای نداشته باشد، نپذیرفته است. بنابر اطلاعاتی که پرس‌تی‌وی کسب کرده است، آنچه آمریکا مطرح کرده است، صرفاً تعلیق و توقف موقت 120روزه و یا 180روزه تحریم‌های نفتی، بانکی و... است؛ به‌گونه‌ای که پس از سپری شدن این دوره زمانی، مجدداً ایران برای ادامه فعالیت‌های خود نیازمند اخذ موافقت رئیس جمهور آمریکا خواهد بود.
عدم‌خروج دوباره از برجام
طرف آمریکایی حتی از ارائه ضمانت هم درباره اینکه واشنگتن مجدداً تجربه دوران ترامپ در خروج از برجام را تکرار نخواهد کرد خودداری می‌کند. یک مقام وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت ایرانی‌ها خواستار ضمانت واشنگتن در خصوص عدم خروج از برجام شده‌اند اما آمریکا حاضر به ارائه چنین تضمینی نیست. این مقام آمریکایی گفت: «ضمانتی در کار نیست، این را ما می‌دانیم، ایران هم می‌داند. بهترین تضمین بازگشت به توافق و اجرای متعهدانه آن است.»
روزنامه نیویورک‌تایمز روز 29 خرداد گزارش داده بود ایران از آمریکا در این خصوص تعهد کتبی درخواست کرده است.
«میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین هم در حساب کاربری‌اش در توییتر مشخص کرده است که مسئله عدم خروج از برجام جزو موضوعات محل بحث در وین است. او در توییتر نوشت: «بسیاری از دنبال‌کنندگانم از من می‌پرسند "آیا ضمانتی وجود دارد که در صورت احیای برجام، آمریکا مجدداً از آن خارج نمی‌شود؟" به‌نظر من بهترین ضمانت، تجارب بسیار منفی گذشته است. اگر آمریکا اشتباهات گذشته را تکرار کند ایران ممکن است تصمیم بگیرد با اقداماتی شدیدتر از قبل جبران کند، هیچ‌کس این را دوست ندارد.»
او البته در پاسخ به مخاطبانش گفته است که این توصیه و تذکر روسیه به تندروهای آمریکایی است. او در جواب کاربری که پرسیده است «جناب آقای سفیر، سال 2015 که توافق اجرا شد همین برنامه اجرا شد و اثربخش نبود»، نوشته است: «بله، کارساز نبود، اما الآن ما نسبت به نتایج فاجعه‌بار فشار حداکثری آگاهی داریم. جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه ژوئن نشان داد که جامعه بین‌المللی (از جمله آمریکا) به‌شدت از وضعیت فعلی ناخرسند است. این بهترین تضمین (اگرچه نه کامل‌ترین تضمین) علیه تکرار گذشته است.»
توافق «طولانی‌تر و قوی‌تر»
مقام‌های دولت بایدن هنوز هم به کلیدواژه‌های «توافق طولانی‌تر و قوی‌تر» به‌عنوان هدف نهایی‌شان از ورود به برجام اشاره می‌کنند هرچند هنوز مشخص نکرده‌اند که چنین توافقی با وجود مخالفت‌های صریح ایران قرار است چگونه حاصل شود و یا دربردارنده چه مفادی خواهد بود.
در تازه‌ترین موضع‌گیری مقام وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه یادآوری کرد موضع آمریکا کماکان این است که بایستی گفت‌وگوهای متعاقبی برای قوی‌تر کردن توافق هسته‌ای برجام انجام شود. او گفت دولت «جو بایدن» به‌صراحت بر ضرورت برگزاری گفت‌وگوهای متعاقب برجام تأکید کرده است.
«ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سه‌شنبه هفته گذشته گفت که توافق هسته‌ای با ایران لازم است اما آمریکا آن را کافی نمی‌داند و معتقد است که لازم است محدودیت‌های موشکی علیه ایران نیز باید مورد رسیدگی قرار گیرد.
مقام‌های آمریکایی پیشتر در توضیح درباره «توافق طولانی‌تر» و «قوی‌تر» گفته‌اند به‌دنبال دستیابی به توافقی هستند که در آن به تمامی زمینه‌های اختلاف با ایران از جمله برنامه موشکی یا فعالیت‌های منطقه‌ای و مسائل مرتبط با ادعاهای «حقوق بشری» رسیدگی شود.
انتهای پیام/+
