تاثیر ابعاد اقتصادی سفر سلطان عمان به عربستان بر بحران با امارات/ رابطه ریاض و ابوظبی متشنج‌تر می‌شود؟
اهمیتی که عربستان برای سفر هیثم بن طارق به این کشور به ویژه در سطح اقتصادی قائل شده هم‌زمان با اوج تنش‌های ریاض و ابوظبی، از چند جنبه قابل بررسی است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، «هیثم بن طارق» سلطان عمان نخستین بار پس از رسیدن به این منصب روز گذشته همراه با هیئتی از وزرا وارد عربستان سعودی شد. سلطان عمان پس از ورود به فرودگاه نئوم مورد استقبال «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی قرار گرفت و پس از آن با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان دیدار و گفتگو کرد.
ابعاد سفر سلطان عمان به عربستان
اما برخی معتقدند در بحبوحه ادعاهای آمریکا برای پایان دادن به جنگ یمن و میانجیگری‌های اخیر مسقط در این زمینه شاید مهمترین محور گفتگوی هیثم بن طارق با ملک سلمان و محمد بن سلمان بحث درباره این جنگ و راهکارهای پایان دادن به آن باشد.
پیش از این نیز پایگاه اینترنتی رای الیوم در گزارشی به ابعاد سفر سلطان عمان به عربستان پرداخته و نوشت، مذاکرات عربستان و عمان روی تحولات وضعیت یمن در چارچوب تداوم تلاش دیپلماتیک فشرده مسقط برای حل بحران این کشور مطابق با توافق‌های منطقه‌ای و بین المللی به منظور پایان دادن جنگ مداوم از سال 2014 میلادی، اجرای گفت‌وگوی مستقیم بین طرف‌های درگیر در این جنگ، حمایت از رسیدن کمک‌های بشردوستانه به ملت یمن، نتایج مذاکرات پرونده هسته‌ای ایران، پیشبرد مسیر همکاری کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و تقویت همکاری دوجانبه بین ریاض و مسقط در همه زمینه‌ها از جمله راههای تقویت اقتصاد عمان متمرکز خواهد بود.
اهمیت اقتصادی سفر هیثم بن‌طارق به عربستان
اما گذشته از پرونده‌های سیاسی، عربستان از جنبه اقتصادی چشم امید زیادی به سفر سلطان عمان دوخته و به همین دلیل دیدار هیثم بن طارق از عربستان در مرحله کنونی برای سعودی‌ها بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که معتقدند می‌تواند دروازه‌ای برای خروج عربستان از بحران‌های متعدد به ویژه چالش‌های اقتصادی باشد.
بر اساس گزارش‌های رسیده، با توجه به شرایط اقتصادی که دو کشور دارند، تلاش برای تحکیم مناسبات اقتصادی و تجاری دو کشور در زمینه‌های مختلف و گسترش افق‌های همکاری دوجانبه و راههای توسعه برای تحقق رفاه و شکوفایی برای دو کشور یکی از محورهای اصلی مذاکرات دو طرف بود. به ویژه اینکه اقتصاد عمان به دلیل افت بهای نفت و پیامدهای اپیدمی کرونا، با افزایش بدهی‌ها دست به گریبان است، به طوری که صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرد که حجم بدهی‌های خارجی عمان از 127 درصد تولید ناخالص ملی در سال گذشته به 112 درصد در سال جاری کاهش پیدا خواهد کرد. عمان در ماه آوریل گذشته برای نخستین بار در چارچوب اصلاحات اقتصادی، قانون مالیات بر ارزش افزوده را تصویب کرد.
بنابراین عمان نیز به افزایش حجم تبادلات تجاری با عربستان چشم دوخته و در این زمینه درصدد است تا با افتتاح طرح‌هایی مانند گذرگاه مرزی با عربستان و کم کردن فاصله مرزی دو طرف به افزایش حجم تبادلات اقتصادی با عربستان اقدام کند.
همچنین هفته‌های اخیر شاهد نشست‌های فشرده دوجانبه برای تقویت شراکت اقتصادی و توسعه همکاری مشترک بوده است و دولت عمان پروژه‌ها و زمینه‌های سرمایه‌گذاری زیادی را به همتای سعودی خود پیشنهاد داده که می تواند سرمایه‌های سعودی وارد آنها شود. این امر در راستای تلاش مسقط برای متنوع سازی درآمد و جذب سرمایه‌های خارجی صورت می‌گیرد.
«عبد الرحمن الملحم» تحلیلگر سعودی نیز در این باره معتقد است: وضعیت سلطان کنونی عمان نسبت به پیش بسیار متفاوت است، عمان با چالش‌های اقتصادی بزرگی دست به گریبان است و به عربستان به عنوان شریکی اقتصادی نگاه می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که دو کشور در این سفر، توافقات اقتصادی بزرگی امضا کنند.
میزان تبادل تجاری عربستان و عمان در سال 2020 میلادی بالغ بر 3.36 میلیارد دلار و شامل فرآورده‌های آهنی و فولاد و تولیدات شیمیایی و ارزش صادرات غیرنفتی عربستان به عمان 1.16 میلیارد دلار بوده است.
به گفته مسئولان سعودی و عمانی، مسقط و ریاض قصد دارند که گذرگاهی مرزی به مسافت بیش از 680 کیلومتر را تا پیش از پایان سال جاری میلادی افتتاح کنند که باعث تسریع و افزایش تبادل تجاری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور خواهد شد.
احیای پروژه خط انتقال لوله نفت از عربستان به منطقه «الدقم» نیز یکی از مهمترین محورهای اقتصادی سفر سلطان عمان به عربستان است که مورد بررسی قرار می‌گیرد. تا سال 2008، «الدقم»، یک بندر روستایی ماهیگیری با قبایل محلی در سواحل شرقی عمان بود که جمعیت آن به 5 هزار نفر هم نمی رسید. این بندرگاه روستایی اما به سرعت در حال پیشرفت است و از سال 2010 با نام شهر شناخته می‌شود و دولت عمان با تاسیس یک منطقه ویژه اقتصادی چهره آن را دگرگون ساخته و اعلام کرده که تا سال 2040 این شهر بندری جمعیتی 250 هزار نفر با 150 هزار نیروی کار خواهد داشت.
همچنین به عنوان بخشی از سفر سلطان هیثم، تفاهم نامه‌ای در مورد ایجاد شورای هماهنگی مشترک عمان و سعودی میان ملک سلمان و هیثم بن طارق امضا شد.
تفاهم نامه ایجاد شورای هماهنگی مشترک بر اساس دستورالعمل‌های سلطان هیثم و ملک سلمان و با هدف مشاوره و هماهنگی مداوم در مورد موضوع‌های مورد علاقه مشترک در همه زمینه‌ها امضا شد.
رابطه متشنج عربستان و امارات هم‌زمان با همکاری اقتصادی ریاض با مسقط
همه این تحرکات درحالی صورت می‌گیرد که عربستان و امارات بعد از تنش‌های به وجود آمده میان دو طرف در اوپک پلاس به نقطه اوج اختلافات رسیده‌اند که یکی از مهمترین شاخص‌های آن اختلافات اقتصادی است. اماراتی‌ها به شدت از اقدامات اخیر محمد بن سلمان برای ضربه زدن به اقتصاد ابوظبی ناراحت هستند.
از سویی مالکیت صد درصد خارجی، مزیتی است که برای ثبت شرکت در منطقه آزاد الدقم در نظر گرفته شده است. فعالیت شرکتها در این منطقه معاف از مالیات بوده و این شرکتها میتوانند از سایر تسهیلات سرمایه گذاری و معافیتهای گمرکی آن استفاده کنند.
وسعت این منطقه دو هزار کلیومتر مربع است و دسترسی هفتاد کیلومتری به خط ساحلی با اقیانوس و دسترسی خوب به بازارهای آفریقا ، آسیا و اروپا این منطقه را به نقطه‌ای شاخص در مقابل دبی امارات تبدیل کرده است.
امارات با همه قدرت درصدد بسط نفوذ خود در جنوب یمن است تا با سرمایه گذاری‌های عمان و چین در این منطقه که بر پروژه بندر عمانی در «الدقم» متمرکز است، رقابت کند.
گزارش روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» نیز تایید می‌کند که برخی عمانی‌ها تلاش امارات برای تسلط بر اراضی جنوب را در راستای رقابت بر سر سرمایه‌گذاری‌هایی می‌دانند که از سوی چین در پروژه بندر عمانی الدقم حمایت مالی می‌شود یا به طور کلی به منظور محاصره راهبردی عمان صورت می‌گیرد.
برخی کارشناسان تلاش‌های امارات برای توسعه پایگاه نظامی خود در جزیره سقطری یمن که در ورودی خلیج عدن واقع است را نیز در همین چارچوب رقابت با عمان تعریف می‌کنند. اماراتی‌ها سعی داشتند با اشغال جزیره سقطری امنیت راهبردی عمان را تهدید و این کشور را از لحاظ اقتصادی محاصره کنند.
بر این اساس اجرای پروژه الدقم میان عربستان و امارات به همان اندازه که به توسعه اقتصاد سعودی‌ها کمک می‌کند برای اماراتی‌ها نگران‌کننده خواهد بود و روابط میان دو کشور که هنوز تلاشی برای مهار تنش‌های به وجود آمده بین آنها صورت نگرفته بار دیگر متشنج می‌شود.
از طرف دیگر پروژه ابرشهر نئوم در چشم‌انداز 2030 ولیعهد سعودی و با تصویری که وی از این منطقه ارائه داده قرار است است در سطح گردشگری و امکانات و رفاه دبی را پشت سر بگذارد. همین امر موجب می‌شود که در وهله نخست سفر گردشگران سعودی به دبی که بخش بالایی از توریست‌های این شهر را تشکیل می‌دهند به شکل قابل توجهی تحت تاثیر قرار بگیرد و در وهله بعد دبی جذابیت خود را برای گردشگران از سراسر جهان از دست می‌دهد.
در این بین کارشناسان بر این باورند که شاید استقبال بن سلمان از سلطان عمان در منطقه نئوم در راستای تلاش‌های وی برای جلب نظر مسقط به پروژه نئوم و سرمایه‌گذاری در آن است.
بنابراین باید منتظر نتایج سفر هیثم بن طارق به عربستان باشیم و ببینیم میزان اهمیتی که ریاض به این سفر داده و ابعاد آن موجب می‌شود تا سعودی‌ها در مسیر جدایی از ابوظبی پیش بروند و در مقابل به عمان نزدیکتر شوند یا اینکه قرار است ریاض از مسقط به عنوان اهرم فشاری علیه امارات جهت پیروی دوباره از عربستان در سیاست خارجی استفاده کند. در هرصورت آنچه مسلم به نظر می‌رسد عربستان و امارات در یک مرحله پرتنش قرار دارند که اختلافات قدیمی را نیز احیا می‌کند و مشخص نیست سرنوشت دو هم‌پیمان قدیمی در بازه زمانی کوتاه به کدام سو پیش برود.
انتهای پیام/
