۲ گروه از دشمنان امیرالمؤمنین در خطبه غدیریه‌ی امام هادی (ع)
زیارت غدیریه یکی از برترین یادگارهای امام هادی علیه‌السلام به شیعیان است. در این زیارت با بهره از حدود ۸۰ آیه، حقانیت و امامت امیرالمؤمنین ثابت شده است و بخش‌هایی از آن به ماجرای تاریخی غدیر اشاره دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، زیارت غدیریه یکی از برترین یادگارهای امام هادی علیه‌السلام به شیعیان است. این زیارتنامه در زمانی صادر شد که معتصم عباسی، امام هادی را از مدینه به سامرا فرا خواند. در روز غدیر، امام به نجف رسید و امیرالمؤمنین را زیارت کرد. این زیارتنامه از لحاظ سند، از اعتبار بسیار قابل توجهی برخوردار است. در این زیارت با بهره از حدود 80 آیه، حقانیت و امامت امیرالمؤمنین ثابت شده است و بخش‌هایی از آن به ماجرای تاریخی غدیر اشاره دارد.
در بخشی از این فرازها می‌خوانیم ثُمَّ أَشْهَدَ اللَّهَ تَعَالَى عَلَیْهِمْ فَقَالَ: أَ لَسْتُ قَدْ بَلَّغْتُ؟ فَقَالُوا: اللَّهُمَّ بَلَى، فَقَالَ: اللَّهُمَّ اشْهَدْ وَ کَفَى بِکَ شَهِیداً، وَ حَاکِماً بَیْنَ الْعِبَادِ، فَلَعَنَ اللَّهُ جَاحِدَ وَلَایَتِکَ بَعْدَ الْإِقْرَارِ، وَ نَاکِثَ عَهْدِکَ بَعْدَ الْمِیثَاقِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ أَوْفَیْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ تَعَالَى وَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى مُوفٍ بِعَهْدِهِ لَکَ، «وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً» (الفتح: 10)
پیامبر اسلام خدا را بر مردم شاهد گرفت و فرمود: آیا من آن پیام را ابلاغ نکردم؟ گفتند: به خدا بله رساندی. فرمود: خدایا گواه باش و تو برای گواهی و حاکمیت بین بندگان کافی هستی. پس خدا لعنت کند منکر ولایتت را بعد از اقرار و نیز شکننده پیمانت را پس از پیمان بستن و شهادت می‌دهم که تو به عهد خدای تعالی وفا کردی و خدای تعالی وفا کننده به عهد خویش برای توست «وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً» (الفتح: 10) و هرکس به آن پیمانی که با خدا بسته وفا کند، خدا پاداش بزرگی به او خواهد داد.
امام هادی در این فراز دو گروه از کسانی که در قبال امیرالمؤمنین رفتار منفی انجام دادند، لعن می‌کند:
اولین گروه مربوط به کافران به ولایت (جَاحِدَ وَلَایَتِکَ) است. جَهد یا جهود، نفى کردن هر چیزى است که در دل و خاطر انسان ثابت و درست است و او آن را پذیرفته است و جاحِد یعنی آنکه با وجود علم به حق، مُنکرش است و یا آنکه به چیزی کافر شد و او را تکذیب کرد. در قرآن نیز از این مفهوم بارها استفاده شده و بیشترین کاربرد آن، نسبت به آیات الهی است؛ از جمله آیه 33 سوره انعام آنجا که فرمود « ... فَإِنَّهُمْ لا یُکَذِّبُونَکَ وَ لکِنَّ الظَّالِمینَ بِآیاتِ اللَّهِ یَجْحَدُون؛ در واقع آنان تو را تکذیب نمىکنند، اما ستمکاران آیات خدا را انکار مىکنند.» امام صادق علیه‌السلام مصداق عبارت آیات الله را امیرالمؤمنین معرفی کرده، فرمود بله؛ او را تکذیب کردند، به شدت هم تکذیب کردند؛ وَ اللَّهِ لَقَدْ کَذَّبُوهُ أَشَدَّ التَّکْذِیب.
دومین گروه، عهدشکنان در عبارت (نَاکِثَ عَهْدِکَ) هستند. «نَکثَ» را به معنای فرسودگی، روی آوردن به دیگری و گسیختگی ریسمان گفته‌اند و در اصطلاح، درباره افراد یا گروه‌هایی به کار می‌رود که عهد و پیمان خود را شکستند. این مفهوم چندین بار در قرآن در همین معنا استعمال شده است، از جمله آیه 12 سوره توبه که خداوند فرمود «وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فی دینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ» یعنی «و اگر سوگندهاى خود را پس از پیمان خویش شکستند و شما را در دینتان طعن زدند، پس با پیشوایان کفر بجنگید، چرا که آنان را هیچ پیمانى نیست، باشد که [از پیمانشکنى] باز ایستند.» یا آیه 10 سوره فتح آنجا که فرمود «إِنَّ الَّذینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً» یعنی در حقیقت، کسانى که با تو بیعت مىکنند، جز این نیست که با خدا بیعت مىکنند؛ دست خدا بالاى دست‌هاى آنان است. پس هرکه پیمانشکنى کند، تنها به زیان خود پیمان مىشکند و هر که بر آنچه با خدا عهد بسته وفادار بماند، به زودى خدا پاداشى بزرگ به او مىبخشد.»
رسول خدا صلی الله علیه و آله با اشاره به این آیه و خطاب به مردم فرمود: این بندگان، خدا تقوای الهی را داشته باشید و بر آنچه نسبت به رسول الله از توحید به خدا و ایمان به نبوت محمد به عنوان رسول الله و از اعتقاد به ولایت علی به عنوان ولیّ الله امر شدید، ثابت‌قدم باشید و هرگز به نماز و روزه و عبادت گذشته‌تان مغرور نشوید؛ چرا که آنها برای شما سودی ندارد آن زمان که از عهد و میثاق خود (نسبت به ولایت امیرالمؤمنین) رویگردان شوید؛ پس هرکه وفا کند، به او وفا می‌شود و بر او فضیلت جاری می‌شود و هر که پیمانشکنى کند، به ضرر خود او است و خداوند انتقامگیرنده از او است و اعمال شما در آخر آن معلوم خواهد شد. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ، وَ اثْبُتُوا عَلَى مَا أَمَرَکُمْ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ تَوْحِیدِ اللَّهِ، وَ مِنَ الْإِیمَانِ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ، وَ مِنَ الِاعْتِقَادِ بِوَلَایَةِ عَلِیٍّ وَلِیِّ اللَّهِ، وَ لَا یَغُرَّنَّکُمْ صَلَاتُکُمْ وَ صِیَامُکُمْ وَ عِبَادَتُکُمُ السَّالِفَةُ، إِنَّهَا لَا تَنْفَعُکُمْ إِنْ خَالَفْتُمُ الْعَهْدَ وَ الْمِیثَاقَ- فَمَنْ وَفَى وُفِیَ لَهُ، وَ تَفَضَّلَ [بِالْجَلَالِ وَ] بِالْإِفْضَالِ عَلَیْهِ، وَ مَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى نَفْسِهِ، وَ اللَّهُ وَلِیُّ الِانْتِقَامِ مِنْهُ، وَ إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِخَوَاتِیمِهَا. (التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری، ص 465)
از جمع‌بندی آیات و روایات می‌توان به این نتیجه دست یافت پایبندی به عهد و میثاقی که درباره مقام خلافت، ولایت و وصایت امیرالمؤمنین گرفته شد، همواره از صدر اسلام مورد تأکید قرآن و رسول خدا صلی الله علیه و آله بوده است و در روز غدیر از این مقام فقط به صورت رسمی رونمایی شد و پیامبر در خطابه غدیر از فضایلی سخن گفتند که در طول رسالت خویش بارها به آن اشاره داشتند.
انتهای‌پیام/
