«معجزه آبخیزداری»| افزایش ۱۰ برابری روزهای گردوغباری در کشور/ راهکار مقابله چیست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ دکتر ضیاءالدین شعاعی «عضو هیئت علمی پژوهشکده آبخیزداری» نوشت: بر اساس گزارش کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد هر ساله تحت تاثیر طوفان های گردوغبار سالانه بالغ بر 2000 تا 3000 میلیون تن خاک در سطح جهان منتشر و جابجا می شود. این پدیده اتمسفری در هر منطقه دارای فرآیند خاص خود بوده ولی در طول دهه های اخیر در اغلب نقاط جهان روند افزایشی داشته است. گزارش های حاصل از مطالعات و تحقیقات انجام شده اخیر حاکی از آن است که افزایش طوفان های گردوغبار می تواند ناشی از روند تغییرات اقلیم و کاهش شدید بارش در مناطق خاصی از کره خاکی باشد. نکته در خور تامل در دهه اخیر افزایش تعداد وقوع روزهای گردوغباری و شدت این طوفان هاست که در 20 سال اخیر بشدت افزایش یافته به نحوی که فراوانی آنها در کشور ایران تنها در سال های گذشته 10 برابر شده است.

از بین رفتن منابع زیست انسانی در مناطق تحت تاثیر، مهاجرت جوامع روستایی و شهری، افزایش میزان خسارات و حوادث جاده ای و بروز اختلال در شبکه حمل و نقل، افزایش آلودگی هوای شهرها و گسترش شیوع بیماری های قلبی تنفسی و نیز بیماری های چشمی تنها بخشی از پیامدهای مخرب این پدیده است که سلامت جوامع زیست انسانی را مورد تهدید قرار داده است. به همین دلیل در سال های اخیر به عنوان یکی از بلایای طبیعی مطرح شده است. از سوی دیگر تخریب خاک و افت حاصلخیزی اراضی در مناطق برداشت و متاثر از این پدیده عامل بروز تخریب سرزمین، فقر پوشش گیاهی خاک و در نتیجه بیابانزایی بوده است.

در این میان غرب آسیا با دارا بودن اقلیم خشک و نیمه خشک از دیرباز همیشه تحت تاثیر طوفان های گردوغبار قرار داشته است. از دیرباز طوفان های گردوغبار در غرب آسیا جزء شرایط ذاتی اقلیم منطقه بوده است. ولی در دو دهه اخیر، این پدیده از لحاظ شدت، وسعت منطقه تحت تاثیر و تکرار واقعه در طول یکسال افزایش چشمگیری داشته است که بر غرب، جنوب و مرکز ایران نیز تاثیرات منفی زیادی داشته است.

مطالعات در مورد زمان وقوع خشکسالی های دراز مدت و تشدید طوفان های گردوغبار حکایت از این واقعیت دارد که این پدیده می تواند حاصل وقوع خشکسالی در منطقه باشد. کاهش بارش، کاهش پوشش گیاهی طبیعی دشت ها، کاهش شدید رواناب های سطحی عواملی هستند که سطح زمین را مستعد وقوع طوفان های گردوغبار می کند. علاوه بر تاثیر خشکسالی بر تشدید گردوغبار، نقش مدیریت ناصحیح منابع آب را باید به آن اضافه نمود. عدم توجه به استعداد اراضی پایین دست در تولید طوفان های گردوغبار، کنترل حداکثری تمامی منابع آب در سرشاخه ها و بالادست حوزه ها، ایجاد اختلال در چرخه طبیعی آب، منجر به خشکیدگی تالاب ها و کاهش رطوبت زمین های پایین دست و نهایتا تولید کانون های گردوغبار شده است. تغییر کاربری اراضی و کنترل آب در سرشاخه های حوزه های مرزی و مشترک نیز مزید بر علت بوده است.

کنترل آب در سرشاخه های حوزه آبخیز هامون و کنترل آب در سرشاخه های رودخانه های مرزی شریق و احداث سدهای متعدد در مسیر رودخانه های اصلی دجله و فرات توسط کشورهای همسایه ایران بدون توجه به حقابه های پایین دست، از مصادیق بارز این گونه مدیریت های یک سویه است. به طوری که اثرات این سوء مدیریت، امروزه به صورت بحران های عظیم بروز طوفان های گردوغبار در مناطق غرب و شرق ایران بروز کرده است. به طوری که تعداد روزهای گردوغباری در ایستگاه اهواز از 2005 تا سال 2017 افزایش قابل توجهی داشته است. میزان غلظت حداکثر طوفان های گردوغبار در این مقطع زمانی متفاوت بوده و برای اولین بار در سال 2006 به بالاتر 8000 میکروگرم بر متر مکعب رسیده و در ادامه در سال های 2009، 2010، 2015، 2016 و 2017 به حد ماکزیمم توان ابزار سنجنده یعنی 10000 میکروگرم بر متر مکعب رسیده است.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

انتهای پیام/