چرا الجزایر روابط خود را با مغرب قطع کرد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، اختلافات میان الجزایر و مغرب مربوط به چند ماه و حتی چند سال اخیر نیست. این اختلافات ریشه در تاریخ دارد. در حقیقت از زمان استقلال مغرب ( 1956 ) و الجزایر ( 1965 ) از استعمار فرانسه، این دو کشور با یکدیگر اختلاف داشتند به طوری که در دهه  1960 آتش جنگ میان الجزایر و مغرب برافروخته شد. این جنگ به دلیل اختلافات مرزی رخداد و به نبرد «الرمال» مشهور شد.

اختلافات مغرب و الجزایر درباره مالکیت بر سر صحرای غربی

موضوع صحرای غربی از مهم‌ترین موضوعات چالش برانگیز بین مغرب  و الجزایر محسوب می‌شود. به نوشته روزنامه‌ هسپرس چاپ رباط، رهبران جبهه پولیساریو در الجزایر مستقرند و این کشور از این جبهه حمایت می‌کند.

مغرب ادعای مالکیت صحرای غربی را دارد و از سال 1975 تاکنون اداره امور این صحرا را به عهده دارد. جبهه پولیساریو که متشکل از ساکنان صحرای غربی است و برای استقلال این منطقه علیه استعمار اروپایی و پادشاهی مغرب جنگیده معتقداست، سرنوشت صحرای غربی باید توسط ساکنان آن تعیین شود. برهمین اساس،  تفاهم نامه‌ای تحت نظارت سازمان ملل با رباط امضاء کرد تا همه پرسی استقلال و عدم استقلال این صحرا برگزارشود اما این همه پرسی هرگز اجرایی نشد.

در اینجا باید گفت که کشورهای شمال آفریقا طی چند سال گذشته بیشتر درگیر مشکلات داخلی خود بودند. به همین دلیل،  از ورود به اختلافات و چالش‌های منطقه‌ای پرهیز می‌کردند. الجزایر و مغرب هم از این موضوع مستثنی نبودند لذا روابط بین دو کشور طی سال‌های گذشته  آرام بود و به تدریج به سمت عادی شدن پیش می‌رفت اما سخنان مدیر کنسول مغرب  در شهر« وهران » الجزایر بار دیگر مناسبات الجزیره با رباط را متشنج کرد. او در اردیبهشت سال گذشته،  الجزایر را سرزمین دشمن خوانده بود که این موضوع سبب خشم گسترده الجزایری‌ها  شد. هر چند دولت رباط  مدیر کنسولگری مغرب در وهران  را تغییر داد ولی این موضوع سبب نشد،  آتش اختلافات میان دو کشور خاموش شود.

افتتاح کنسولگری امارات در شهر العیون در آبان ماه سال 1399 نه تنها به مناقشه جبهه پولیساریو با مغرب دامن زد بلکه بسترهای لازم را برای افزایش تنش میان الجزایر و دولت رباط فراهم کرد. در اینجا باید گفت، از زمانی که استعمار اسپانیا به سلطه خود بر صحرای غربی پایان داد، این منطقه  محور مناقشات جبهه پولیساریو با مغرب شد. این جبهه که  متشکل از ساکنان بومی صحرای غربی است بر استقلال این صحرا تحت عنوان "جمهوری دموکراتیک صحرا با مرکزیت شهر العیون"  تاکید دارد اما مغرب آن را بخشی از خاک خود می‌داند و تنها با خودمختاری این منطقه موافقت کرده‌ است.

با توجه به اجرایی نشدن قطعنامه  شورای امنیت درباره برگزاری همه پرسی در صحرای غربی، دولت رباط ازسال 1398 ، سیاست تحمیل امر واقع را در پیش گرفت و کشورهای آفریقایی و غیر آفریقایی را تشویق کرد تا کنسولگری خود را در صحرای غربی افتتاح کنند و امارات نهمین کشوری بود که کنسولگری خود را در این صحرا افتتاح کرد و بدین ترتیب حاکمیت مغرب بر صحرای غربی  را به رسمیت شناخت. این اقدام دولت امارات و مغرب با مخالفت جبهه پولیساریو و برخی کشورهای جهان از جمله الجزایر روبرو شد اما دولت رباط به این مخالفت‌ها توجهی نکرد و به سیاست افتتاح کنسولگری‌ها در صحرای غربی ادامه داد.

یک ماه پس از افتتاح کنسولگری امارات  در صحرای غربی، مقامات مغربی و رژیم صهیونیستی برای امضای توافقنامه عادی سازی روابط میان رباط - تل آویو به واشنگتن رفتند و این توافقنامه با میانجیگری آمریکا امضاء شد. در مراسم امضای این توافقنامه ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا گفت« واشنگتن حاکمیت مغرب بر صحرای غربی را به رسمیت می شناسد و به زودی یک هیئت آمریکایی برای تعیین مکان کنسولگری این کشور در صحرای غربی به مغرب سفر می‌کند»  یک ماه بعد یعنی در دی ماه سال 1399 کنسولگری آمریکا در شهر الداخله صحرای غربی افتتاح شد.

به رسمیت شناختن حاکمیت مغرب بر صحرای غربی توسط آمریکا با واکنش منفی دبیرکل سازمان ملل روبرو شد. آنتونی گوترش گفت: اقدام یک جانبه آمریکا تاثیری در قطعنامه‌ها و مواضع این سازمان در خصوص صحرای غربی ندارد.

در همین حال، اتحادیه آفریقا و برخی کشورهای اروپایی و غیر اروپایی از جمله اسپانیا و الجزایر به رسمیت شناختن حاکمیت مغرب بر صحرای غربی  توسط آمریکا  را محکوم کردند  و آن را فاقد ارزش حقوقی دانستند. این طیف از کشورها بر اجرای قطعنامه شورای امنیت در برگزاری همه پرسی استقلال یا عدم استقلال صحرای غربی تاکید دارند.

مغرب که از اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت رباط بر صحرای غربی خرسند بود، در دو محور به طور همزمان و آهسته گام برداشت. اول  تثبیت رسمی حاکمیت دولت رباط بر صحرای غربی  بود که در این راستا با رایزنی با برخی کشورهای عربی موفق شد کنسولگری مصر و بحرین را در این صحرا افتتاح کند و در همین حال،  نقشه جدیدی از مغرب منتشر  و در سطح محافل جهانی پخش کرد که در آن صحرای غربی جزیی از خاک مغرب لحاظ شده بود.

عادی سازی روابط مغرب با رژیم صهیونیستی

محور دیگری که مغرب در مسیر آن گام برداشت نزدیک شدن به آمریکا و رژیم صهیونیستی بود تا حمایت آنها از جمله کاخ سفید را از دست ندهد. به همین منظور، گام‌های عملی را در راستای اجرای مفاد توافقنامه عادی سازی با رژیم صهیونیستی برداشت. هیئت‌های سیاسی و اقتصادی این رژیم با سفر به رباط توافقنامه همکاری با مغرب را امضاء کردند و رسانه‌های مغربی بر طبل دوستی ملت‌ها کوفتند و تصاویر موجهی از روابط با یهودیان مغربی الاصل ساکن سرزمین‌های اشغالی ارائه دادند و از منافع اقتصادی روابط با رژیم صهیونیستی سخن راندند.

به هرحال، به رسمیت شناختن حاکمیت مغرب بر صحرای غربی نه تنها به مناقشات منطقه‌ای دامن زد بلکه بسترهای لازم را برای نقش آفرینی بیشتر آمریکا و رژیم صهیونیستی در شمال آفریقا فراهم کرد. جبهه پولیساریو در واکنش به افتتاح کنسولگری‌ها در صحرای غربی،  گذرگاه مرزی « کرکرات » واقع در جنوب این صحرا را مسدود کرد.

این گذرگاه در مرز موریتانی قرار دارد و تنها ارتباطی مغرب با کشورهای ساحل صحرای بزرگ آفریقاست. از آنجایی که این گذرگاه برای دولت رباط اهمیت زیادی دارد، این دولت به ارتش مغرب دستور داد تا وارد عمل شود و گذرگاه کرکرات را بازگشایی کند.  جبهه پولیساریو در واکنش به این تصمیم رباط اعلام کرد: چنانچه هر شهروند تبعه مغرب چه نظامی یا غیر نظامی وارد صحرای غربی شود، توافقنامه آتش بسی که میان این جبهه و دولت رباط به مدت 30 سال برقرار بود، لغو خواهد شد و مسئولیت آن به عهده مغرب خواهد بود.

 دولت رباط بدون توجه به این هشدار جبهه پولیساریو نظامیان خود را روانه صحرای غربی کرد و از آن زمان به بعد آتش جنگ میان دو طرف شعله ور شد و این در حالی است که رباط، الجزایر را متهم به حمایت از جبهه پولیساریو کرده و اقداماتی انجام داده  که الجزیره آنها  را نامطلوب و خصمانه شمرده است. برگزاری رزمایش نظامی در نزدیکی مرزهای الجزایر با مغرب  نمونه‌ای از این اقدامات است.

رزمایش نظامی مغرب با 8 کشور جهان از جمله آمریکا خرداد ماه گذشته در صحرای غربی و نزدیک مرزهای الجزایر  تحت عنوان « شیر آفریقا 2021 » برگزار  و در آن انواع سلاح‌های جدید به کار برده شد.  در این رزمایش،  مغرب قدرت نظامی خود و متحدانش را به نمایش گذاشت و این درحالی بود که واشنگتن پیش از برگزاری رزمایش مزبور  قراردادهایی برای  فروش جنگ افزارهای جدید با مغرب امضاء کرده بود. الجزایر در واکنش به برگزاری رزمایش شیر آفریقا اعلام کرد: ارتش این کشور مجهز به سلاح‌های پیشرفته است و توانایی دفاع از کشور خود  را دارد البته مقامات نظامی الجزایر پیشتر با سفر به مسکو در خصوص خرید تجهیزات نظامی جدید از جمله جنگنده‌های سوخو با مقامات روسیه به توافق رسیده بودند.

دو تحول جدیدی که روابط الجزایر با مغرب را تیره‌تر کرد

طی یک ماه اخیر دو تحول در عرصه آفریقا رخ داد که روابط الجزایر با مغرب را تیره‌تر کرد و به افزایش تنش میان این دو کشور دامن زد. اولین رخداد آن است که چندی قبل رژیم صهیونیستی درخواستی به کمیساریای اتحادیه آفریقا ارائه داد مبنی بر اینکه این رژیم به عنوان عضو ناظر این اتحادیه پذیرفته شود. در پی این درخواست، بلافاصله الجزایر با آن به مخالفت برخاست و توانست 13 کشور آفریقایی را با خود همراه کند.

 الجزایر معتقد است عضویت رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا با موافقت رئیس کمیساریای این اتحادیه و برخی از کشورها از جمله مغرب صورت گرفته است. الجزایر و سایر مخالفان عضویت رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا بر این باورند که عضویت این رژیم در اتحادیه آفریقا مخالف منافع این قاره است  و با ارزش‌ها و اهداف تعیین شده در منشور اتحادیه آفریقا کاملا مغایرت دارد. به همین دلیل، مخالفت‌ها با عضویت تل آویو در اتحادیه آفریقا همچنان ادامه دارد و رهبری آن به عهده الجزایر است.

تحول دوم در جریان سفر چند هفته قبل وزیر خارجه صهیونیستی به مغرب رخ داد. « یائیر لاپید» که برای افتتاح دفتر نمایندگی تل‌آویو به رباط رفته بود، در پایان سفر خود با حضور در یک نشست مطبوعاتی در شهر دارالبیضاء از نقش آفرینی الجزایر در تحولات منطقه انتقاد کرد. پس از این سفر بود که یک مقام بلندپایه الجزایر در گفت‌وگو با روزنامه «الشروق» هدف لاپید از سفر به مغرب را ایجاد یک جبهه نظامی علیه الجزایر دانست.

 لاپید در دارالبیضاء با ابراز نگرانی از نقش الجزایر تاکید کرد که الجزیره به ایران نزدیک شده است و در پس حملات سیاسی دیپلماتیکی قرار داد که هدفش جلوگیری از عضویت اسرائیل در اتحادیه آفریقاست. پس از این مصاحبه بود که مقامات الجزایری گفتند، مغرب با حمایت از 3 گروه مسلح الجزایری مخالف دولت در صدد است که در این کشور ناامنی ایجاد کند و ثبات الجزایر را برهم زند.

در مجموع می‌توان گفت، این مسائل سبب شد تا مقامات الجزایر تصمیم به قطع روابط دیپلماتیک خود با مغرب بگیرند. اکنون دسته بندی‌های سیاسی در شمال آفریقا در حال تغییر است. حال باید منتظر بود و دید که این کشورها چقدر توانایی دارند با اعمال سیاست‌های خود نقش پررنگ‌تری در ساختار سیاسی آینده شمال آفریفا بازی کنند.

نویسنده: عباس سیدمیر جمکرانی

انتهای پیام/